توقف سوآپ با اطلاعات غلط

نفت و پتروشیمی: موضوع توقف سوآپ نفت ایران که در دوره مسعود میرکاظمی، وزیر اسبق نفت به دلایلی همچون به صرفه نبودن یا ادعای ایجاد رانت برای عده‌ای خاص پیش آمد علاوه بر میلیون‌ها دلار هزینه‌ فرصتی که برای کشور ایجاد کرد یکی از مهم‌ترین پل‌های ارتباطی بین ایران و کشورهای همسایه شمالی را از بین برد و امروز بعد از گذشت حدود ۴ سال از آن زمان دولت و وزارت نفت درصدد جبران این نقصان بزرگ هستند. در این رابطه عضو هیات مدیره شرکت نیکو معتقد است هزینه‌های ناشی از این توقف بسیار سنگین بوده و برای جبران آثار حقوقی این تصمیم تلاش‌های فراوانی صورت گرفته به طوری‌که کاهش شکایت ۹۷ میلیون دلاری شرکت کاسپین با همین روش به ۵/۵ میلیون دلار از اقدامات مهم در یک سال گذشته بوده است.

این سخنان را محمود آستانه در شرایطی عنوان می‌کند که وزیر نفت احیای برنامه سوآپ نفت خام را به‌عنوان یکی از اهداف مهم معرفی کرده و انتظار می‌رود نقش کلیدی و حساسی را در برنامه صادرات نفت ایران در شرایط کنونی و بعد از لغو کامل تحریم‌ها ایفا کند. برنامه سوآپ آن‌طور که آستانه گفته به مدت ۱۳ سال با موفقیت انجام می‌شده، اما ناگهان میرکاظمی، وزیر نفت دولت دهم در سال ۸۹ و در مرداد ماه آن سال جلوی ادامه آن را گرفت و عواقب حقوقی سنگینی برای کشور ایجاد کرد.

به گزارش «ایسنا»، عضو هیات مدیره شرکت نیکو با اشاره به اینکه لغو یکطرفه قرارداد سوآپ نفت ضررهای مالی زیادی برای ایران داشت، گفت: به اعتقاد من ضررهای معنوی آن بسیار بیشتر بوده است، چرا‌که اعتبار ما در بین شرکت‌های نفتی و سوآپرهای منطقه حوزه خزر زیر سوال رفت و اگر بخواهیم قراردادها را دوباره منعقد کنیم کار سختی خواهیم داشت.

وی درباره شکایت شرکت کاسپین اویل ریسورسز از ایران توضیح داد: شرکت‌هایی مانند ویتول و دراگون اویل با اقدامات انجام شده از شکایات علیه ایران صرف نظر کردند، اما شرکت کاسپین ادعایی را مطرح کرد که بی‌ربط بود و ما نیز به آن اعتقاد نداشتیم. شکایت این شرکت بر‌مبنای ادعای خسارت ۹۷ میلیون دلاری بود که در نهایت با اقدامات انجام شده به ۵/۵ میلیون دلار کاهش یافت.

عضو هیات مدیره شرکت نیکو با بیان اینکه شرکت کاسپین مدعی شده بود که قصد داشته سالانه هزاران بشکه نفت را از طریق ایران طی قرارداد پنج‌ساله سوآپ کند، افزود: این درحالی بود که این شرکت حتی نتوانسته بود سقف قرارداد خود با ایران یعنی ۳۰۰۰ بشکه در روز را پر کند. شرکت کاسپین با اقداماتی که انجام داد تمام حساب‌های شرکت نیکو را در کشورهای مختلف بست و حتی اموال و ساختمان نیکو در لوازن سوئیس را شناسایی کرد و روی آن دست گذاشته بود، ما هزینه‌های زیادی را متحمل شدیم تا این توقیف‌ها متوقف شود در نهایت شکایت کاسپین از ایران به دادگاه داوری رفت و ما در اتاق بازرگانی بین‌الملل ۶۵۰ هزار یورو برای هزینه‌های مختلف صرف کردیم پس از سه سال مبارزه موفق شدیم شکایت ۹۷ میلیون دلاری کاسپین از ایران را به حدود ۵ میلیون دلار کاهش دهیم که با سایر هزینه‌ها از جمله هزینه‌های وکیل کل این مبلغ کمتر از ۱۰ میلیون دلار بوده است. وی درباره تاریخچه سوآپ نفت توسط ایران و مزایای آن توضیح داد: تا مرداد ۸۹ ایران به مدت ۱۳ سال در حال سوآپ نفت بود که از این طریق توانسته بود با تعداد زیادی شرکت‌های نفتی و سوآپرها قرارداد امضا کند.

وی هدف بلند‌مدت اجرای سوآپ نفتی تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه اعلام کرد و گفت: ما به سوآپ صرفا به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی نگاه نمی‌کنیم بلکه نگاه ما استراتژیک و بلند مدت است. به گفته آستانه قرار بود نفت شرکت‌های حاشیه دریای خزر از طریق خط لوله نکا به جاسک به دریای آزاد انتقال پیدا کند که در همین زمینه با حدود ۱۶ شرکت قرارداد بسته شد که بیشترین قرارداد نیز با شرکت ویتول به میزان ۵۰ هزار بشکه بود. هدف ما این بود که ایران را به مرکز انتقال نفت منطقه تبدیل کنیم.

عضو هیات مدیره شرکت نیکو با بیان اینکه در مدت ۱۳ سال سواپ نفت ایران بیش از ۲۵۴ میلیون بشکه نفت از مسیر حوزه دریای خزر به نکا منتقل و از نکا از طریق خط لوله به پالایشگاه‌های تهران و ری منتقل شد افزود: سود سوآپر و حق سوآپ در هشت دلار نهفته است، بنابراین اینکه مطرح شد حق سوآپ باید به ۱۰ دلار برسد در غیر این صورت قطع شود حرف کارشناسی نیست حتی بعد از آن نیز حق سوآپ پنج تا شش دلار درخواست شد که آن نیز رقم کارشناسی شده نبود.

وی تاکید کرد: خط نکا به جاسک را تعریف کردیم تا نفت خام را به دریای آزاد با کمترین هزینه برساند و این درحالی بود که رقبای ایران در منطقه مانند آمریکا، چین، روسیه و ترکیه بسیار فعال بودند. به همین دلیل ما باید تلاش می‌کردیم سوآپرها را به سمت خود جذب کنیم.

آستانه گفت: سوآپ همچنین این منفعت را برای ایران داشت که می‌توانست نفت مرغوب‌تر را وارد و در داخل مصرف کند و نفت با مرغوبیت کمتر را از جنوب کشور صادر کند که این کار نیز در هر بشکه دو تا سه دلار سود به همراه داشت.

وی در ادامه با اشاره به اینکه در سه سال اخیر رقم هنگفتی ناشی از قطع عملیات سوآپ به کشور تحمیل می‌شد، گفت: به‌عنوان مثال هزینه ۱۷۰ میلیون دلاری انجام شده برای خط لوله نکا به جاسک در این مدت بلااستفاده ماند، نیروهای پایانه نکا نیز عملا بدون استفاده مانده‌اند و در این پایانه برای سوآپ ۵/۱ میلیون بشکه نفت ظرفیت‌سازی شد به طور کلی خط سوآپ هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم بسیار زیادی به کشور تحمیل کرده که البته برآوردی برای آن در دست نیست، اما در دوران انجام عملیات سوآپ بیش از ۸۸۰ میلیون دلار درآمد حاصل شد.

این مدیر ارشد نفتی کشور با بیان اینکه وزیر نفت دستور اجرای عملیات سوآپ را داده و در همین راستا مذاکراتی با برخی از شرکت‌های حاشیه خزر در حال انجام است، گفت: البته شرایط احیای سوآپ دشوار است و شرکت‌ها خواستار ارائه تضمین‌های سنگین برای اخذ مجدد قرارداد با ایران هستند.

وی با یادآوری اینکه در دوران وزارت میرکاظمی پس از سه روز کار کارشناسی درباره سوآپ توسط تیم حقوقی در نهایت حکم عزل زین‌الدین، مدیر وقت حقوقی نفت صادر شد، اضافه کرد: به نظر من اطلاعات درستی به میرکاظمی ندادند و حتی بعضا وی فرق بین بشکه و تن را نمی‌دانست! این درحالی است که ما در شورای عالی امنیت ملی درباره سوآپ توضیحات لازم را دادیم و وزرای مربوطه کار ما را تایید کردند اما متاسفانه در نهایت دستور توقف سوآپ صادر شد.

وی دستور لغو سوآپ را بهترین خدمت به ترکیه دانست و گفت: ترکیه در حال تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه است و هم خط لوله گاز و هم خط نفت از این کشور در حال عبور کردن است. آستانه عنوان کرد: ‌ما حتی اگر باز هم به سوآپ ادامه می‌دادیم به دلیل تشدید تحریم‌ها خود به خود سوآپ نفت متوقف می‌شد، اما در آن حالت دیگر مشکل حقوقی نداشتیم، بلکه شرکت‌های طرف قرارداد از عمل به تعهداتشان بازمی‌ماندند.

وی با انتقاد مجدد از لغو یک طرفه قرارداد سوآپ نفت توسط دولت قبل اظهار کرد: سوآپ نفت حتی می‌توانست اقدامی در جهت دور زدن تحریم‌ها باشد و باعث شود ایران با کشورهای اروپایی نیز همکاری داشته باشد.

عضو هیات مدیره نیکو همچنین ادعاهای اخیر وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد را مبنی بر اینکه عده‌ای در داخل شرکت‌های خارجی را تحریک به شکایت از ایران کردند، تکذیب کرد و گفت: تمام تلاش ما این است که اعتماد از دست رفته را بازیابی کنیم و ایران امن ترین و نزدیک ترین محل برای سوآپ نفت است و به دنبال جنگ قیمتی و مسائل اقتصادی برای بازگشت به بازار سوآپ نیز نیستیم.

وی از آمادگی ترکمنستان برای سوآپ گاز با ایران خبر داد و گفت: می‌توانیم گاز ترکمنستان در بخش‌های شمال شرقی کشور را مورد استفاده قرار دهیم و از جنوب گاز را به کشورهای طرف قرارداد ترکمنستان صادر کنیم.

آستانه در پایان از مذاکره با پنج شرکت از سرگیری عملیات سوآپ نفت خبر داد و تصریح کرد: تمام تلاش ما این است که منافع ایران را در دراز مدت در قراردادهای سوآپ لحاظ کنیم که در این بین سیاست‌های تشویقی برای مشتریانمان خواهیم داشت. در حال حاضر شکایت دیگری از ایران به دلیل لغو قرارداد سوآپ وجود ندارد.