نفت آمریکا به64 دلار رسید

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: پس‌لرزه‌های تصمیم اوپک همچنان ادامه داشته و روز گذشته بهای نفت را به کمترین مقدار ظرف ۵ سال گذشته رساند. دیروز در اولین روز کاری هفته جاری میلادی بهای نفت همچنان نزولی بود و قیمت نفت خام آمریکا با رسیدن به مرز ۶۴ دلار به کف ۵ ساله خود رسید. نفت برنت نیز با کاهش نزدیک به دو دلار به مرز ۶۸ دلار نزدیک شد. روند کاهشی قیمت نفت در کنار گزارش آژانس که از هزینه تولید ۴۲ دلاری برخی میدان‌های نفتی شیل خبر داده است، موجب شد روز گذشته برخی گمانه‌زنی‌ها کاهش قیمت نفت تا مرز ۴۰ دلار را هم محتمل بدانند. این در حالی است که وزیر نفت کشورمان تصمیم کنونی اوپک را به «شوک درمانی» تعبیر کرده و معتقد است حفظ سهم بازار در کنار قیمت با شوک قیمتی کنونی و ظرف ۳ ماه ممکن نبوده و به مدیریت بلند‌مدت نیاز دارد. روز پنج‌شنبه ۱۲ عضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت، اوپک، در اجلاسی که در وین تشکیل شد تصمیم گرفتند سقف ۳۰میلیون بشکه‌ای تولید این سازمان را برای سومین سال پیاپی تثبیت کنند. بازار نفت ظرف چند ماه گذشته منتظر واکنش اوپک به روند کاهشی قیمت‌ها بود چراکه بهای نفت تا‌کنون بیش از ۳۷ درصد از ارزش خود را طی ۵ ماه گذشته از دست داده است. در ابتدای ریزش بهای نفت گمانه‌زنی‌ها که به سمت تشکیل نشست اضطراری این سازمان برای کاهش عرضه نفت بود، به تدریج با توجه به اظهارات برخی اعضای این سازمان رنگ باخته و با ارزان‌فروشی عربستان در بازار آسیا و اروپا به‌طور کل فراموش شد و همین عامل خود باعث تسریع روند کاهشی بهای نفت شد. زمانی که نفت به مرز ۸۰ دلار رسید بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که این قیمت مرز تحمل اوپک بوده و کشورهای عضو درنهایت مجبور به واکنش به آن می‌شوند. اما باز اظهارات وزیر نفت عربستان و دیگر هم‌پیمانانش همه حدس و گمان‌ها را از بین برد. کاهش بهای نفت ادامه پیدا کرد به‌طوری‌که یک روز قبل از نشست اوپک، نفت‌خام آمریکا تا ۷۴ دلار در هر بشکه و نفت برنت تا ۷۸ دلار ریزش کرد.

اما تصمیم اوپک تیر خلاصی به قیمت نفت زد، به‌طوری‌که قیمت نفت با اعلام تصمیم تثبیت سقف ۳۰ میلیون بشکه‌ای این سازمان بیش از ۷ دلار ریزش کرد و در آخرین روز کاری هفته گذشته میلادی نفت WTI به مرز ۶۶ دلار و نفت برنت نیز به مرز ۷۰ دلار رسید.

کشورهای عضو اوپک تحت فشار عربستان و برخی از متحدانش نظیر امارات، کویت و قطر، دیگر کشورهای عضو را مجبور به پذیرش نظر خود کردند. عربستان با این استدلال که کاهش سقف تولید و افزایش قیمت، تولید نفت شیل را به صرفه کرده و به مرور سهم اوپک را در بازار می‌گیرد، با کاهش سقف تولید این سازمان مخالفت کرد.

شیل اویل‌ها که با هزینه بالایی قابل تولید هستند از سال ۲۰۰۷ با افزایش قیمت نفت، صرفه اقتصادی پیدا کرده و تولید آنها در آمریکا شروع شده است. در این بین شعار «استقلال انرژی» طی چند سال اخیر به یکی از راهبردی‌ترین سیاست‌های آمریکا تبدیل شده است. نفت شیل که نفتی فوق سبک است جایگزین نفت سبک خاورمیانه و به‌خصوص شمال غرب آفریقا شده و موجب کاهش واردات نفت سبک آمریکا طی چند سال گذشته شده است، این در حالی است که این کشور برای سازگاری پالایشگاه‌های قدیمی‌تر خود واردات نفت سنگین را ادامه داد. با کاهش واردات آمریکا از خاورمیانه و آفریقا، نفت این مناطق راهی بازار آسیا شد و رقابت برای تصاحب این بازار روز به روز افزایش یافت. از طرفی با افزایش تولید کشورهای غیر اوپکی و اوپکی عرضه نفت بیشتر شد، این در حالی است که چندی است کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیایی که یکی از بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کنندگان نفت در جهان محسوب می‌شوند با بحران اقتصادی مواجهند و رکود در این مناطق سمت تقاضای نفت را تضعیف کرده است. بر همین اساس بازار دچار مازاد عرضه شده که این مازاد عرضه روز به روز در حال افزایش است، به‌طوری‌که بر اساس برخی از برآوردها مازاد عرضه که در حال حاضر چندان قابل توجه نیست، طی سال ۲۰۱۵ به بیش از یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

در حالی که اوپک به‌طور تاریخی همیشه در چنین شرایطی با کاهش سقف تولید خود موجب افزایش بهای نفت می‌شد در آخرین اجلاس خود حفظ سهم بازار را مهم‌تر از افت قیمت نفت دانسته و سقف تولید خود را کاهش نداد و همین موجب افت بیش از ۱۰ در صدی قیمت نفت طی چند روز گذشته شده است.

پیش بینی‌ها که پیش از این به افت بهای نفت تا مرز ۶۰ دلار درصورت تثبیت تولید اوپک دلالت داشتند با توجه به روند سریع کاهش بهای نفت طی چند روز گذشته تغییر کرده‌اند. در حال حاضر برخی کارشناسان ادامه روند نزولی بهای نفت و حتی رسیدن به مرز ۴۰ دلار را دور از انتظار نمی‌دانند. بر اساس گزارش بلومبرگ، قیمت نفت طی سال جاری ۳۷ درصد کاهش یافته است و از لحاظ نظری، تولید می‌تواند تا زمانی‌که قیمت‌ها به کمتر از هزینه‌های استخراج در چاه‌های موجود برسد، ادامه داشته باشد. پاول استیونس، پژوهشگر موسسه انرژی «چتم هاوس» در لندن می‌گوید برخی از چاه‌های نفتی شیل آمریکا ممکن است حتی با قیمت نفت بشکه‌ای ۴۰ دلار یا کمتر هم به تولید خود ادامه دهند، چراکه براساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی، اکثر حفاری‌ها در میدان نفتی باکن، بزرگ‌ترین میدان نفتی شیل آمریکا که از تاسیسات پیشرفته‌ای برای استخراج نفت استفاده می‌کند، تا قیمت ۴۲ دلاری نفت نیز صرفه اقتصادی داشته و به تولید خود ادامه می‌دهد.

زنگنه در این خصوص به «بیزنس ویک» گفت: «شوک‌درمانی» افت شدید قیمت نفت، راه‌حل مقابله با کاهش سهم اوپک از بازار در برابر نفت شیل آمریکا نیست.

وی با بیان اینکه قیمت بالا برای نفت به‌ ضرر سهم اوپک از بازار است، گفت: افزایش سهم در بازار تنها با کاهش قیمت نفت میسر است، اما اگر اوپک خواهان تغییر همه‌چیز است(یعنی خواهان قیمت بالای نفت در کنار حفظ سهم بازار است)، نمی‌توان این کار را از طریق «شوک‌درمانی» و تنها طی یک دوره ۳ ماهه انجام داد.

بر اساس ارزیابی زنگنه از نشست اخیر اوپک، اکثر اعضای اوپک خواهان کاهش ۵/۱ میلیون بشکه‌ای سقف اوپک یا کاهش ۵ درصدی تولید نفت خود بودند؛ همچنین خواهان این بودند که تولیدکنندگان غیر عضو نیز ۵۰۰ هزار بشکه در روز تولید خود را کاهش دهند، اما به گفته زنگنه علی النعیمی، وزیر نفت عربستان با توجیه حفظ سطح تولید اوپک در مقابل تهدید رشد تولید نفت شیل آمریکا با این درخواست مخالفت کرده است.

وزیر نفت با اشاره به اینکه تولید نفت شیل آمریکا که هزینه استخراج آن در برخی مواقع بیش از هزینه تولید از محل ذخایر متعارف اوپک است، گفت: ممکن است حتی با قیمت‌های پایین فعلی نیز کاهش نیابد.

به اعتقاد زنگنه با قیمت‌های کنونی نمی‌توان به‌طور قطعی اظهار کرد که طی ۴ تا ۵ ماه آینده، تولید نفت شیل یک یا ۲ میلیون بشکه کاهش خواهد یافت، در واقع هیچ سخن قطعی و آماری که گویای کاهش قطعی شیل‌اویل‌ها باشد، وجود ندارد. وی افزود: اوپک باید موضوع حفظ سهم خود از بازار و قیمت‌ها را «با احتیاط و به‌تدریج» مدیریت کند.

زنگنه تاکید کرد که با وجود اینکه «خواستار حمایت از قیمت‌ها» است، اما خواهان اختلاف درون گروهی که موجب آسیب اوپک خواهد شد، نیست. وزیر نفت اضافه کرد: اگر تحریم‌های وضع‌شده بر اقتصاد و صنعت نفت کشور برداشته شود، ایران می‌تواند هم صادرات و هم تولید خود را طی ۲ ماه به‌میزان یک میلیون بشکه افزایش دهد. وی با بیان اینکه کاهش قیمت نفت تغییری در این افزایش‌ها ایجاد نخواهد کرد، گفت: «ما همچنان این کار را انجام خواهیم داد. آنچه برای من اهمیت دارد، سهم ما از بازار نفت است.»