گروه نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: دامنه 16 دلاری قیمت نفت در یک سال شمسی گذشته، بر خلاف فراز و فرودهای پنج سال قبل که نفت در بازارهای جهانی گاهی به 40 دلار نیز رسیده، حکایت از ثبات نسبی بازار در یکسال گذشته دارد. طی این مدت (52 هفته در سال 92) بیشترین قیمت نفت در فاصله ماه‌های جولای (تقریبا از اولین روز این ماه) تا 18 اکتبر رقم خورد. در این فاصله زمانی، قیمت نفت تقریبا در تمام روزهای آن بالای 100 دلار باقی ماند، در حالی که در سایر ماه‌های سال قیمت زیر 100 دلار به ثبت رسیده‌است.
طی یکسال گذشته قیمت نفت اوپک که شامل ۱۲ نوع نفت خام منطقه است نیز از دو روند متفاوت برخوردار بوده است. در دوره اول قیمت نفت اوپک با روند افزایشی تا ماه سپتامبر روبه‌رو شده و پس از آن دچار کاهش شد. تنش‌های منطقه‌ای در تابستان سال گذشته باعث شد قیمت نفت از فاصله جولای تا سپتامبر افزایش یابد. این موضوع در مورد نفت آمریکا نیز تجربه شده است، با این حال با فروکش کردن احتمال جنگ در منطقه خاورمیانه قیمت نفت اوپک عکس‌العمل شدیدتری نسبت به نفت تگزاس از خود نشان داد و از رقم میانگین ماهانه ۱۰۹ دلار در ماه سپتامبر به ۱۰۳ دلار در ماه آوریل ۲۰۱۴ رسید. البته در این فاصله نفت اوپک تا مرز ۱۰۰ دلار نیز کاهش یافت. در این میان یکی از مهم‌ترین مسائل موثر بر بازار نفت در سال گذشته توافقات ایران و غرب بر سر موضوع هسته‌ای بود که قیمت نفت را در بازارهای جهانی البته کمتر از انتظارات کارشناسان کاهش داد.
کاهش شدید تولید نفت کشورهای لیبی و نیجریه تا جایی که تولید نفت لیبی به یک ششم رقم سال ۲۰۱۲ آن رسید، عامل دیگری بود که طی سال گذشته بر بازار نفت و نوسانات آن تاثیر‌گذار بود. با این حال افزایش عرضه نفت توسط برخی کشورهای منطقه از جمله عراق و عربستان مانع از سقوط بیشتر قیمت شد. طی سال گذشته عراق میزان تولید و عرضه نفت خود را به دلیل برنامه‌های توسعه صنعت این کشور افزایش داده و این برنامه ادامه دارد. با این حال با آنکه پیش‌بینی می‌شد اوپک سقف تولید خود را کاهش دهد، اما نشست آخر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک میزان تولید نفت را ثابت و در محدوده ۳۰ میلیون بشکه در روز تثبیت کرد.
در سال گذشته در عین حال میزان تولید کشورهای غیرعضو اوپک نیز افزایش یافته بود که این مساله هم تاثیرات کاهشی قابل توجهی بر بازار داشت. تحلیلگران معتقدند اوپک در نشست آتی خود به کاهش سطح تولید رای خواهد داد، چراکه قیمت نفت در منطقه خلیج‌فارس کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است و این در حالی است که بودجه کشورهای عربی در مقایسه با پنج سال پیش نه تنها کاهش نیافته بلکه وابستگی بیشتری را تجربه کرده است.
سال گذشته در عرصه اقتصادی نیز شاهد یک سیاست مهم بودیم و آن کاهش حدودا ۲۰ میلیارد دلاری خرید اوراق بدهی توسط بانک مرکزی آمریکا بود که ارزش طلا و نفت را در بازار با کاهشی نسبی مواجه کرد. فدرال رزرو سال گذشته شمسی در دو مرحله و در هر مرحله به اندازه ۱۰ میلیارد دلار خرید اوراق را کاهش داد که در مرحله دوم اثرگذاری این سیاست بر بازار نفت کمتر و محدودتر از مرحله اول آن بود.
در این میان تحلیلگران معتقدند، تقاضای جهانی برای نفت نیز در سال جاری کاهش می‌یابد که این مساله احتمالا قیمت نفت را بیش از پیش کاهش خواهد داد. این مساله زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم احتمالا بخش قابل توجهی از نیاز ایالات متحده که از خاورمیانه تامین می‌شد به وسیله منابع شیل تامین خواهد شد و در این رابطه کانادا نیز اقدامات قابل توجهی را انجام داده که منطقه آمریکا را از نفت خاورمیانه بی‌نیاز خواهد کرد. و بنابراین پیش‌بینی کاهش بیشتر قیمت نفت اوپک در دو سال پیش رو کاملا منطقی است؛ خصوصا آنکه بازگشت نفت ایران به بازار که به گفته وزیر نفت، امسال محقق خواهد شد، از موضوعات بسیار مهم در بازار نفت است که نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای دارد.
سال گذشته ایران روزانه در حدود یک میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد که بیش از ۵۰ درصد کمتر از ظرفیت صادرات آن به بازارهای جهانی بود، با این حال در ماه فوریه صادرات نفت به ۶۵/۱ میلیون بشکه هم رسید که تداوم روند تولید و فروش می‌تواند عرضه نفت را در بازارهای آسیایی افزایش داده و به کاهش بیشتر قیمت نفت منتهی شود.
البته به گفته کارشناسان اقتصادی، همه این عوامل می‌تواند عربستان را در کاهش میزان تولید متقاعد کند. این کشور پس از تحریم ایران با افزایش تولید سعی کرد جای ما را در بازار پر کند و البته موفق هم بود، اما پس از اظهارات وزیر نفت کشورمان در نشست اوپک مبنی بر ضرورت کاهش سطوح تولید سایر کشورها برای حضور بیشتر ایران، عربستان اولین کشوری بود که مخالفت خود را با کاهش سطح تولید اعلام کرد.
با این حال باید گفت اقتصاد جهانی در حال تقویت است و اقتصاد آمریکا به مرحله‌ای از رشد رسیده که دولت این کشور به دنبال اعمال سیاست‌های جدید پولی و مالی است. گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول نیز حکایت از رشد ۳ درصدی اقتصاد این کشور در سال ۲۰۱۵ دارد. منطقه یورو نیز به آهستگی در حال خروج از رکود است. کشورهای آسیایی روند رو به رشدی را پشت سر گذاشته‌اند. ژاپن توانسته‌ از بسته‌های محرک مالی استفاده شایانی کند و همین روند در مورد چین و هند نیز مطرح است. پیش‌بینی‌ها حکایت از رشد اقتصادی کشورهای نوظهور در سال جاری و به‌خصوص سال بعد دارد که این موضوع ممکن است تقاضای نفت را تحت تاثیر قرار دهد. تلاش چین و هند از سال گذشته برای خروج از رکود ادامه دارد. پیش‌بینی‌ها همچنین از رشد اقتصاد جهانی در محدوده ۵/۳ درصد در سال جاری حکایت دارند که جهش قابل قبولی را نشان می‌دهد.
قیمت نفت اوپک در سال جدید به پیش‌بینی تحلیلگران جهانی به‌طور میانگین در محدوده ۱۰۰ دلار خواهد بود و این رقم برای اقتصاد ایران به نوعی نقطه سربه‌سر محسوب می‌شود. به هر حال باید این حقیقت را پذیرفت که قیمت نفت در مرز ۱۰۰ دلار رقمی واقعی نیست، چرا‌که با واقعیت‌های اقتصادی تولید آن مطابقت ندارد. هزینه تمام شده هر بشکه نفت حداکثر ۱۰ دلار است، در حالی‌که رقم کنونی تنها به دلیل موضوعات غیراقتصادی است که توجیه اقتصادی نفت شیل یکی از این موضوعات است. بررسی برخی تحلیلگران حوزه انرژی اثبات می‌کند تولید نفت شیل تنها در شرایطی برای اقتصاد آمریکا توجیه‌پذیر است که نفت بالای ۷۰ دلار باقی بماند. استدلال این گروه آن است که خودکفایی در تولید شیل و راه‌اندازی تکنولوژی استخراج نفت از این منابع به تدریج با کاهش شدید قیمت نفت منتهی می‌شود. این موضوع آسیب آینده نفت ایران و کشورهای نفت‌خیز منطقه است.

بحران نفت در راه است؟

بحران نفت در راه است؟