بزرگان پتروشیمی در انتظار بازارهای پیشرفته

گروه نفت و پتروشیمی: با آغاز به کار دولت روحانی و کمرنگ شدن تحریم‌ها در پی توافق موقت ژنو، توسعه صنعت پتروشیمی یکی از مواردی است که در دستور کار دولت قرار گرفت. از صنعت پتروشیمی به دلیل جلوگیری از خام فروشی نفت و گاز و ارز آوری برای کشور به‌عنوان صنعت مادر یاد می‌شود. کارشناسان موانع بسیاری را در راستای توسعه این صنعت بر می‌شمارند که نبود تنوع در بازاریابی محصولات پتروشیمی، گم شدن حلقه‌های زنجیره تولید و تحریم‌های بانکی به‌عنوان مانعی بر سر راه صادرات از این دست هستند. در گذشته نه چندان دور، قبل از اعمال تحریم‌های غرب علیه ایران، اروپا یکی‌از اصلی‌ترین بازارهای محصولات پتروشیمی کشور بود اما با فشار تحریم‌ها محصولات پتروشیمی به‌دنبال بازارهای جدید عمدتا راهی شرق آسیا و کشورهای همسایه شدند. کشورهای شرق آسیایی به دلیل اینکه عمدتا کشورهایی در حال توسعه هستند، رشد اقتصادی بیشتری نسبت به غرب داشته و از این منظر بازار خوبی برای محصولات پتروشیمی ایران هستند. اما با از دست دادن بازارهای اروپایی فرصت سرمایه‌گذاری و همچنین واردات تکنولوژی پیشرفته غرب از دست رفت.

به‌عنوان مثال، ترکیه که مدت‌ها واردکننده انواع محصولات پتروشیمی ایران بود، به‌دنبال سرمایه‌گذاری روی صنعت پتروشیمی جمهوری آذربایجان به واردات محصولات پتروشیمی این کشور روی آورده و دولت این کشور برای افزایش جذابیت واردات از آذربایجان برای بازرگانان این کشور به افزایش تعرفه واردات از ایران روی آورده است.

بر این اساس اسفند ماه سال گذشته ترکیه که در طول چند سال گذشته همواره یکی از مشتریان ثابت محصولات پتروشیمیایی و پلیمری ایران بود، تعرفه واردات فرآورده‌های پلیمری از ایران را با افزایش دو برابری از سه به ۵/۶درصد رساند. پلی پروپیلن، پلی اتیلن، پی.وی.سی و پلی‌اتیلن ترفتالات از مهم‌ترین محصولات صادراتی پتروشیمی ایران به ترکیه بوده‌اند که تعیین تعرفه جدید حجم صادرات پتروشیمی به این کشور همسایه با کاهش روبه‌رو شده است.

در همین حال مسوولان پتروشیمی کشور معتقدند: با اعمال سیاست‌های جدید افزایش تعرفه‌ها، قیمت تمام شده محصولات صادراتی پتروشیمی ایران به ترکیه بسیار افزایش یافته است، با این وجود ترکیه تعرفه واردات محصولات پتروشیمی از جمهوری آذربایجان را پایین نگه داشته است. احمد مهدوی، دبیر کل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر با انتقاد از نظام تعرفه‌ای جدید ترکیه در واردات محصولات پتروشیمی از ایران، اعلام کرد: به زودی ایران از این سیاست جدید ترکیه به گروه دی هشت شکایت خواهد کرد. این مقام مسوول، تاکید کرد: در شرایط فعلی ایران با افزایش تقاضا برای صادرات محصولات پتروشیمی روبه‌رو است و اعمال نظام جدید تعرفه‌ای توسط ترکیه مشکلی در کل صادرات پتروشیمی ایران به وجود نخواهد آورد.

در همین حال با از دست دادن بازار ترکیه و در عین حال تسهیل صادرات در پی توافق موقت ژنو، رایزنی‌هایی برای صادرات محصولات پتروشیمی انجام شد. به‌طوری‌که چندی است برخی کشورهای اروپایی در حجم محدود به واردات محصولات پتروشیمی از ایران روی آورده‌اند. پیش از این حسن خسروجردی، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با اشاره به تسهیل صادرات در پی توافق ژنو گفت: اگرچه بخش عمده صادرات محصولات پتروشیمی ایران به کشورهای آسیایی، آفریقایی و اروپای شرقی انجام شده اما اخیرا صدور محصولات پتروشیمی به اروپای غربی نیز آغاز شده و ایتالیا، اسپانیا و یونان نیز اقدام به واردات محصولات پتروشیمی از ایران کرده‌اند. این در حالی است که دیروز ابراهیم بهادرانی، دبیرکل اتاق بازرگانی تهران در حاشیه دیدار هیات اقتصادی اتاق بازرگانی ایران و رومانی اظهار کرد: صادرات محصولات پتروشیمی و مواد غذایی به این کشور در آینده افزایش خواهد یافت.

بهادرانی با بیان اینکه حجم معاملات با رومانی در دهه‌های گذشته به بالای یک میلیارد دلار رسیده بود، افزود: به دلیل تحریم‌های اقتصادی روابط بانکی و اقتصادی ایران و رومانی رو به افول نهاد اما هیچ‌گاه قطع نشد. دبیرکل اتاق بازرگانی تهران عنوان کرد: با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورها از جمله رومانی در حال گسترش است، ما هم تلاش می‌کنیم تا روابط خود را با این کشور افزایش دهیم. وی با اشاره به افزایش روابط اقتصادی ایران و رومانی افزود: در گذشته قطعات فولادی و صنعتی از رومانی وارد ایران شده و در عین حال محصولات پتروشیمی و مواد غذایی به این کشور صادر شده است که بنا داریم صادرات این محصولات را افزایش دهیم. بهادرانی تصریح کرد: تحریم‌های اقتصادی فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی را در ایران گرفته است، از این رو ما نیز روابط اقتصادی خود را با هر شرکت یا کشور خارجی که تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران داشته باشد گسترش خواهیم داد.

پیش از این نیز دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با بیان اینکه در شرایط فعلی محدودیتی در صادرات محصولات پتروشیمیایی به کشورهای اروپایی وجود ندارد، محدودیت در تولید را یکی از موانع مهم بر سر صادرات به قاره سبز عنوان کرد. مهدوی با تاکید بر اینکه با توجه به ظرفیت و کیفیت بالای محصولات پتروشیمی تولید شده در ایران مشکلی در احیای بازار ۲/۵ میلیارد دلاری محصولات پتروشیمی در اروپا وجود ندارد، تبیین کرد: در شرایط فعلی تمامی محصولات پتروشیمی صادر شده توسط ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارای استاندارد است.

دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی با بیان اینکه تاکنون چندین محموله پتروشیمی ایران ازجمله محموله‌های متانول به اروپا صادر شده است، تاکید کرد: تقاضا برای محصولات پتروشیمی ایران در اروپا افزایش یافته اما به دلیل تثبیت ظرفیت تولید امکان تامین نیاز کشورهای اروپایی بیش از این وجود ندارد. وی با اشاره به افزایش ظرفیت تولید انواع محصولات پتروشیمی در ایران، گفت: پیش‌بینی می‌شود با افزایش تولید امکان افزایش حجم صادرات پتروشیمی به اروپا فراهم شود.

کسب رتبه شرکت‌های پتروشیمی ایرانی

با وجود اینکه طی چند سال اخیر به دلیل تحریم‌های غرب علیه کشور که به از دست دادن برخی بازارهای مهم محصولات پتروشیمی و کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت منجر شد و همچنین مشکلات داخلی که عمدتا به ناکارآمدی مدیریت بر می‎‌گردد و به خصوصی‌سازی غیرکارشناسی پتروشیمی انجامید، همچنان صنعت پتروشیمی ایران در منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌طوری‌که سه شرکت ایرانی در میان ۱۰ شرکت بزرگ پتروشیمی منطقه خاورمیانه و آفریقا قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری تسنیم، پایگاه اینترنتی آیسیس در گزارشی به معرفی ۱۰ شرکت پتروشیمی بزرگ منطقه خاورمیانه و آفریقا پرداخته است. بر اساس این گزارش، شرکت سابیک عربستان همچنان بزرگ‌ترین بازیگر صنعت پتروشیمی در منطقه خاورمیانه و آفریقا به شمار می‌رود و حجم فروش این شرکت حدود پنج برابر نزدیک‌ترین رقیبش یعنی شرکت ساسول آفریقای جنوبی است.

حجم مبادلات تجاری سابیک در سال ۲۰۱۳ به ۱۸۹ میلیارد ریال سعودی معادل ۵۰/۴ میلیارد دلار رسید. ساسول آفریقای جنوبی با فروش ۱۰/۶۵ میلیارد دلاری رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس با فروش ۸/۱۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۳ رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. شرکت توسعه نفت و گاز پارس با فروش ۵ میلیارد دلاری در رتبه پنجم و شرکت تاپیکو نیز با فروش ۳/۷۹ میلیارد دلاری در رتبه هفتم جای گرفتند. تغییر بزرگ در رتبه‌بندی شرکت‌های پتروشیمی خاورمیانه و آفریقا با حذف شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران اتفاق افتاده است. این شرکت در سال ۲۰۱۲ با ۹ میلیارد دلار فروش در رده سوم منطقه و پنجاهم جهان قرار گرفته بود. معاون وزیر نفت ایران و رئیس مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در یازدهمین نشست بین‌المللی صنعت پتروشیمی ایران که اخیرا در تهران برگزار شد، گفت: این شرکت که تحت نظر وزارت نفت ایران فعالیت می‌کند، تغییرات گسترده‌ای را شاهد بوده است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به‌عنوان یک شرکت هلدینگ، قبلا بیش از ۵۰ شرکت تولیدی و خدماتی داشت، اما اکنون اکثر این شرکت‌ها به بخش خصوصی واگذار شده‌اند. تنها واحدهای دولتی در شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران اکنون آر ‎‌اند‌ دی، منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر و پروژه پتروشیمی ۴ میلیارد دلاری دماوند هستند.