سعید محمدخانی‌نژاد

کارشناس ارشد MBA

پس از سه سال ثبات نسبی در بازار نفت، قیمت این کالای استراتژیک از میانه‌سال ۲۰۱۴ میلادی با سرعت بالایی کاهش یافت. این کاهش قیمت اثر شدیدی بر گستره وسیعی از شرکت‌های تامین‌کننده انرژی گذاشت به‌طوری‌که بسیاری از بازیگران این حوزه مجبور شدند تا سرمایه‌گذاری‌های خود را به تعویق بیندازند. این اتفاقات درحالی است که هنوز ابهامات بسیاری درخصوص آینده قیمت نفت باقی مانده است.

تا امروز، بازار جهانی گاز نیز تا حدودی تحت تاثیر قیمت نفت قرارگرفته، اما درصورتی‌که قیمت نفت برای دوره طولانی‌تری در بازه بین۵۰ تا۶۰ دلار در هر بشکه بماند، قادر خواهد بود اثرات شدیدتر و عمیق‌تری را به بازار گاز تحمیل کند. قیمت گاز در بازارهای جهانی به‌صورت محلی و عمدتا از طریق قراردادهای بلندمدت تعیین می‌شود. در برخی از این قراردادها، قیمت گاز به قیمت نفت مربوط می‌شود و در برخی دیگر این ارتباط به‌صورت مستقیم وجود ندارد.

ازآنجاکه واکنش بازارهای گازی به قیمت نفت یکسان نیست و عوامل موثر بر این بازارها متفاوتند، در این مقاله قصد داریم سه بازار اصلی گاز طبیعی را در آمریکا، آسیا و اروپا موردبررسی قرار دهیم تا بتوانیم اثر ادامه‌دار شدن قیمت‌های پایین نفت را در هر یک از این بازارها درک کنیم.


بازار آمریکا

در بازار گاز طبیعی آمریکا، قیمت‌های پایین و پایدار نفت، فشار زیادی برای کاهش تقاضا و کاهش عرضه گاز وارد می‌کنند. در بخش تقاضا، در سال 2014 میزان تقاضای گاز طبیعی در آمریکا به 69 میلیارد مترمکعب رسید. بر اساس پیش‌بینی‌ موسسه مطالعات انرژی آمریکا (EIA) تقاضای گاز طبیعی آمریکا در سال 2020 به 770 میلیارد مترمکعب خواهد رسید. این پیش‌بینی‌ در ابتدای سال 2014 و در قیمت‌های بالای نفت انجام گرفت، اما با کاهش قیمت نفت از میانه‌سال 2014، انتظار داریم این پیش‌بینی نیز تا حدودی تعدیل شود.

بر اساس پیش‌بینی EIA صادرات گاز طبیعی آمریکا در سال 2020 به بیش از 70میلیارد مترمکعب می‌رسد، اما کاهش قیمت نفت، این پیش‌بینی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برای اینکه صادرات LNG آمریکا بتواند خریداران آسیا و اروپا را جذب کند، باید اسپرد قیمت گاز هنری هاب آمریکا با قیمت گاز در بازارهای آسیا و اروپا بسیار بالا باشد، اما کاهش قیمت نفت از حدود 100 دلار تا 50 دلار باعث شد اسپرد قیمتی از حدود 4/ 6 تا 6/ 7 دلار به ازای هر یک‌میلیون واحد گرمایی انگلستان (MBtu) به میزان 6/ 0 تا 95/ 1 دلار برسد. با توجه به این کاهش اسپرد و قیمت حمل‌ونقل فعلی LNG از سواحل شرقی آمریکا به آسیا (حدود 5/ 2 تا 5/ 3 دلار در هر MBtu) به نظر می‌رسد صادرات گاز طبیعی به آسیا و اروپا بسیار کمتر از آن چیزی خواهد بود که EIA پیش‌بینی کرده است.

در بخش عرضه، کاهش قیمت نفت، منجر به عرضه کمتر گاز طبیعی در بازار آمریکا خواهد شد، مهم‌ترین دلیل این اتفاق، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش گاز است. با توجه به قیمت‌های فعلی نفت، هزینه بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌ها که در زمان نفت 100 دلاری شروع‌شده‌اند، با درآمدهای آنها یکسان شده است و شرکت‌ها برای تطبیق با شرایط قیمتی جدید نیازمند تغییر ساختار هزینه خود هستند و تا زمانی که این تطبیق روی دهد، کلیه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری متوقف خواهد بود. از طرفی، کاهش جریان نقدی ورودی به شرکت‌های نفتی، منجر به کاهش قدرت سرمایه‌گذاری آنها شده و شرکت‌ها پروژه‌های با نقطه سربه‌سری بالا را (که عمدتا پروژه‌های گسترش گازی‌اند) حذف خواهند کرد.

به‌علاوه در قیمت‌های فعلی نفت، نقطه سربه‌سر پروژه‌های گاز شیل (که بخشی از تولید گاز طبیعی آمریکا را شامل می‌شود) افزایش پیداکرده و انگیزه شرکت‌ها برای حفاری بیشتر را کم می‌کند. این موارد به همراه پیشرفت‌های انجام‌گرفته در تکنولوژی شیل و کاهش هزینه حمل‌ونقل از آمریکا به شرق دور از طریق کانال پانامای جدید، خواهند توانست بازار گاز صادراتی آمریکا را تحت تاثیر قرار دهند.


بازار آسیا

آسیا در سال‌های اخیر، بیشترین رشد تقاضا در مصرف گاز طبیعی را داشته است. تقاضای گاز در آسیا در پنج سال گذشته، سالانه حدود ۶ درصد رشد داشته و در سال ۲۰۱۴ از ۶۰۰میلیارد مترمکعب فراتر رفت. به‌طور تاریخی آسیا برای تامین تقاضای خود به واردات گاز نیازمند است و تولید محلی محدودی دارد. برای تامین امنیت عرضه نفت، خریداران آسیایی معمولا قراردادهای بلندمدتی را با تامین‌کنندگان می‌بندند که به قیمت نفت خام وابسته است.

با توجه به ارتباط بین قیمت گاز در آسیا با قیمت نفت، کاهش اخیر قیمت نفت به‌طور مستقیم بر قیمت گاز آسیا اثر خواهد گذاشت و آن را شدیدا کاهش خواهد داد. قیمت گاز آسیا معمولا به قیمت نفت در ۶ تا ۱۲ ماه گذشته مربوط است. بنابراین با توجه به کاهش قیمت نفت از میانه‌سال ۲۰۱۴، انتظار داریم قیمت گاز در بازار آسیا روند کاهشی به خود بگیرد. این اثر در طول زمان در نمودار همراه آورده شده که شامل دو مرجع قیمتی گاز طبیعی در آسیا شامل میانگین واردات LNG در ژاپن و قیمت LNG آسیای شمال شرقی است.

عامل اثرگذار دیگر بر بازار LNG آسیا، پروژه‌های توسعه‌ای LNG در استرالیا و گینه‌نو است که می‌تواند روزانه حدود ۹۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به بازار عرضه کند که این عرضه فشار کاهش قیمت را نیز بیشتر خواهدکرد.


بازار اروپا

نقدینگی بازار گاز طبیعی اروپا و حجم معاملات آن بسیار بالا است. به‌طوری‌که در سال 2013، حجم گاز معامله‌شده در هاب‌های منطقه‌ای اروپا، به10 برابر کل تقاضای گاز طبیعی این قاره می‌رسید. در اروپا قیمت گاز مستقل از قیمت نفت تعیین می‌‌شود. این استقلال قیمتی در سال 2014 به‌خوبی خود را نشان داد. همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود، در این سال باوجوداینکه قیمت نفت روند کاهشی به خود گرفته بود قیمت گاز روند افزایشی داشت.


روند معکوس قیمت گاز اروپا باقیمت جهانی

نفت و افزایش روزافزون آن باعث خواهد شد که بخش مازاد LNG دنیا به سمت بازارهای اروپایی سرازیر شود. در سناریوی قیمت پایین LNG در آسیا، برخی تامین‌کنندگان LNG مانند قطر و همین‌طور سفته بازانی که LNG را به‌عنوان سرمایه‌گذاری خریداری کرده‌اند، می‌توانند مقداری از LNG خود را راهی بازار اروپا کنند. بنابراین با ایجاد رقابت بین تامین‌کنندگان قدیمی و جدید قیمت گاز اروپا می‌تواند حتی به زیر قیمت هاب منطقه‌ای نیز برسد. بنابراین با توجه به آنچه گفته شد، کاهش شدید قیمت نفت، اثر زیادی بر هر یک از سه بازار عمده گاز طبیعی دارد. در بازار آسیا، با توجه به ارتباط قراردادها باقیمت نفت، قیمت گاز کاهشی خواهد بود. در بازار اروپا و آمریکا، اثر به‌صورت غیرمستقیم است. اگر قیمت نفت در بازه بین ۵۰ تا ۶۰ دلار بماند، در آمریکا پروژه‌های LNG با تاخیر مواجه می‌شود، هزینه‌های توسعه به دلیل ارزش پایین LNG افزایش می‌یابند و تقاضا کاهش می‌یابد و احتمالا قیمت گاز آمریکا کمی افزایش یابد. در بازار اروپا انتظار داریم با توجه به جذابیت قیمتی ایجادشده، عرضه‌ها افزایش یابند و به‌طور همزمان با افزایش نوسانات در قیمت هاب، قیمت گاز طبیعی کاهش پیدا کند.

همسویی بازار جهانی گاز با نفت

همسویی بازار جهانی گاز با نفت