گروه نفت و پتروشیمی، نسیم اعلایی: با شروع ناآرامی‌ها در عراق و احتمال کاهش تولید این کشور در‌صورت ادامه درگیری‌ها، سوال مهمی که برای ناظران بازار نفت ایجاد شده این است که درصورت اختلال در عرضه نفت این کشور کدام کشور قادر خواهد بود کمبود نفت موجود در بازار را جبران کند؟ آیا ایران می‌تواند با استفاده از این موقعیت جایگاه از دست رفته خود در اوپک را بازپس بگیرد؟ سه سال پیش با شروع تحریم‌ها علیه کشورمان، تولید و صادرات نفت سیر نزولی خود را آغاز کرد؛ به‌طوری‌که صادرات نفت از مقدار ۲ میلیون و ششصد هزار بشکه در روز به ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز در بهار سال گذشته رسید و کشورمان با از دست دادن جایگاه دوم خود در اوپک در مقاطعی از زمان تا جایگاه چهارم و پنجم نیز تنزل جایگاه یافت. ایران در حالی بین کشورهای عضو اوپک جایگاه خود را از دست می‌داد که همواره مقامات نفتی دولت دهم، بر رتبه دوم ایران در این سازمان تاکید می‌کردند. این در حالی است که بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت کشورمان، با تاکید بر اینکه جایگاه ایران در اوپک در سال‌های اخیر تضعیف شده است، اظهار کرد: با بالا‌رفتن تولید و ظرفیت تولید می‌توان جایگاه ایران را در این سازمان ارتقا داد. در واقع رقم تولید نفت و ظرفیت تولید مانند ارتشی است که می‌تواند از جایگاه ایران در این سازمان پاسداری کند. بنا به اهداف سند چشم‌انداز صنعت نفت در سال ۱۳۹۴، ایران باید دومین تولیدکننده نفت اوپک با ظرفیت هفت درصد از تقاضای بازار جهانی باشد و این در حالی است که تا سال ۲۰۱۳ ایران جایگاه سوم را از دست داد و حتی در جایگاه پنجم و پس از عربستان، عراق، کویت و امارات متحده عربی قرار گرفت.

با آمدن زنگنه به وزارت نفت وی بزرگ‌ترین اولویت وزارتخانه‌اش را افزایش ظرفیت تولید نفت ایران به‌رغم تحریم‌ها اعلام کرد و البته تا‌کنون زنگنه تا حدودی نیز در این امر موفق بوده است؛ به طوری که اداره اطلاعات انرژی آمریکا در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد تولید نفت ایران در سه ماه نخست سال ۲۰۱۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن افزایش ۱۳۹ هزار بشکه‌ای داشته و کشورمان در این بازه زمانی روزانه ۳ میلیون و ۲۵۳ هزار بشکه نفت تولید کرده است.

به گزارش خبرگزاری فارس، این رقم در شرایطی اعلام شده که در گزارشی دیگر، میزان تولید نفت ایران به استثنای میعانات گازی در این بازه زمانی، ۲/۸ میلیون بشکه در روز عنوان شده است. بر این اساس، تولید نفت ایران در سه ماه نخست ۲۰۱۴ نسبت به مدت مشابه سال گذشته از افزایش روزانه ۱۳۹ هزار بشکه‌ای برخوردار شده است.در این بازه سه ماهه، عربستان با تولید روزانه ۹/۸۳۸ میلیون بشکه نفت بزرگ‌ترین تولید‌کننده اوپک در سال ۲۰۱۳ شناخته شده و عراق با تولید روزانه ۳/۲۸۷ میلیون بشکه نفت رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.

ایران می‌تواند دومین تولیدکننده بزرگ اوپک باشد؟

در حالی که برخی مسوولان نفتی کشورمان با توجه به وقایع عراق از توانایی ایران برای جبران کمبود احتمالی عرضه بازار نفت طی ۳ ماه سخن می‌گویند، بسیاری از ناظران بر این باورند که وقایع عراق نمی‌تواند بر تولید نفت ایران اثر‌گذار باشد چراکه در فرآیند کاهش تولید نفت ایران، آنچه باعث کاهش تولید شده تحریم‌ها بوده است نه افزایش تولید دیگر اعضای اوپک.

در این رابطه نماینده سابق ایران در اوپک با بیان اینکه ایران قابلیت و ظرفیت کسب رتبه دوم تولیدکنندگان نفت در اوپک را دارد، گفت: کشور ما دارای شرایط ویژه و خاص است و به‌رغم اینکه از توان تولید برخوردار است به دلیل شرایط تحریم، نمی‌تواند از همه ظرفیت خود استفاده کند‌.محمد‌علی خطیبی‌طباطبایی در گفت‌و‌گو با «ایسنا» درباره جایگاه ایران در اوپک اظهار کرد: چنانچه ظرفیت تولید را در نظر بگیریم کماکان جایگاه دوم را در بین کشورهای صادر‌کننده نفت خواهیم داشت اما مسلم است که تولید و صادرات به دلیل تحریم‌های اعمال شده کاهش یافته است.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه ظرفیت تولید هم‌اکنون حدود ۳/۷ تا ۴ میلیون بشکه در روز و معادل قبل از تحریم‌ها است، گفت: شرایط تحریم اجازه استفاده از این پتانسیل را نمی‌دهد و در نتیجه دارای پتانسیل بالقوه هستیم.نماینده سابق ایران در اوپک با بیان اینکه برای تعیین جایگاه کشورها در اوپک باید کشورهای با شرایط یکسان را با هم مقایسه کرد، ادامه داد: کلیه کشورهای عضو در حال تولید و صادرات با حداکثر توان هستند اما کشور ما دارای شرایط ویژه و خاص است و به‌رغم اینکه از توان تولید برخوردار است به دلیل شرایط تحریم نمی‌تواند از همه ظرفیت خود استفاده کند.

خطیبی‌طباطبایی درباره وعده وزیر نفت مبنی بر افزایش ظرفیت تولید نفت خام و میعانات گازی به ۵/۷ میلیون بشکه تا سال ۹۷ تصریح کرد:همه کشورها برنامه توسعه ظرفیت و سرمایه‌گذاری دارند و ما نیز با توجه به برنامه‌های میان‌مدت و بلند‌مدت تدوین‌شده چنین چشم‌اندازی را در نظر گرفتیم اما قطعا تحقق این هدف به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و حتی لازم داریم که از تکنولوژهای نوین نیز استفاده کنیم و اگر این کارها انجام شود، افزایش ظرفیت تولید دور از ذهن نیست.

افزایش تولید نفت ایران بازی برد- برد است

وی درباره تاثیر توان چانه‌زنی ایران برای ارتقای جایگاه در اوپک گفت: کشورهای مصرف‌کننده بزرگ که همان کشورهای صنعتی هستند برای امنیت عرضه انرژی خود ارزش بسیاری قائل هستند و به‌طور طبیعی برای آنها کشورهای بزرگ صادرکننده اهمیت بالایی دارد و چنانچه یک کشور صادر‌کننده بزرگ مانند ایران بتواند مقدمات افزایش ظرفیت تولید را فراهم کند هم به نفع کشور است و هم به نفع کشورهای مصرف‌کننده انرژی و در نتیجه علاوه‌بر اینکه به امنیت انرژی جهانی کمک می‌شود، می‌توانیم در جایگاه بهتری قرار بگیریم که در واقع یک بازی برد- برد است.

خطیبی در پاسخ به اینکه اگر افزایش تولید توسط کشور عراق صورت بگیرد آیا افزایش ظرفیت تولید باز هم می‌تواند باعث شود عراق را پشت سر بگذاریم و در جایگاه دوم قرار بگیریم، اظهار کرد: هیچ وقت نمی‌توانیم مخالف سرمایه‌گذاری و افزایش تولید سایر کشورها باشیم اما در عین حال در بازار برای صادرات رقابت وجود دارد و هر کشوری تمایل دارد که بتواند ضمن حفظ بازارهای خود بازارهای جدیدی نیز به دست بیاورد.

وی افزود: نه‌تنها در مورد نفت بلکه در مورد سایر کالاها نیز بین عرضه‌کنندگان رقابت وجود دارد که می‌تواند رقابتی سالم باشد؛ ایران تلاش خود را برای جذب بازارهای جدید می‌کند اما محدودیت‌هایی وجود دارد مانند اینکه امکان ورود ایران به بازار آمریکا و اروپا وجود ندارد و هرچه هم تلاش صورت بگیرد هنوز تصمیم اتحادیه اروپا مبنی بر نخریدن نفت از ایران عوض نشده است.