گروه نفت و پتروشیمی: با گذشت ۵ ماه از شروع ریزش بهای نفت هنوز انگیزه عربستان برای تحلیلگران حوزه انرژی و سیاست در پرده‌ای از ابهام قرار داشته و همچنان گمانه‌زنی‌ها در این خصوص ادامه دارد. چراکه به گفته وزیر نفت کشورمان عربستان با افت ۳۰ درصدی بهای نفت نزدیک به ۱۱۰ میلیارد دلار در سال زیان می‌بیند، بنابراین کاهش بهای نفت کدام یک از منافع سعودی‌ها را اغنا می‌کند که آنها راضی به کاهش سطح تولید اوپک نشده‌اند؟ زنگنه در این خصوص در گفت‌وگو با شبکه خبری یورونیوز گفت: «آنها در پس تصمیم خود (تثبیت سقف تولید اوپک و افت بهای نفت) باید منافع مهمی به لحاظ امنیت ملی داشته باشند که چنین تصمیمی را توجیه کند.» وی در پاسخ به این پرسش که منافع عربستان از حفظ سقف تولید اوپک چه بوده است، گفت: من به‌عنوان وزیر نفت نمی‌توانم چیزی بگویم، اما سیاستمداران تحلیل‌های بسیاری داشته‌اند. نمی‌دانم این تحلیل‌ها تا چه حد درست است.

درست یک هفته پیش، نشست اوپک با فشار عربستان با نتیجه‌ای خلاف نظر اکثریت ۱۲ عضو این سازمان به اتمام رسید. در واقع عربستان با همراهی سه کشور امارات، کویت و قطر به بهانه کم‌شدن سهم اوپک از بازار نفت با کاهش سطح تولید این سازمان مخالفت کرد. به عقیده عربستان و کشورهای عضوی که او را همراهی کردند، هر چند کاهش سطح تولید اوپک به افزایش بهای نفت می‌انجامد، اما با افزایش تولید نفت شیل که در قیمت بالای نفت تولید آن صرفه اقتصادی دارد، قیمت‌ها دوباره افت کرده و در این میان تنها اوپک است که سهم خود را از بازار از دست می‌دهد.

هرچند که در حال حاضر کاهش بهای نفت بر شیل‌های نفتی اثر گذاشته و حفاری در این میادین کاهش پیدا کرده است که احتمالا ظرف چند ماه آینده موجب افت تولید این نوع نفت خواهد شد، اما به نظر می‌رسد کاهش تولید شیل اویل‌ها نتیجه جانبی از اقدام عربستان باشد و این کشور هدف مهم‌تری را دنبال می‌کند.

اما سوالی که در اینجا مطرح است این است که بیش از ۸ سال از انقلاب شیل می‌گذرد و طی این سال‌ها آمریکا با سرعت زیادی به تولید نفت خود از طریق این میادین افزوده است؛ اما چه شده که عربستان به یکباره نگران رشد تولید شیل‌های نفتی و رقابت نفت متعارف و غیر متعارف در بازار شده است؟ رئیس‌جمهور کشورمان روز گذشته از کاهش بهای نفت به عنوان «توطئه نفتی» به دست برخی کشورهای منطقه و جهان یاد کرد؛ این درحالی‌است که برخی کشورهای منطقه از جمله عربستان و هم‌پیمانانش، امارات، کویت و قطر، چهار کشوری که با پشتوانه ارزی قوی که دارند با اعمال فشار به دیگر اعضا سقف ۳۰ میلیون بشکه‌ای اوپک را ثابت نگه داشتند. در واقع ۸ عضو دیگر اوپک در برابر این ۴ کشور توان مقابله نداشتند؛ چرا‌که گذشته از اینکه این کشورها پشتشان به ذخیره ارزی قوی خود گرم است، کاهش تولید باید دقیقا از سوی همین کشورها انجام می‌شد. چراکه بر اساس برخی بررسی‌ها عربستان و دو کشور امارات و کویت که نیمی از تولید اوپک را به خود اختصاص داده‌اند در مجموع بیش از یک میلیون بشکه در روز بیش از سهمیه مصوب خود در اوپک نفت تولید می‌کنند.

شاید اگر ایران دو روز پیش از نشست اوپک، با گروه ۱+۵ بر سر مساله هسته‌ای به توافق نهایی رسیده بود، زنگنه می‌توانست تمام معادلات عربستان را در نشست اوپک به هم بزند. در واقع به گفته زنگنه با رفع تحریم‌ها، ایران قادر است ظرف دو ماه حدود یک میلیون بشکه به تولید و صادرات روزانه نفت خود بیفزاید. اگر تحریم‌ها برطرف می‌شد با افزایش یک میلیون بشکه به عرضه نفت جهانی، بهای نفت به قدری افت می‌کرد که احتمالا از تحمل عربستان نیز خارج بود و سعودی‌ها و دیگر اعراب حوزه خلیج فارس با در نظر گرفتن این فرض در برابر نظر دیگر اعضای اوپک در نشست اخیر این سازمان نرمش بیشتری نشان می‌دادند.

شاید به همین دلیل است که زنگنه در مورد چشم‌انداز لغو تحریم‌ها به یورونیوز گفت: اگر قرار است هر تحریمی برداشته شود باید تحریم نفت نیز برداشته شود و اگر تحریم‌های نفتی برداشته نشود به این معنا است که هیچ تحریمی برداشته نشده است.

اما عربستان که سالانه حدود ۱۱۰ میلیارد دلار از افت قیمت‌ها متضرر می‌شود چه هدفی را دنبال می‌کند که حاضر به تحمل این زیان عظیم اقتصادی است؟

یکی از سناریوهایی که از چندین ماه پیش بسیاری از تحلیلگران بر آن اصرار داشته و «دنیای اقتصاد» نیز بارها به تفصیل به آن پرداخته اتحاد آمریکا و عربستان برای تحت فشار قرار دادن ایران و روسیه است. ترکی الفیصل، یکی از شاهزاده‌های عربستان به تازگی در اظهار‌نظری جنجالی و کنایه‌دار که به نظر می‌رسد مخاطب آن ایران باشد، گفت: عربستان و سایر تولیدکنندگان نفت تنها در صورتی تولید خود را با بازار تنظیم می‌کنند که سایر اعضای اوپک نیز به سطح تولید نفت گروه پایبند باشند و از توافق‌های زیر میزی برای فروش نفت پرهیز کنند.

به‌گزارش روزنامه انگلیسی تلگراف، ترکی الفیصل که یکی از اعضای خاندان سلطنتی عربستان و رئیس پیشین سازمان جاسوسی این کشور است، اظهار کرد که کشورش اشتباهات گذشته را تکرار نخواهد کرد و سهم بازارش را بر سر قیمت به رقیبان واگذار نمی‌کند. وی گفت: عربستان هم‌اکنون سهم بازار خود را به هیچ‌کس، خواه روسیه، نیجریه و ایران باشد یا هر کجای دیگر، واگذار نمی‌کند و اجازه نمی‌دهد کسی به مشتریان عربستان نفت بفروشد. وی افزود: عربستان در سال‌های گذشته ذخایر مناسبی جمع‌آوری کرده است که به نیازهای کنونی ما پاسخ می‌دهد، اما تولیدکننده‌های بزرگ نفت مانند ایران و روسیه به قیمت نفت چشم دوخته‌اند.

بر هیچ‌کس پوشیده نیست که عربستان و دیگر کشورهای خلیج فارس هیچ یک از اتحاد ایران و غرب خوشحال نمی‌شوند. گذشته از برهان‌های سیاسی که برای این خشم اعراب از مذاکرات غرب و ایران آورده می‌شود، جنگ نفتی و رقابتی که بین این کشورها و ایران بر سر تولید نفت وجود دارد قابل توجه است.

به گفته آرش الماسی، مدیر امور بین‌الملل بخش خاورمیانه هلدینگ نفتی روز نفت، طی سالیان گذشته بعد از انقلاب اسلامی و شروع تدریجی تحریم‌های غرب علیه ایران، شاهد کاهش تولید برخی از اعضای قدیمی اوپک بودیم، کاهشی که به افزایش چشمگیر قیمت نفت خام در جهان دامن زد. از طرفی در جریان رکود اقتصادی در آمریکا و بحران اقتصادی در اروپا، شاهد بروز و ظهور یک قدرت اقتصادی جدید در جهان بودیم؛ جمهوری خلق چین کشوری با بیش از یک میلیارد جمعیت با تغییرات اساسی در نظام اقتصادی به یک باره به یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی مبدل شد، به‌طوری که طی یک دهه گذشته واردات نفت خام و فرآورده‌های نفتی از سوی این کشور دو برابر شد.

الماسی در ادامه به «دنیای اقتصاد» گفت: در این میان یک کشور باید کمبود جهانی نفت را که در پی کاهش تولید و افزایش تقاضا روی داده بود، پاسخ می‌داد و این نقشی بود که عربستان آن را بازی کرد. این کشور به یک‌باره از سرمایه‌گذاران آمریکایی و اروپایی پر شد؛ سرمایه‌گذاری که نتیجه آن افزایش تولید توسط این عضو اوپک بود. وی افزود: در این بین دلالی ایالات متحده در بازار نفت خود به یکی از چالش‌های پیش‌رو در روند بازار مبدل شد. ایالات متحده همواه به دنبال کنترل قیمت و گردش دلار در بازارهای جهان بوده از این رو همواره سعی کرده از نفت خام و طلا به‌عنوان ابزار کنترلی بهره جوید.

الماسی با اشاره به شرایط کنونی منطقه گفت: اما در حال حاضر چند چالش پیش روی کشورهای تولید‌کننده نفت در منطقه خاورمیانه قرار گرفته است: کاهش مصرف توسط جمهوری خلق چین احساس می‌شود، هزینه درگیری‌های سیاسی و امنیتی در منطقه رو به افزایش بوده و ایالات متحده آمریکا به کمک شرکت‌های بومی خود در حال برنامه‌ریزی جهت کاهش واردات از خاورمیانه است و... در این شرایط اگر امروز قرار باشد جمهوری اسلامی ایران به دلایل معلوم شاهد حضور پر‌رنگ سرمایه‌گذاران و فعالان در این صنعت باشد بیشترین آسیب را چه کشوری خواهد دید؟ مدیر امور بین‌الملل بخش خاورمیانه هلدینگ نفتی روزنفت افزود: جواب روشن است، این کشورها سعی خواهند کرد تا با جذاب جلوه دادن صنعت نفت خود نظر غرب را از جمهوری اسلامی ایران منحرف کنند. این کشور‌ها با لابی‌های گسترده‌‌ای که در بین اعضای کشورهای گروه ۱+۵ دارند و همچنین با صرف هزینه‌های فراوان سعی دارند تا نظر غرب را به خود جلب و از حضور کشورهای خارجی جهت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران جلوگیری کنند.

افت 340هزار بشکه‌ای تولید اوپک در نوامبر

تولید نفت اوپک در نوامبر ۲۰۱۴ با کاهش ۳۴۰ هزار بشکه‌ای مواجه شد و به ۳۰,۳ میلیون بشکه در روز رسید.به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از رویترز، اطلاعات غیر‌رسمی نشان می‌دهد تولید نفت اوپک در ماه نوامبر کاهش یافته است.اعضای اوپک در روز ۲۷ نوامبر به رغم افت شدید قیمت نفت سقف تولید این سازمان را در سطح ۳۰ میلیون بشکه در روز حفظ کردند که این مساله باعث افت بیشتر قیمت نفت شد.بر اساس این گزارش تولید نفت اوپک که در ماه اکتبر ۳۰.۶۴ میلیون بشکه در روز اعلام شده بود در ماه نوامبر و عمدتا تحت تاثیر تغییرات تولید نفت لیبی به ۳۰.۳ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.نوامبر دومین ماه متوالی بوده که تولید نفت اوپک کاهش یافته است. در ماه اکتبر نیز تولید این سازمان نسبت به تولید ۳۰.۸۴ میلیون بشکه‌ای سپتامبر ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته بود.تولید نفت لیبی در ماه نوامبر و در پی تشدید درگیری‌های داخلی در این کشور ۱۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت. تولید نفت آنگولا نیز به دلیل انجام عملیات تعمیرات و نگهداری ۱۴۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرد.تعطیلی میدان مشترک خفجی بین عربستان و کویت تولید نفت کویت را کاهش داد. تولید نفت قطر نیز با کاهش مواجه شد.عربستان سعودی نیز که در نشست اخیر اوپک موضع سرسختانه‌ای برای حفظ سقف تولید اوپک داشت و با وجود افت شدید قیمت‌ها در برابر کاهش تولید نفت مقاومت کرده است در ماه نوامبر و به دلیل کاهش نیاز داخلی ۵۰ هزار بشکه در روز تولید خود را کاهش داد.عراق و نیجریه نیز تولید نفت خود را در این ماه افزایش داده‌اند.

رمزگشایی از مقاومت عربستان در اوپک

رمزگشایی از مقاومت عربستان در اوپک