عدم توازن عرضه و تقاضای بنزین اروپایی

هوای تهران در انتظار بنزین یورو۴

سید‌فواد نبوی‌- این روزها با افزایش انتقادها از آلودگی هوا درکلانشهر‌ها نگاه‌ها‌ بار دیگر به سوی بنزین و تاثیر آن در گسترش آلودگی معطوف شده است. بنزین یورو ۴ و عرضه فراگیر آن در روزهای اخیر دوباره خبرساز شده و طبق اعلام متولیان امر قرار است این محصول تا پایان دی‌ماه در نیمی از جایگاه‌های تهران و البرز توزیع ‌شود.
در هفته‌ای که گذشت شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با تاکید بر اینکه بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها استاندارد است، گفت: هم‌اکنون بنزین یورو۴ در پالایشگاه‌های شازند، تهران، اصفهان و تبریز در حال تولید است و براساس مصوبه دولت و برنامه زمانبندی شده این بنزین به‌ عنوان سوخت پاک ابتدا در ۸ کلانشهر کشور توزیع خواهد شد که افزون بر تهران، اراک به ‌عنوان نخستین هدف از ۱۵دی ماه در نظر گرفته شده است.

سید‌فواد نبوی‌- این روزها با افزایش انتقادها از آلودگی هوا درکلانشهر‌ها نگاه‌ها‌ بار دیگر به سوی بنزین و تاثیر آن در گسترش آلودگی معطوف شده است. بنزین یورو 4 و عرضه فراگیر آن در روزهای اخیر دوباره خبرساز شده و طبق اعلام متولیان امر قرار است این محصول تا پایان دی‌ماه در نیمی از جایگاه‌های تهران و البرز توزیع ‌شود.

در هفته‌ای که گذشت شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با تاکید بر اینکه بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها استاندارد است، گفت: هم‌اکنون بنزین یورو۴ در پالایشگاه‌های شازند، تهران، اصفهان و تبریز در حال تولید است و براساس مصوبه دولت و برنامه زمانبندی شده این بنزین به‌ عنوان سوخت پاک ابتدا در ۸ کلانشهر کشور توزیع خواهد شد که افزون بر تهران، اراک به ‌عنوان نخستین هدف از ۱۵دی ماه در نظر گرفته شده است.

اما نکته‌ای که هنوز ابهام دارد این مورد است که آیا میزان تولید کنونی پاسخگوی نیازها خواهد بود؟ درحال حاضر میزان تولید بنزین کشور در حدود 60 میلیون لیتر در روز است که نزدیک به 13 میلیون لیتر آن بنزین با استاندارد یورو4 است.

در این میان میزان مصرف کشور نیز در ماه‌ها‌ی گذشته حدود70 میلیون لیتر بوده که البته در ماه‌ها‌ی مختلف با نوسان همراه است. حال با توجه به اینکه تهران به تنهایی دارای 260 جایگاه عرضه سوخت است و روزانه رقمی بیش از 12 میلیون لیتر میزان مصرف بنزین در این کلانشهر است باید دید که عرضه بنزین یورو 4 در نیمی از جایگاه‌ها‌ با چه توانی می‌خواهد اجرایی شود، چراکه حداقل باید روزانه 5 میلیون لیتر از این نوع بنزین در جایگاه‌ها‌ عرضه شده و به مردم تحویل شود و نیمی از جایگاه‌ها‌ی تهران یعنی حدود 130 جایگاه باید بنزین با استاندارد یورو4 را عرضه کنند. در البرز هم 54 جایگاه وجود دارد که باید نیمی از آنها عرضه‌کننده بنزین یورو 4 باشند.از سوی دیگر باید این نکته را در نظر داشت که با به ظرفیت کامل رسیدن تولید بنزین یورو 4 در پالایشگاه‌ها‌ی لاوان و تبریز، تولید این محصول باارزش و کیفی به 30 میلیون لیتر در روز خواهد رسید که تحقق آن نیز طبق پیش‌بینی‌ها‌ تا آخر امسال به طول خواهد انجامید.اکنون بنزین یورو 4 در تهران روزانه حدود 2 میلیون لیتر توزیع می‌شود و اگر به طور میانگین هر خودرو 30 لیتر بنزین دریافت کند، حدود 66 هزار خودرو از بنزین با استاندارد روز اروپا بهره‌مند می‌شوند و این در حالی است که بیش از 3 میلیون خودرو در تهران در تردد است.اجرای طرح توزیع، خود با چالش‌ها‌ی دیگری نیز رو‌به‌رو است و از زمان عرضه هم با فراز و نشیب زیادی مواجه شده، به‌ طوری که پیش از این برخی جایگاهداران از توزیع بنزین یورو4 که به ‌اصطلاح بنزین اروپایی نامیده می‌شود، انصراف دادند.

از سوی دیگر، برخی رسانه‌ها پیش‌از این به نقل از یک منبع آگاه اعلام کردند: «در ایران روزانه بیش از ١٣ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو٤ تولید، اما فقط ٣ میلیون لیتر آن توزیع می‌شود و ١٠ میلیون لیتر دیگر از تولید روزانه بنزین یورو٤، با بنزین‌ها‌ی بسیار بی‌کیفیت مخلوط می‌شود و پس از آنکه به سطح قابل توجهی از کیفیت رسید، به جایگاه‌ها‌ و بعد به باک خودروها جاری می‌شود.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌ها‌ی نفتی هم می‌گوید: در حال حاضر ١٣ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو ٤ و ٥ در پالایشگاه اراک و اصفهان تولید می‌شود که براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار است در کلانشهرهای تهران، کرج، اصفهان و اراک توزیع شود.در این میان بیژن حاج محمدرضا، رییس انجمن جایگاهداران سوخت چندی پیش در اظهار‌نظری گفت: 24 جایگاه در تهران روزانه بنزین یورو٤ دریافت می‌کنند که تقریبا به همین میزان هم توزیع شده و ما‌بقی ذخیره می‌شود. از سوی دیگر محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت از محیط‌‌زیست استان تهران در مورد بنزین‌ها‌ی توزیعی در جایگاه‌ها‌ اعتقاد دارد که در حال حاضر سوخت عرضه شده در جایگاه‌ها‌ و کیفیت خودروهای تولیدی مطابق استاندارد یورو٢ است.

وی با اشاره به پیگیری برنامه جامع کاهش آلودگی هوا از سوی سازمان محیط زیست خاطرنشان کرد: «همه دستگاه‌ها‌ موظفند به تکلیف خود در این ارتباط عمل کنند. اینکه خودروسازها می‌گویند تا سوخت یورو ٤ به صورت سراسری عرضه نشود خودرویی هم مطابق با استانداردهای یورو ٤ تولید نمی شود، قانونی نیست و تنها یک بهانه است.

با وجود بهره برداری از هفت طرح از مجموع 10 پروژه توسعه، بهینه‌سازی و بهبود کیفیت تولید فرآورده‌ها‌ی نفتی در پالایشگاه‌ها‌ی موجود نفت، تراز تولید و مصرف بنزین کشور کماکان منفی است و باید به امید سرمایه گذاری‌ها‌ی جدید بود تا بنزین مرغوب و استاندارد در سراسر کشور توزیع شود.

با توجه به تمام این موارد با تاکید بر این نکته که میزان تولید بنزین یورو 4 با عرضه اعلام‌شده نمی‌تواند همخوانی داشته باشد باید همچنان منتظر روزهای آلوده در دوره سرد سال بود. برابر آمار منتشره از سوی بانک جهانی در جولای ٢٠١٣، متوسط غلظت ذرات معلق در مناطق شهری (ذرات در اندازه ١٠ میکرومتر) در ایران در سال ٢٠١٠ حدود ٥٦ میکروگرم در متر‌مکعب بوده است و این در حالی است که در این سال متوسط غلظت ذرات معلق در مناطق شهری در ٢٨ کشور عضو اتحادیه اروپا 36/18 میکرو گرم در متر‌مکعب گزارش شده است؛ یعنی تقریبا یک سوم ایران.

همچنین، برابر آمار منتشره از سوی مرکز مطالعات انرژی آمریکا، متوسط سرانه مصرف بنزین، در سال ٢٠١٠ در ایران با جمعیتی بالغ بر 1/75 میلیون نفر، حدود ٣٠٨ لیتر بوده است، اما متوسط سرانه مصرف بنزین، در مجموع ٢٨ کشور عضو اتحادیه اروپا با جمعیتی حدود ٥٠٧ میلیون نفر، حدود ٢٤٧ لیتر بوده است.

اکنون با توجه به تمام موارد مورد اشاره، همکاری و تعامل میان تمام نهادهای دولتی و مردم بیش از گذشته ضروری به نظر می‌رسد و با برنامه‌ریزی‌ها‌ی کلان شاید راهکار‌ها‌ی نوین بتواند از آلودگی هوای کلانشهرها بکاهد و آسمان پاک در سراسر کشور پایدار باشد.