افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در برابر پیمانکاران جهانی
گروه نفت و پتروشیمی - نسیم علایی: پس از آنکه مهندس بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان با اقتدار در نشست اوپک ظاهر شد و بر سهم ایران از بازارهای جهانی تاکید کرد، مدیران شرکت‌های بزرگ نفتی جهان از جمله شرکت انگلیسی- هلندی شل، انی ایتالیا، ویتول سوئیس و او ام وی اتریش به دیدار وی رفته و علاقه‌مندی خود را برای حضور در پروژه‌های بزرگ نفتی کشورمان اعلام کردند. این روزها صحبت بازگشت این غول‌های نفتی به صنعت نفت ایران از هر زمان دیگری جدی‌تر شده است، این در حالی است که تحریم‌های غرب طی سال‌های اخیر به تغییراتی در شرایط کلی کشور و مجموعه نفت منجر شده که لزوم بررسی شرایط جدید را برای بازگشت این شرکت‌ها گوشزد می‌کند. حال سوال این است که برای بازگشت این شرکت‌ها چه زیرساخت‌هایی باید فراهم کرد و در قوانین و قراردادها چه تغییرات و اصلاحاتی را باید لحاظ کنیم تا به جذابیت این قراردادها و جذب هرچه بیشتر این شرکت‌ها بیفزاییم.
از سوی دیگر طی مدتی که شرکت‌های بزرگ نفتی از صنعت نفت و گاز کشورمان رفتند، پیمانکاران داخلی که مدت مدیدی در کنار این شرکت‌ها به کسب مهارت‌های فراوانی پرداخته بودند، از عهده بسیاری از پروژه‌های مهم کشور برآمدند؛ نکته‌ای که به نظر نایب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران بسیار حائز اهمیت است.
به نظر دکتر پدرام سلطانی پیش‌نیازهایی که باید برای بازگشت شرکت‌های درجه اول خارجی رعایت شوند همان ایجاد بسترهای مناسب سرمایه‌گذاری است. وی معتقد است ما باید هم بستر اقتصادی و هم سیاسی را برای بازگشت این شرکت‌ها فراهم کنیم، مثلا نشست ایران و گروه ۱+۵ اگر با پایبندی دو طرف به مفاد توافق‌نامه همراه شده و به نتیجه برسد اصلاح بستر سیاسی را برای بازگشت این شرکت‌ها فراهم کرده‌است. به عقیده این تحلیلگر حوزه انرژی، ما همزمان باید به اصلاح بستر اقتصادی نیز بپردازیم و بر این اساس ایجاد ثبات اقتصادی در کشور الزام دیگر دولت است. به عقیده وی، اگر این بسترها را مساعد کنیم نیازی نیست که به سراغ اصلاح قوانین برویم زیرا در همین چارچوب فعلی هم شرکت‌ها قبلا کار کرده‌اند و پیش از بحث تحریم‌ها در بازار ما حضور داشتند.
به گفته دکتر سلطانی ما موقعیتی استراتژیک، بی‌نظیر و غیرقابل انکار داریم، چراکه از جنوب کشور به آب‌های آزاد خلیج فارس، از شمال به منطقه مهم آسیای میانه و از مرزهای غربی هم به قاره اروپا دسترسی داریم، بنابراین تولید و استخراج نفت و گاز همزمان می‌تواند همه بازارها را پوشش بدهد که این خود یک امتیاز مهم برای شرکت‌های نفتی است.
نکته‌ای که دکتر سلطانی مورد تاکید قرار داد این بود که مهندس زنگنه و شرکت نفت باید مراقب باشند که با به وجود آمدن این فرصت‌ها شرکت‌های خصوصی به حاشیه نروند. به گفته دکتر سلطانی اعطای این فرصت‌ها به شرکت‌های بزرگ نباید به گونه‌ای باشد که بخش خصوصی کشور منزوی شود. به عقیده وی قراردادها باید به گونه‌ای باشد که بخش خصوصی ما در یک قالب‌ قراردادی تعریف شده در کنار شرکت‌های نفتی حضور داشته باشند و از این مسیر بتوانیم دانش جهانی را بومی‌سازی کنیم. به اعتقاد دکتر سلطانی حتی با وجود شرکت‌های درجه اول، پروژه‌های نیمه‌کاره که در دست شرکت‌های خارجی درجه چندم یا پیمانکاران داخلی است ادامه پیدا می‌کند و در صورتی که در انجام این پروژه‌ها کوتاهی شود شرکت نفت با قدرت بیشتری می‌تواند با شرکت‌های متخلف برخورد کرده و آنها را خلع ید کند یا فعالیت آنها را محدودتر سازد.
وی ادامه داد: در حال حاضر وزارت نفت از قدرت چانه‌زنی لازم و بالایی برخوردار نیست، ولی به محض اینکه این شرایط برقرار شود، علاوه بر آنکه پیمانکاران به اجرای دقیق تعهدات خود ملزم‌تر می‌شوند، شرکت نفت در صورت عدم رعایت اصول حرفه‌ای این شرکت‌ها می‌تواند آنها را جایگزین کند.
نایب رییس اتاق ایران در ادامه با اشاره به اینکه شرکت‌های تراز اول خارجی با داشتن تکنولوژی‌های روز آمد و کادر فنی مجرب طبعا می‌توانند با سرعت و کیفیت بیشتری پروژه‌ها را اجرا کنند، گفت: این شرکت‌ها قادرند ضریب برداشت، کیفیت و طول عمر چاه‌ها را افزایش دهند و طبیعتا در جریان استخراج و فروش به دلیل اینکه کل زنجیره در اختیارشان است می‌توانند شرکای خوبی برای ما باشند و در فروش، انتقال و تامین مالی نفت قادرند مفید واقع شوند و این مزیتی است که این شرکت‌های تازه وارد به کشور، نسبت به شرکت‌های دسته چندم قبلی دارند.
وی در عین حال تاکید کرد حضور شرکت‌های قدرتمند در عرصه نفت قادر است ظرفیت‌های کشور را در این حوزه افزایش داده و در عین حال قدرت چانه‌زنی را نیز بالا ببرد اما این نکته را مدیران نفتی باید مدنظر داشته باشند که تقویت بخش خصوصی و همین طور حفظ قدرت چانه‌زنی کشورمان حتی با شرکت‌های بزرگ باید سرلوحه مذاکرات و توافقات باشد و با نگاهی که مهندس زنگنه دارد امیدوارم این مهم تحقق پیدا کند.
وی در پایان گفت: به نظر من بسیاری از شرکت‌های معتبر منتظر هستند و مرتبا تغییر و تحولات را در داخل دنبال می‌کنند و مذاکرات و پیگیری‌هایی را انجام می‌دهند و مشتاقانه منتظر زمانی هستند که این اجازه را از کشورهای غربی بگیرند و در صحنه نفتی کشور ما ظاهر شوند، بنابراین بخش‌های مقدماتی کار فعلا در حال انجام است. به عقیده وی اما اتفاق بزرگ‌تر زمانی پیش می‌آید که بعد از این مدت ۶ ماهه، تحریم‌ها برداشته شوند.