دریای عمان؛ واسط ایران و سرزمین مهاراجه‌ها
سید فواد نبوی - هند سال‌ها است به دلیل کمبود شدید منابع انرژی علاقه مند به دریافت و خرید گاز ایران است اما کم کاری و عدم جدیت پاکستانی‌ها که قرار بود با ساخت خط‌لوله افزون بر تامین گاز موردنیازشان گاز ایران را به هند نیز ترانزیت کنند هندی‌ها را ناامیدتر از همیشه کرده است.
در این میان چندی پیش ایران، عمان و هند مذاکرات مقدماتی خود را برای انتقال گاز ایران از مسیر دریای عمان آغاز کردند و پیش‌بینی می‌شود که در سفر رئیس‌جمهوری کشورمان به هند که از چهارشنبه آغاز شده وزیران نفت ایران و عمان این موضوع را در کنار سایر موارد مورد علاقه مورد بررسی فنی و کارشناسی قرار دهند.
در روزهای اخیر مقام‌های سه کشور ایران، عمان و هند در اظهار نظرهایشان علاقه‌مندی خود را برای انتقال گاز از طریق دریای عمان مورد تاکید قرار داده‌اند و باید منتظر ماند و دید که سرانجام مذاکرات به چه نتیجه‌ای می‌رسد.
چندی پیش رسانه‌های هندی نوشتند که خط لوله گازی زیردریایی ایران-عمان- هند را شاید بتوان به عنوان مثبت‌ترین دستاورد منطقه‌ای پس از کاهش تحریم‌ها علیه ایران در نظر گرفت.
این طرح جدید برای ترانزیت نفت و گاز با یک خط لوله زیردریایی از مسیر عمان پیشنهاد شده و فرآیندی است که منابع انرژی ایران و حتی ترکمنستان و آذربایجان نیز می‌توانند خوراک این خط لوله و در نتیجه تقاضای بازار رو به رشد انرژی هند را تامین کنند و اگر این خط لوله ساخته شود قدرت چانه‌زنی ایران در بازارهای منطقه‌ای تثبیت می‌شود.
اگر این گفت‌و‌گوها به نتیجه برسد، ایران می‌تواند به پایگاه و هاب صادرات گاز میدان‌های خود به ویژه گاز استحصالی از پارس جنوبی تبدیل شود که بدون شک در اقتدار انرژی ایران در منطقه تاثیر‌گذار است.
در صورت توافق نهایی میان ایران، عمان و هند بررسی‌ها و مطالعات امکان‌سنجی کارشناسان نشان می‌دهد که هزینه ساخت چنین خط لوله‌ای در منطقه پنج میلیارد دلار خواهد بود.
چنین خط لوله‌ای که عرضه‌کنندگان عمده گاز می‌توانند از آن برای اتصال به پایانه‌های ال‌‌ان‌جی در سواحل غرب هند استفاده کنند؛ می‌تواند روازنه حدود ٣١ میلیون متر‌مکعب گاز به هند انتقال دهد و گاز مورد‌نیاز هندی‌ها را تا حد زیادی تامین کند.
به هر حال در صورت توافق نهایی، گاز ایران از طریق یک خط لوله ١٤٠٠ کیلومتری زیردریایی به هندوستان صادر می‌شود که در این صورت، طولانی‌ترین خط لوله انتقال گاز زیردریایی جهان راه‌اندازی خواهد شد.
هم اکنون خط لوله ١٢٠٠ کیلومتری انتقال گاز نروژ به انگلستان که در بستر دریای شمال ساخته شده، طولانی‌ترین خط لوله انتقال گاز زیردریایی جهان به شمار می‌رود.
دیپلماسی انرژی ایران و عمان
بیژن زنگنه همراه با یک هیات‌ بلند‌پایه که دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور را همراهی می‌کند به عمان سفر کرده تا سطح همکاری‌ها را با این کشور افزایش دهد و قرار است در این سفر وزیران نفت ایران و کشور عمان در زمینه روابط نفتی و استفاده از ظرفیت‌های موجود به رایزنی بپردازند.
ایران و عمان از دیرباز روابط خوبی با هم داشته‌اند و روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور همواره با ثبات بوده و روند رو به رشدی داشته است.
ایران و عمان در یک میدان مشترک به تولید نفت می‌پردازند. میدان هنگام در مرز بین‌المللی آب‌های ایران و عمان و در فاصله تقریبی ٤٥کیلومتری جزیره قشم قرار دارد که در سال١٩٧٥ با حفر یک حلقه چاه در آب‌های ایران کشف شد. با حفر دومین چاه در سال ٢٠٠٦میلادی و انجام مطالعات مخزن مشخص شد که این میدان دارای نفت فرار با درجه API حدود ٤٢ با حجم نفت درجای بیش از ٧٠٠ میلیون بشکه و گاز در جای حدود دو تریلیون فوت مکعب است.
در این میان باید به این نکته اشاره کرد که ایران و عمان در ابتدای شروع کار دولت یازدهم توافق‌نامه‌ای برای صادرات گاز از ایران به عمان به مدت ٢٥ سال و به ارزش ٦٠ میلیارد دلار امضا کردند و بر اساس آن، توافق شد عملیات احداث خط لوله و صدور گاز ایران به عمان در مدت بسیار کوتاهی اجرایی شود.
اما همان‌طور که اشاره شد ساخت خط لوله انتقال گاز به هند از طریق دریای عمان نیز از محورهای اصلی مذاکره میان وزرای نفت دو کشور ایران و عمان خواهد بود.
همسایه جنوبی ایران یکی از تولیدکنندگان کوچک غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در حوزه خلیج فارس به شمار می‌آید، اما بهای نفت خام صادراتی این کشور، شاخصی برای حدود ١٢ میلیون بشکه نفتی است که از کشورهای عمده صادرکننده نفت در حاشیه خلیج فارس به آسیا صادر می‌شود.
۳۰ درصد مجموع تولید نفت خام عمان به وسیله شرکت‌های نفتی بین‌المللی و ٧٠ درصد آن به وسیله شرکت توسعه نفت عمان (پی دی او) برداشت می‌شود.
آمارهای دولت عمان حاکی از آن است که ٦٠ درصد از درآمدهای این کشور از محل فروش نفت تامین می‌شود؛ این در حالی است که بیشتر میدان‌های نفتی عمان هم‌اکنون به نیمه دوم عمر خود وارد شده‌اند یا در آستانه ورود به آن هستند.
در پایان باید گفت که طبق اظهارنظر رئیس‌جمهوری و دیگر مقام‌های ارشد در دولت یازدهم، برای جمهوری اسلامی ایران تقویت روابط همه‌جانبه با کشورهای اسلامی به ویژه همسایگان مهم بوده و در این بین، کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان از جایگاهی ویژه‌ برخوردار هستند.