نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: آژانس بین‌المللی انرژی در شرایطی برای سومین ماه پیاپی پیش‌بینی خود از رشد تقاضای نفت در سال ٢٠١٤ را کاهش داد که قیمت نفت اوپک همچنان روند کاهشی خود را ادامه می‌دهد. قیمت نفت اوپک در حال حاضر در پایین‌ترین رقم خود از سال ۲۰۱۱ قرار دارد که نگرانی‌هایی را برای کشورهای منطقه ایجاد کرده است. بر‌اساس این گزارش تقاضای جهانی نفت خام در سال ٢٠١٤، ٦٥ هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد. این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهند رشد تقاضای نفت در سه ماه دوم امسال به دلیل ضعف اقتصادی اروپا و چین به کمترین میزان خود در دو سال و نیم گذشته رسیده است. در این بین آژانس بین‌المللی انرژی رشد تقاضای جهانی نفت در سال ٢٠١٥ را روزانه ۱/۲ میلیون بشکه اعلام کرده که البته این پیش‌بینی نیز ١٠٠ هزار بشکه نسبت به گزارش ماه پیش آژانس کمتر است. میزان تولید نفت در عربستان بر اساس این گزارش ۳۳۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است که دلیل این امر واکنش به کاهش تقاضای مشتریان این کشور و تغییر رویکرد عربستان به سمت بازارهای آسیایی ارزیابی شده است.

در طرف دیگر براساس تازه‌ترین گزارش ماهانه اوپک، کشورهای عضو این سازمان در ماه اوت امسال توانسته‌اند با افزایش تولید روزانه ٢٣١ هزار بشکه‌ای، به‌طور میانگین روزانه ٣۵/٣۰ میلیون بشکه نفت تولید کنند. گزارش اوپک همچنین با کاهش ۰/۲ میلیون بشکه‌ای در برآورد ماه گذشته خود درباره تقاضا برای نفت خام اوپک در سال ٢٠١٤ آن را به ۲۹/۵ میلیون بشکه در روز کاهش داده است. اوپک پیش‌بینی می‌کند تقاضا برای نفت خام اوپک در سال ٢٠١٥ نیز به روزانه ۲/٢٩ میلیون بشکه می‌رسد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، قیمت نفت اوپک در هفته‌های اخیر به مرزهای هشدار رسیده است به‌طوری‌که در حال حاضر حدود ۹۶ دلار است که اولا از قیمت‌های مندرج در بودجه بسیاری از کشورهای منطقه پایین‌تر است و ثانیا درآمدهای صادراتی و ارزی کشورهای منطقه و به تبع آن ارزش پول ملی این کشورها را تهدید می‌کند. این در حالی است که نگاهی به قیمت‌های نفت اوپک نشان می‌دهد از ماه ژوئن که قیمت نفت به حدود ۱۱۱ دلار رسیده تا‌کنون حدود ۱۵ دلار کاهش قیمت به ثبت رسیده است. این در حالی است که قیمت نفت آمریکا در این مدت ۵ دلار افزایش یافته است.

طی این مدت البته نفت برنت نیز پا به پای نفت اوپک روند کاهشی تجربه کرده و از ۱۰۶ دلار به ۹۷ دلار رسیده است. از سال ۲۰۱۱ قیمت نفت اوپک بار دیگر از مرز ۱۰۰ دلار گذشت و روند صعودی خود را به گونه‌ای طی کرد که ۲۱ فوریه ۲۰۱۱ به ۱۰۱ دلار و ۵۹ سنت رسید و در همان سال تا ۱۱۳ دلار هم رسید. این دوره اوج قیمت‌های طلای سیاه اوپک بود و باعث شد کشورهای عضو به تدریج بودجه‌های خود را از قیمت‌های محتاط خارج کنند و با قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار ببندند. اخیرا رویترز تحقیقی را ارائه کرده و براساس آن قیمت نفت مورد نیاز برای کشورهای منطقه را اعلام کرده است.

بر‌اساس این بررسی کشورهای ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات برای آنکه دچار کسری بودجه نشوند در سال ۲۰۱۳ به قیمت‌های ۱۳۶، ۱۱۶، ۵۹، ۵۸، ۹۲ و ۹۰ دلاری نفت نیاز داشته‌اند. البته در بین کشورهای منطقه به‌عنوان مثال الجزایر به نفت ۱۱۹ دلاری، لیبی به نفت ۱۱۱ دلاری و نیجریه به نفت ۱۲۴ دلاری نیاز داشت. در اکثر این کشورها سال قبل میانگین قیمت نفت اوپک به ۱۰۶ دلار رسید و این امر برخی کشورها را با کسری بودجه مواجه ساخت. با روندی که قیمت نفت اوپک در هفته‌های اخیر به خود گرفته خطر بروز کسری بودجه برای اقتصادهایی از جمله اقتصاد ایران بالا است. کارشناسان معتقدند کشورهای منطقه با هزینه‌های رو به رشدی در بخش واقعی اقتصاد روبه‌رو‌ هستند.

این در حالی است که تورم نیز در منطقه در حال رشد بوده و همین امر باعث می‌شود هزینه تمام شده طرح‌ها نیز افزایش یابد و این دو موضوع کشورهای منطقه را در برابر شرایط پیچیده‌ای قرار داده است. در حال حاضر کشورهایی که با کمبود قیمت نفت آسیب جدی خواهند دید اتفاقا کشورهایی‌ هستند که در بحث عرضه نفت نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجهند. به‌عنوان مثال تولید نفت ایران در حال حاضر پایین‌تر از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه بوده است که در مقایسه با رقم ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه پیش از این نشان دهنده پایین بودن تولید است. بررسی‌های رویترز نشان می‌دهد اگر قیمت نفت ۱۱ درصد نسبت به قیمت کنونی رشد نکند با توجه به تحریم‌ها و مشکلات موجود نیاز ارزی کشور تامین نمی‌شود.

این میزان برای عراق ۱۶ درصد است. این در شرایطی است که عراق در وضعیت ناخوشایندی به سر می‌برد. در وضعیت کنونی و حملات گسترده گروه‌های تروریستی به مناطق نفتی از یک طرف و فروش نفت مناطق کردنشین از طرف دیگر توان این کشور را برای دوره‌ای قابل توجه کاهش داده و تداوم این وضعیت می‌تواند خطرات بیشتری را برای بودجه عراق، نفت این کشور و طرح‌ها و پروژه‌هایی که در دست دارد ایجاد کند. لیبی، نیجریه، حتی عربستان نیز از جمله کشورهایی هستند که با موضوعات جانبی دست به گریبانند و به‌عنوان مثال درگیری ها، ترور، آشوب و... همگی در کنار کاهش قیمت بر بودجه این کشورها تاثیرگذارند. با این حال کشورهای توسعه یافته تر و صنعتی تر اوپک مانند قطر، کویت و امارات چندان در معرض خطر قرار ندارند؛ چراکه قیمت‌های کنونی نفت بسیار با سطوح قیمتی مورد نیاز آنها که اغلب بین ۵۰ تا ۶۰ دلار است فاصله دارند. تولید نفت عراق که فعالیت‌ تروریست‌ها سبب افزایش ناامنی در این کشور شده است، برای سومین ماه پیاپی با کاهش مواجه شده است. این کشور در ماه اوت با کاهش روزانه ٦٣ هزار بشکه‌ای نسبت به ماه قبل از آن، به‌طور میانگین ٠١٢/۳ میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده است. تولید نفت عربستان سعودی نیز در ماه اوت با کاهش ٥٥ هزار و ٢٠٠ بشکه‌ای روبه‌رو‌ شد. این کشور در ماه اوت روزانه ٨٥٧/۹ میلیون بشکه نفت تولید کرد.

در این بین اما به نظر می‌رسد وضعیت کشورمان رو به بهبود است و انتظار می‌رود تولید و صادرات با توافقات احتمالی آذر ماه با جهش روبه‌رو‌ شود. گزارش اخیر ماهانه دبیرخانه سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) در این رابطه از افزایش تولید نفت ایران و کاهش تولید عراق و عربستان در ماه اوت خبر داده است. بر اساس این گزارش، افزایش ١٤ هزار و ٧٠٠ بشکه‌ای تولید روزانه نفت ایران و کاهش ٦٣ هزار بشکه‌ای و ٥٥ هزار بشکه‌ای تولید نفت عراق و عربستان در ماه اوت اثرات متفاوتی را بر سطوح کلی تولید اوپک داشته است. بر اساس این گزارش، ایران که در ماه ژوئیه روزانه ٧٥٤/۲ میلیون بشکه نفت تولید کرده بود توانست تولید خود را در ماه اوت به روزانه ٧٦٩/۲ میلیون بشکه برساند.

به گزارش «شانا»، طبق این آمار که شامل تولید میعانات گازی نمی‌شود، ایران در سه ماه دوم سال ٢٠١٤، بطور میانگین روزانه ٧٦٥/۲ میلیون بشکه نفت تولید کرده است.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز اعلام کرد: افزایش قابل توجه ظرفیت ذخیره نفت ایران به این کشور انعطاف بیشتری در صادرات نفت خواهد داد. به گزارش رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی روز پنج‌شنبه اعلام کرد: افزایش قابل توجه ظرفیت ذخیره نفت ایران به این کشور انعطاف بیشتری در صادرات نفت خواهد داد.

این گزارش را که خبرگزاری تسنیم منتشر کرده اذعان دارد افزایش اخیر ظرفیت ذخیره نفت و ساخته شدن ۴ مخزن با ظرفیت هر کدام یک میلیون بشکه در جزیره خارک، مجموع ظرفیت ذخیره نفت این کشور را به ۲۸ میلیون بشکه رسانده است، در حالی که این رقم در حدود سال ۲۰۰۰ میلادی تنها ۷ میلیون بشکه بود. در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی همچنین آمده است: گسترش ظرفیت ذخیره نفت در خشکی، انعطاف‌پذیری زنجیره صادرات نفت ایران را افزایش می‌دهد و ممکن است حجم نفت ذخیره شده در تانکرهای شناور در سطح دریا در ماه‌های آینده کاهش یابد.

این مساله موجب آزاد شدن تانکرهای شرکت ملی نفت ایران برای حمل محموله‌های نفتی در صورت نیاز خواهد شد. آژانس بین‌المللی انرژی اضافه کرده است که گسترش ظرفیت ذخیره نفت ایران در حقیقت ورود به مرحله‌ای جدید محسوب می‌شود. در بخش دیگری از این گزارش آمده است: در کوتاه مدت، دولت ایران قصد دارد ۱۰ تاسیسات ذخیره نفت دیگر را تا پایان سال ۲۰۱۵ ایجاد کند که مجموعا ۷ میلیون بشکه ظرفیت خواهد داشت.

بر اساس این گزارش، ایران می‌خواهد در میان‌مدت از افزایش ظرفیت ذخیره نفت برای تنوع بخشی به بنادر صادرات نفت خود و ساخت یک پایانه ذخیره و صادرات نفت در بندر جاسک که در خارج از تنگه هرمز و در ساحل دریای عمان قرار دارد، استفاده کند. این پروژه ۲/۵ میلیارد دلاری در حال حاضر در مرحله طراحی قرار دارد، در بر دارنده یک مجموعه ذخیره نفت با ظرفیت حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت است و سک خط لوله ۲۲۰۰ کیلومتری نفت را به این پایانه انتقال خواهد داد.

بودجه کشورهای منطقه در مرز خطر