گروه نفت و پتروشیمی: روز گذشته بهای نفت بعد از سه روز صعود، افت کرد، اما همچنان بالای ۵۰ دلار معامله شد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۴ به وقت تهران) قیمت نفت خام آمریکا با افت ۶۳/۱ دلاری، معادل ۳ درصد، نسبت به روز پیش از آن به ۴۲/۵۱ دلار در هر بشکه رسید. هر بشکه نفت برنت نیز با افت ۴۸/۱ دلاری ۴۳/۵۶ دلار معامله شد. این در حالی است که بر اساس آخرین به روز رسانی سایت اوپک، بهای سبد نفتی این سازمان نیز رشد کرده به‌طوری‌که روز سه شنبه بعد از یک ماه به بالای ۵۰ دلار در هر بشکه رسید. کشورهای عضو اوپک طی ۷ ماه اخیر نفت خود را با تخفیف‌های کم سابقه‌ای به فروش رساندند و همین امر موجب شد سبد نفتی این سازمان بیش از دو شاخص دیگر افت قیمتی را تجربه کند. سبد نفتی اوپک پیش از این با کمی اختلاف کمتر از نفت برنت و بیشتر از نفت خام آمریکا معامله می‌شد، این در حالی است که چندی است قیمت آن به زیر نفت خام آمریکا رسیده است.

از روز جمعه نفت صعود خود را بعد از افت‌های مداوم چند ماه اخیر آغاز کرد، به‌طوری‌که ظرف ۳ روز حدود ۱۹ درصد صعود کرد. اما روز گذشته بازار روند اصلاح قیمت را در پیش گرفت و سیر صعودی نفت متوقف شد. هرچند در این بین برخی گمانه‌ها از افزایش سطح ذخیره‌سازی آمریکا در هفته گذشته و نگرانی از ضعف تقاضا بعد از انتشار آمار منفی از اقتصاد چین بر افت قیمت نفت تاثیر‌‌گذار بود. در حال حاضر دو نگاه بر بازار نفت حاکم است؛ نگاه اول مربوط به عده‌ای است که با اشاره به کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت معتقدند نفت به کف قیمتی خود رسیده است و افزایش قیمت چند روز اخیر ادامه خواهد داشت؛ اما نگاه دوم با توجه به مازاد عرضه موجود در بازار بر این باورند که صعود این چند روزه موقتی بوده و حداقل تا نیمه اول سال جاری میلادی نفت روند صعودی نخواهد داشت.تفاوت در نگاه این دو گروه ریشه در اختلاف تحلیل‌ها دارد. در واقع هرچند در حال حاضر مازاد عرضه در بازار نفت بر اساس برخی بررسی‌ها به بیش از ۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد و افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها طی چند ماه اخیر موید آن است، اما کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بازار نفت می‌تواند موجب کاهش عرضه نفت شود و مازاد عرضه موجود در بازار را جذب کند. طرفداران این نگاه معتقدند چشم‌انداز مازاد عرضه در ماه‌های پیش رو بر اساس آماری است که مقداری از لحاظ زمانی دیرکرد دارند.

تداوم افت قیمت؛ تداوم مازاد عرضه

براساس این نگاه، مازاد عرضه در بازار همچنان ادامه خواهد داشت. در بررسی این دیدگاه باید به افزایش چشمگیر سطح ذخایر نفتی جهان اعم از خشکی و آبی توجه داشت. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی آمریکا، در هفته منتهی به ۲۵ ژانویه، (۵ بهمن)، سطح ذخیره‌سازی آمریکا به سطح سال ۱۹۳۰ رسید. از طرفی با وجود اینکه چین از سطح مخازن نفتی خود آمار دقیقی منتشر نمی‌کند اما برخی بررسی‌ها از افزایش موجودی نفت این کشور با استفاده از فرصت نفت ارزان خبر می‌دهند.

این گروه پیش‌بینی‌هایی که از ضعف رشد اقتصادی در سال جاری خبر می‌دهند را دلیلی بر مدعای خود می‌دانند. در حال حاضر رشد اقتصادی چین به کمترین سطح در چند سال اخیر رسیده، از طرفی منطقه یورو نیز با ضعف اقتصادی و رکود مواجه است و تلاش‌های بانک اروپا برای تحرک اقتصادی در این منطقه تاکنون موثر نبوده است. این در حالی است که به تازگی آمارهای اقتصادی آمریکا نیز ضعیف شده است؛ بنابراین همه این عوامل از کاهش تقاضا در سال جاری میلادی نسبت پیش‌بینی‌ها خبر می‌دهد. اما انتظار می‌رود تولید نفت‌های کم هزینه در ماه‌های آینده افزایش یابد، چراکه کشورهای عضو اوپک که عموما نفت را با هزینه کمی استخراج می‌کنند برای جبران کاهش درآمد خود که ناشی از افت قیمت نفت است، به افزایش تولید روی آورند.

همه عوامل بالا موجب شده که برخی بر تداوم افت قیمت نفت باور داشته و کف قیمتی نفت را پایین‌تر از محدوده ۴۰ تا ۵۰ دلار بدانند.

روند صعودی نفت؛ توقف تولید نفت‌های پر‌هزینه

اما گروه دوم که معتقدند قیمت‌ها به کف رسیده و از این پس روند صعودی خواهد داشت بر کاهش سرمایه‌گذاری‌ها تاکید دارند. بر اساس این نگاه، سرمایه‌گذاری‌ها در چند ماه اخیر به شدت کاهش یافته که به کاهش تعداد دکل‌های حفاری موجود در میادین شیل منتهی شده است. براساس آمار منتشر شده توسط بیکر هیوز، در چند ماه اخیر تعداد دکل‌های حفاری آمریکا از ماه اکتبر حدود ۲۵ درصد کاهش یافته است که بیشترین تعداد دکل‌های غیر فعال از سال ۱۹۸۷ تا‌کنون بوده است. بر این اساس، تعداد دکل‌های موجود در این میادین نفتی از ۱۶۰۹ عدد به ۱۲۲۳ دکل رسیده است و پیش‌بینی می‌شود در صورت تداوم قیمت‌های پایین نفت، تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی شیل تا پایان سه ماهه اول به کمتر از ۱۰۰۰ دکل برسد. کارشناسان نفتی بر این باورند که مازاد عرضه نفت با رشد تولید نفت شیل آمریکا همراستا هستند در واقع این رشد سریع تولید نفت آمریکا بوده که افت قیمت نفت را به دنبال داشت و بر همین اساس با کاهش تولید شیل‌ها، نفت به قیمت‌های قبلی خود بر می‌گردد.

رویترز در این راستا گزارشی از بررسی‌های موسسه مطالعاتی مشاوره‌ای آی‌اچ‌اس منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، با کاهش قیمت نفت و غیر‌اقتصادی شدن تولید نفت شیل در بسیاری از میادین نفتی این کشور، رشد تولید نفت آمریکا در نیمه دوم سال ٢٠١٥ متوقف و در سال ٢٠١٦ متوقف می‌شود.

بر اساس گزارش موسسه آی‌اچ‌اس از ٣٩ هزار چاه نفتی، تولید نفت آمریکا در چند ماه آینده نیز رشد خواهد داشت اما با تداوم قیمت‌های زیر ٦٠ دلار، رشد تولید آمریکا در نیمه دوم امسال متوقف می‌شود. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در گزارش ماه پیش خود، چنین روندی از افت تولید نفت آمریکا را پیش‌بینی کرده بود.

به گفته موسسه IHS، بخش زیادی از کاهش فعالیت‌ها به دلیل شرایط اقتصادی حفاری‌ها است. بیش از نیمی از چاه‌های نفتی آمریکا که در سال ٢٠١٤ حفاری شده‌اند با قیمت نفت زیر ٦٠ دلار برای هر بشکه غیراقتصادی است و حتی ٣٠ درصد از چاه‌های جدید به قیمت سربه‌سری ٨١ دلار یا بالاتر نیاز دارد. همچنین حدود ٢٥ درصد از چاه‌های جدید در سال ٢٠١٤ نیز قیمت سربه‌سری ٤٠ دلار یا کمتر دارند. اما در انتها باید به احتمال وقوع مسائل ژئوپلیتیک اشاره کرد که می‌تواند همه معادلات را بر هم زده و موجب صعود چشمگیر قیمت نفت شود. در حال حاضر گروه تروریستی داعش میزان تولید نفت در عراق را تهدید می‌کند. از طرفی مذاکرات هسته‌ای کشورمان با غرب همچنان در هاله‌ای از ابهام است و شکست مذاکرات بر افزایش قیمت موثر است، همان‌طور که در صورت حصول موفقیت می‌توان افت قیمت نفت را پیش بینی کرد. در آمریکا نیز اعتراض‌هایی در پالایشگاه‌های این کشور آغاز شده، در صورتی که این اعتصابات به تاسیسات نفتی آمریکا سرایت کند می‌تواند رشد قیمت نفت را رقم بزند.

شکست رکورد یک ماهه نفت اوپک