غلامعلی رحیمی * طی هفته گذشته به دنبال انتشار آمارهای مثبت درباره شرایط اقتصادی آمریکا، استمرار نگرانی‌ها درباره تشدید رویارویی روسیه با کشورهای غربی پیرامون بحران اوکراین، افزایش واردات نفت خام آمریکا و کاهش تولید اعضای اوپک در ماه مارس از یکسو و همچنین کاهش پیش‌بینی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی از تقاضای جهانی نفت خام در سال، پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا از توقف کامل واردات نفت آمریکا تا سال ٢٠٣٧، نگرانی‌ها درباره تقاضای نفت خام چین و آغاز برداشت تجاری ژاپن از ذخایر نفت شیل از سوی دیگر، بهای نفت خام در بازارهای جهانی از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.


بر این اساس بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (7 الی 11 آوریل) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود و از حدود 44/100 دلار تا بیش از 74/103 دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته گذشته عمده ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از:
• انتشار آمارهای مثبت درباره شرایط اقتصادی آمریکا؛
• افزایش شاخص اعتماد مصرف کنندگان در آمریکا؛
• کاهش نرخ بیکاری آمریکا به کمترین میزان خود در ۷ سال گذشته؛
• رشد تقاضای بنزین در آمریکا به دلیل نزدیک شدن به آغاز تعطیلات تابستانی؛
• استمرار نگرانی‌ها درباره تشدید رویارویی روسیه با کشورهای غربی درباره بحران اوکراین؛
• افزایش ۲۲ هزار بشکه‌ای خوراک پالایشی آمریکا طی دوره ۲۸ مارس الی ۴ آوریل و رسیدن آن به سطح ۳۳۷/۱۵ میلیون بشکه در روز؛
• افزایش ۴۸۱ هزار بشکه‌ای واردات روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۲۸ مارس الی ۴ آوریل و رسیدن آن به سطح ۳۱۲/۷ میلیون بشکه در روز؛
• افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۹-۷ آوریل؛
• کاهش ارزش دلار در مقابل یورو طی دوره ۱۱-۷ آوریل؛
• کاهش تولید نفت خام نروژ در ماه مارس ٢٠١٤ در مقایسه با ماه پیش از آن؛
• پیش‌بینی کاهش تولید نفت آلاسکا طی سال، بر اساس گزارش وزارت دارایی ایالت آلاسکا؛
• کاهش ۸/۷ درصدی صادرات نفت خام آذربایجان از مسیر بی تی سی در مارس سال ٢٠١٤ نسبت به ماه فوریه آن؛
• کاهش ۶۲۶ هزار بشکه‌ای تولید نفت خام اعضای اوپک در ماه مارس و رسیدن آن به سطح ۶۱/۲۹ میلیون بشکه در روز به دلیل کاهش تولید کشورهای لیبی، عربستان سعودی، آنگولا و عراق، بر اساس تازه‌ترین برآورد ماهانه اوپک؛
• کاهش ۲۸۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت عربستان سعودی در ماه مارس نسبت به ماه فوریه و رسیدن آن به سطح ۵۶۶/۹ میلیون بشکه در روز، بر اساس اعلام منابع صنعتی؛
• تعطیلی پایانه نفتی زاویه در غرب لیبی توسط معترضان، بر اساس اعلام دولت این کشور؛
• توقف صادرات نفت عراق به ترکیه؛
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد.
بر این اساس طی دوره مذکور، عمده ترین عوامل تضعیف کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتنداز:
• کاهش در پیش‌بینی رشد تقاضای جهانی نفت خام در سال توسط آژانس بین‌المللی انرژی؛
• کاهش پیش‌بینی اوپک از تقاضای جهانی نفت خام در سال، بر اساس تازه ترین گزارش ماهانه این سازمان در ماه آوریل؛
• اعلام صندوق بین‌المللی پول مبنی بر تاثیر کاهشی رشد بی‌سابقه تولید نفت آمریکا و کانادا روی قیمت‌های جهانی نفت خام؛
• صدور ٥٢ مجوز جدید برای صادرات مجدد نفت خام آمریکا؛
• پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا از توقف کامل واردات نفت آمریکا تا سال ٢٠٣٧ میلادی، با توجه به پیشرفت‌های فناوری و افزایش قابل توجه تولید داخلی این کشور؛
• پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش قیمت جهانی نفت در سال ٢٠١٥ به کمتر از ١٠٠ دلار در هر بشکه، بر اساس تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز کوتاه مدت انرژی این سازمان در ماه آوریل؛
• افزایش ۳۷ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۲۸ مارس الی ۴ آوریل و رسیدن آن به سطح ۲۲۹/۸ میلیون بشکه در روز؛
• افزایش چهار میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا طی دوره ۲۸ مارس الی ۴ آوریل و رسیدن آن به سطح ۱/۳۸۴ میلیون بشکه؛
• کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۱۱-۹ آوریل؛
• اعلام دبیرکل اوپک مبنی بر متعادل بودن بازارهای جهانی نفت خام در سال ٢٠١٤؛
• نگرانی‌ها درباره تقاضای نفت خام چین (دومین اقتصاد بزرگ دنیا) در پی کاهش نرخ صادرات این کشور و همچنین کاهش واردات نفت خام؛
• کاهش واردات نفت خام چین به کمترین میزان خود در ٥ ماه گذشته، با نزدیک شدن به فصل تعمیرات پالایشگاه‌ها؛
• آغاز برداشت تجاری ژاپن از ذخایر نفت شیل در منطقه آکیتا در شمال ژاپن؛
• اعلام وزیر نفت عراق مبنی بر برنامه‌ریزی این کشور برای دو برابر نمودن صادرات نفت با خط لوله کرکوک- جیهان و رساندن ظرفیت آن به بیش از یک میلیون بشکه در روز.
براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۷ الی ۱۰ آوریل، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۱۶/۱۰۲ دلار در هر بشکه تا بیش از ۳۳/۱۰۴ دلار افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۰ آوریل، با ۷۲ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۰۳ دلار و ۴۷ سنت رسیده است.
میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۴ آوریل معادل ۱۰۲ دلار و ۷۵ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل (تا ۱۰ آوریل)، با یک دلار و ۲۱ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه مارس، به هر بشکه ۱۰۲ دلار و ۹۴ سنت رسیده است.
میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس معادل ۱۰۴ دلار و ۱۵ سنت در هر بشکه بود. متوسط قیمت نفت خام سنگین ایران طی دوره ۷ الی ۱۰ آوریل از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۸۳/۱۰۱ دلار تا بیش از ۰۹/۱۰۴ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
روند تغییرات روزانه قیمت نفت خام
در بازارهای مختلف
همچنین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مه، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و ابتدا از حدود ۸۲/۱۰۵ دلار در تاریخ
۷ آوریل تا بیش از ۹۸/۱۰۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۹ آوریل افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴/۱۰۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ آوریل کاهش یافت. همچنین در روز ۱۱ آوریل، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۳.۶۶ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۴ آوریل معادل ۱/۳۸۴ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (۲۸ مارس) به میزان ۴ میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل ۸/۴ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۵ آوریل ۲۰۱۳ کمتر است. تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲۸ مارس الی ۴ آوریل به میزان ۳۷ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۲۲۹/۸ میلیون بشکه در روز قرار گرفته که معادل ۰۴۸/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۵ آوریل ۲۰۱۳ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۸۳۱/۶ میلیون بشکه در روز به ۳۱۲/۷ میلیون بشکه (معادل ۴۸۱ هزار بشکه در روز) افزایش یافته که معادل ۴۰۸ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
* دانشجوی دکتری اقتصاد انرژی و کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)

چرا بازار نفت متزلزل است؟