مصطفی شادمهری: ممیزی انرژی، بررسی و تجزیه و تحلیل جریان انرژی برای حفاظت از انرژی در یک فرآیند یا سیستم برای کاهش میزان انرژی ورودی به سیستم و بدون اثر منفی موثر بر خروجی است. ممیزی انرژی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که از طریق آنها، مصرف انرژی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این روش، گروه ممیزان انرژی، پتانسیل برنامه‌های مدیریت مصرف را ارزیابی می‌کنند. ممیزی برای یک واحد خاص صنعتی، تجاری یا مسکونی انجام می‌شود و نتایج آن تنها برای همان واحد قابل استناد است، اما می‌توان با انجام ممیزی‌های فراوان در یک منطقه، شناخت خوبی از مصرف انرژی آن منطقه به دست آورد و از این نتایج در مدل‌سازی و تصمیم‌گیری برای پیاده‌سازی برنامه‌های مدیریت مصرف انرژی در سطح کلان استفاده کرد.

پس از پایان جنگ جهانی دوم ممیزی انرژی در پاسخ به بحران انرژی در سال‌های ۱۹۷۳ و بعد از آن متولد شد.

در این سال‌ها اوج تولید و مصرف نفت در کشورهای بزرگ صنعتی مانند ایالات متحده آمریکا و آلمان، تحریم صادرات نفت اوپک توسط کشورهای عربی در پاسخ به حمایت کشورهای غربی از اسرائیل در جنگ اکتبر و انقلاب اسلامی ایران، شوک شدیدی را در قیمت جهانی نفت به وجود آورد و باعث بروز بحران انرژی در کشورهای غربی شد.

این تحولات باعث افزایش قیمت حامل‌های انرژی شد و کشورهای غربی که منافع ملی خود را در معرض تهدید جدی می‌دیدند با تشکیل گروه ممیزان انرژی، بهینه‌سازی مصرف انرژی را در دستور کار خود قرار دادند و به واسطه آن آژانس بین‌المللی انرژی تاسیس شد تا به سیاست‌گذاری انرژی در ابعاد بین‌المللی پرداخته شود. پس از پایان جنگ‌های اعراب و اسرائیل اولین محصولات کم‌مصرف با برچسب انرژی طراحی و روانه بازار شدند.

در ایران از فروردین ۱۳۷۵، با تاسیس سازمان بهره‌‌وری انرژی (سابا) مسوولیت آموزش و آگاه‌سازی، مدیریت انرژی و بار و بازیافت انرژی در کشور به این سازمان واگذار شد. با توجه به اصلاح الگوی مصرف انرژی در کشورهای صنعتی از سال‌ها پیش، هنوز شدت مصرف انرژی در ایران بالاتر از متوسط جهانی است.

به گفته معاون آموزش و بهینه‌سازی مصرف انرژی سازمان بهره‌وری انرژی ایران، در ﺳﺎل ۲۰۱۱ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‌ﻃﻮر‌ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮای تولید یک میلیون دﻻر ارزش اﻓﺰوده ﺣﺪود ۱۱۵ ﺗﻦ ﻣﻌﺎدل ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﻧﺮژی ﻣﺼﺮف ﺷﺪه، درحالی‌که این رﻗﻢ در ایران بیش از ۵/۱ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ جهانی اﺳﺖ.

جمهوری اسلامی ایران از ﻟﺤﺎظ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر تولید کالاها و ﺧﺪﻣﺎت وضعیت مطلوبی ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺟﺰو کشورهای ﺑﺎ ﺷﺪت اﻧﺮژی بسیار ﺑﺎﻻ ﻣﺤﺴﻮب می‌شود و ﺷﺪت ﻣﺼﺮف ﻧﻬﺎیی اﻧﺮژی در کشور ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در مقایسه ﺑﺎ کشورهای نفت‌خیز بسیار ﺑﺎﻻﺗﺮ است؛ بلکه از برخی ﻣﻨﺎﻃﻖ دیگر نیز بیشتر اﺳﺖ. مصرف گاز در ایران به اندازه تقریبی کل مصرف اتحادیه

اروپا است.

یکی از عوامل مهم در این امر، قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی است. به‌طور مثال در حال حاضر متوسط قیمت فروش هر کیلووات ساعت برق در کشور کمتر از هزینه تمام شده تولید، بدون احتساب سوخت است و با احتساب بهای سوخت یارانه‌‏ای قیمت فروش حدود یک‌سوم هزینه تمام شده است. نکته مهم دیگر این است که در این قیمت‏ها هزینه‏‌های اجتماعی ناشی از انتشار آلاینده‌‏ها لحاظ نشده است.

در چند دهه گذشته، ممیزی انرژی در دنیا به عنوان تقاضا برای کاهش هزینه‌های انرژی و حرکت به سوی آینده‌ای پایدار، به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر با افزایش تولید گاز دی‌اکسیدکربن و سایر گازهای گلخانه‌ای، ممیزی آلودگی عاملی برجسته در اکثر ممیزی‌های انرژی است.

پیاده‌سازی فناوری انرژی‌های نو مانند انرژی خورشیدی و انرژی بادی می‌تواند به عنوان راهکاری در جهت کمک به جلوگیری از افزایش گرمای زمین و آلودگی و مشکلات اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.

با توجه به نقش غیر‌قابل چشم‌پوشی ایران در معادلات انرژی جهان، امید است با اجرای قانون ۷۵ ماده‌ای اصلاح الگوی مصرف انرژی و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان انرژی به‌ویژه در صنایع پرمصرف نظیر نفت و گاز و پتروشیمی، گامی مهم در جهت حفظ سرمایه‌های ملی و امنیت انرژی و رشد و توسعه پایدار ایران اسلامی برداشته باشیم.