گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: روند نزولی نفت هر روز رکورد تازه‌ای از خود به جا می‌گذارد. بعد از شکستن کف سه ساله و چهار ساله برای به ترتیب نفت خام آمریکا و برنت، حالا نوبت بهای سبد نفتی اوپک است که به کمترین مقدار خود ظرف چهار سال گذشته برسد. در آخرین به روزرسانی سایت سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک)، قیمت سبد نفتی این سازمان در چهارم نوامبر با کاهشی ۲ دلاری نسبت به روز پیش از آن ۶۷/۷۸ دلار اعلام شد که کمترین قیمت ظرف چهار سال گذشته است. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش، بهای نفت همچنان سیر نزولی داشت، به طوری که نفت برنت با ۷۷ سنت کاهش نسبت به روز قبل از آن به مرز ۸۲ دلار رسیده است. از طرفی نفت WTI آمریکا نیز روندی کاهشی داشته و در کانال ۷۶ دلار نوسان کرد. مهمترین عامل کاهش قیمت نفت طی چند روز اخیر به انتشار خبر تخفیف ۴۵ سنتی عربستان برای مشتریان آمریکایی خود برمی‌گردد. عربستان که پیش از این نیز با اعمال تخفیف‌های چشمگیر نفت خود را به مشتریان آسیایی عرضه کرده بود، با تکرار این اقدام برای مشتریان آمریکایی دو سناریویی که پیش از این مطرح بود را تقویت کرد. یکی از این سناریوها شروع جنگ قیمتی توسط عربستان و دیگری فشار به تولیدکنندگان نفت شیل با هدف پس گرفتن بازار و کنترل رشد تولید این نوع نفت است.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران نشست آینده اوپک در ۲۷ نوامبر یکی از مهمترین و دشوارترین نشست‌های این سازمان طی چند سال اخیر خواهد بود چرا که در این نشست تقابل دو دیدگاه بین اعضای این سازمان روی خواهد داد. احتمالا کشورهای عضو به دو دسته تقسیم خواهند شد یک گروه کشورهایی که با قیمت‌های کنونی و حتی پایین‌تر از آن از لحاظ بودجه به مشکل برنمی‌خورند و دیگری کشورهایی هستند که چند ماه باقی مانده از سال را به دشواری خواهند گذراند و با احتمال قوی مشکل کسری بودجه خواهند داشت.

اکونومیست طی بررسی که انجام داده است قیمت نفت مورد نیاز کشورهای عضو اوپک برای تحقق بودجه سال جاری این کشورها راتخمین زده است. بر اساس این بررسی تنها امارات، قطر، کویت و عمان با قیمت‌های کنونی به کسری بودجه بر نخواهند خورد و دیگر اعضای این سازمان با قیمت‌های کنونی به سختی خواهند توانست امسال را به پایان برسانند. براساس این بررسی ایران به نفتی بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ دلار و عراق نفت ۱۱۵ دلاری برای تحقق بودجه سال جاری خود نیاز دارند. در این بین قیمت مورد نیاز عربستان برای تحقق بودجه سال جاری خود ۹۳ دلار برآورد شده است. این در حالی است که صندوق ذخیره ارزی این کشور ۷۴۰ میلیارد دلار ارز ذخیره شده دارد و به گفته برخی کارشناسان با قیمت‌های کنونی نفت، عربستان حداکثر ۱۰میلیارد دلار از این صندوق برداشت خواهد کرد، بنابراین مشکل چندانی برای تحقق بودجه خود نخواهد داشت. در حال حاضر بنا به اعلام شرکت ملی نفت ایران میانگین وزنی قیمت هر بشکه نفت ایران در ماه اکتبر ۸۴ دلار و ۹۳ سنت اعلام شده است. باید توجه داشت که قیمت‌های اعلام شده توسط اکونومیست برای برآورد کل بودجه است، درحالی‌که هر کشوری بسته به میزان وابستگی به نفت درصد مشخصی از بودجه خود را به درآمدهای نفتی اختصاص داده و منابع دیگری نیز برای تامین بودجه خود در نظر گرفته است.

بر اساس داده‌های منتشرشده اکونومیست، احتمال می‌رود عربستان و برخی اعضای سازمان اوپک که کسری بودجه ندارند در تقابل با دیگر اعضای این سازمان برای کاهش سطح تولید اوپک قرار بگیرند. تولید اوپک در ماه گذشته میلادی بیش از ۳۰ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه در روز برآورد شده است که نسبت به سقف تعیین شده این سازمان(۳۰ میلیون بشکه در روز) بیش از ۹۰۰ هزار بشکه مازاد عرضه دارد. هرچند که بر اساس برآوردهای این سازمان تقاضای کنونی جهان به نفت اوپک ۵/۲۹ میلیون بشکه در روز و همچنین بر اساس بررسی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا حدود ۵/۲۸ میلیون بشکه است.

بنابراین اعضای اوپک برای جلوگیری از تداوم کاهش قیمت نفت نیاز به کاهش حداقل ۵/۱ میلیون بشکه در روز دارند که بعید به نظر می‌رسد اعضای این سازمان، به‌خصوص عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک به این کاهش تولید تن دهند؛ چراکه به نظر می‌رسد عربستان بیشتر به دنبال حفظ بازارهای نفتی خود است.

در این بین برخی تحلیلگران نظری مخالف این دیدگاه دارند. رویترز روز گذشته طی گزارشی به بررسی این موضوع پرداخت و برخی از دیدگاه‌های مخالف را منعکس کرد. رئیس شرکت سوئیسی ویتول که پیش از این در سال ۲۰۱۳ در مصاحبه‌ای که با این سایت خبری داشته کاهش شدید قیمت نفت در سال جاری را پیش‌بینی کرده بود، معتقد است بیش از حد گزینه کاهش سطح تولید اوپک رد شده است. وی در این خصوص به خبرگزاری رویترز گفت: همه بر این باورند که تصمیم به کاهش سطح تولید اوپک در نشست آتی این سازمان اتفاق نمی‌افتد؛ ولی من صد درصد از این موضوع مطمئن نیستم. مطمئنا این نشست بسیار پربحث و جدل خواهد بود، اما به نظرم این نشست به کاهش شدید قیمت نفت منتهی نخواهد شد؛ چون حداقل در کوتاه‌مدت اوپک به این موضوع واکنش نشان خواهد داد. وی در ادامه افزود: عربستان هیچ مشکلی ندارد که ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در روز از تولید خود کم کند، حتی ممکن است شاهد چند کاهش عرضه نمادین از طرف اعضای این سازمان باشیم. پیش‌بینی رئیس شرکت ویتول از بهای نفت به این ترتیب است: به نظر من نفت در سال آینده بین ۸۰ تا ۹۰ دلار نوسان خواهد کرد و حتی در صورتی که در نشست آتی اوپک این سازمان به کاهش قیمت‌ها واکنش نشان دهد، به بالای ۱۰۰ دلار باز نخواهد گشت.

رئیس شرکت مرکوریا، دیگر شرکت سوئیسی فعال در تجارت کالایی با تمرکز روی حوزه انرژی نیز معتقد است کاهش سطح تولید اوپک در نشست آینده این سازمان ۵۰ درصد احتمال وقوع دارد. وی در این خصوص گفت: برای بازگشت قیمت‌ها، اوپک باید ۵/۱ میلیون بشکه در روز از تولید خود بکاهد؛ البته این با این فرض است که تغییری در شرایط مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ ایجاد نشود، چراکه ضرب‌الاجل نشست نهایی ایران با این گروه ۳ روز قبل از نشست آینده اوپک به اتمام می‌رسد و هر گونه نتیجه این مذاکرات روی تصمیم اعضای اوپک در نشست آتی این سازمان تاثیرگذار خواهد بود، اما من بسیار خوش‌بینم که اوپک به جمع‌بندی کاهش سطح تولید برسد. وی در ادامه افزود: ممکن است سناریوهای توطئه عربستان علیه تولیدکنندگان نفت شیل درست باشد؛ اما به نظر من مهم‌ترین نگرانی عربستان حفظ سهم خود از بازار است و اگر این کشور از کاهش تولید دیگر اعضای این سازمان مطمئن باشد تولید نفت خود را کاهش می‌دهد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، گمانه‌زنی‌های بسیاری وجود دارد که عربستان با این اقدامات در پی فشار به تولیدکنندگان شیل و کنترل سطح تولید آنها است. در واقع با انفجار انقلاب شیل، آمریکا یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی خود را استقلال انرژی و کاهش مقدار واردات در نظر گرفت؛ به طوری‌که از سال ۲۰۰۷ تا کنون نزدیک به ۵/۲ میلیون بشکه از واردات نفت و دیگر فرآورده‌های هیدروکربوری خود از اوپک کاسته است. از طرفی آمریکا در این مدت صادرات نفت خود به کانادا را به عنوان تنها کشوری که صادرات نفت آمریکا به آن مجاز است، افزایش داده است. بنابراین نفت غرب آفریقا و دیگر کشورهای غیر عضو اوپک که پیش از این راهی آمریکا و کانادا بود راهی بازارهای آسیایی شده و سهم عربستان و دیگر اعضای اوپک را گرفته‌اند. از طرفی آمریکا با تولید نفت شیل تنها نیاز به نفت سبک خود را کاهش داده و همچنان وارد کننده نفت سنگین است؛ به طوری که با وجود سطح واردات این کشور واردات نفت سنگین آن همچنان روند افزایشی داشته است. به گزارش خبرگزاری رویترز، از آنجا که نفت سنگین عربستان در برابر دیگر کشورهای صادرکننده به آمریکا مانند کانادا، عراق و ونزوئلا گران‌تر بوده در ماه آگوست نزدیک به ۳۰ درصد بازار خود در آمریکا را از دست داده است.

بنابراین با توجه به داده‌ها سناریوی فشار به نفت شیل از سوی عربستان کم‌رنگ می‌شود. روز گذشته رویترز در این باره نوشت: عربستان قیمت خبرگزاری برای مشتریان آمریکایی خود برای تحویل در ماه دسامبر را کاهش داده است؛ برخی این اقدام عربستان را شروع جنگ قیمت در آمریکا و فشار به تولیدات شیل می‌دانند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد عربستان معمولا تاکنون خود مبتکر و شروع کننده عملی در بازار نبوده است، به عبارتی این کشور ابتدا به بررسی شرایط دیگر رقبای خود در بازار می‌پردازد و پس از آن وارد عمل می‌شود. در پی کاهش قیمت دیگر رقبای این کشور، عراق، کانادا، ونزوئلا و برزیل، در بازار آمریکا این کشور در سه ماهه ژوئن تا آگوست بیش از ۷۰۰ هزاربشکه از صادرات روزانه خود به آمریکا را از دست داده است. بنابراین این اقدام عربستان بیشتر پس گرفتن بازار آمریکا از دیگر رقبای خود بوده است؛ هرچند که این اقدام به‌طور غیر مستقیم روی تولیدکنندگان نفت شیل فشار وارد کند.

دورنمای مبهم نشست آذرماه