نفت خام به‌زودی در بورس انرژی عرضه می‌شود

گروه بنگاه‌ها - آزاده حسینی: تشکیل بورس نفت اولین بار در سال ۱۳۷۹ در برنامه سوم توسعه در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و اقدامات و بررسی‌های اولیه آن آغاز شد و نهایتا مطالعات بورس نفت با مشارکت یک کنسرسیوم بین‌المللی شروع و تفاهم‌نامه راه‌اندازی آن در اردیبهشت ماه ۱۳۸۳ امضا شد. در پی موافقت شورای بورس با گشایش بورس نفت، پروژه تاسیس بورس نفت، گاز و پتروشیمی ایران وارد مرحله عملیاتی شد. درآن زمان گزارش توجیهی طرح راه‌اندازی بورس نفت به وزیر اقتصاد اعلام شد تا از طریق شورای بورس مجوز قانونی صادر شود و قرار شد بلافاصله بعد از آن بورس نفت کار خود را در کیش آغاز کند. از سال ۱۳۸۵ مقدمات راه‌اندازی بورس نفت از جمله مراحل مطالعاتی، تعیین تالار و خرید نرم افزار و سایر موارد مورد نیاز آن انجام شد و اساسنامه نیز تصویب شد. قرار بود بورس مذکور در فروردین‌ماه ۱۳۸۵ آغاز به کار کند، اما اجرای آن دوباره نیز به تاخیر افتاد. تعلل در راه‌اندازی بورس نفت، موجب شد که فرصت تبدیل شدن به تنها بورس نفتی منطقه از بین برود و در ژوئن سال ۲۰۰۷ (خرداد ماه ۱۳۸۶) بود که بورس نفت دوبی در امارات متحده عربی تشکیل شد و در این رقابت از ایران پیش افتاد. در آذر ماه ۱۳۸۶ موضوع تشکیل بورس نفت دوباره بر سر زبان‌ها افتاد و این بار به تصویب شورای عالی اداری نیز رسید. در دی‌ماه همان سال راه‌اندازی بورس نفت خام و فرآورده‌های نفتی در دو فاز به شرح زیر به عهده وزارت امور اقتصادی و دارایی گذاشته شد. فازاول شامل بورس فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پایین دستی مثل قیر، روغن‌های پایه و نظایر آن بود که باید تا پایان بهمن‌ماه ۱۳۸۶ راه‌اندازی می‌شد. فاز دوم عبارت بود از تشکیل کارگروهی با حضور نمایندگان وزارت‌خانه‌های نفت، وزارت اقتصاد، امور خارجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران که مسوولیت این کارگروه با وزارت اقتصاد بود و ماموریت آن فراهم آوردن مقدمات مربوط به راه‌اندازی بورس نفت خام بود.فاز اول پروژه در بهمن‌ماه همان سال اجرا شد ولی اجرای فاز دوم دوسال به تاخیر افتاد. در نهایت با تصمیم هیات وزیران و پیگیری‌های ویژه رییس‌جمهور وقت، در جلسه شهریور ماه ۸۹ شورای عالی بورس، راه‌اندازی معاملات نفت (نفت کوره و نفت خام سنگین) در بورس کالای ایران به تصویب رسید. اولین محموله نفت کوره صادراتی تولیدی پالایشگاه بندر‌عباس به مقدار ۳۵ هزار تن در خرداد‌ماه ۱۳۹۰ مورد معامله قرار گرفت. اما نفت خام پس از کش و قوس‌های مختلف در تیر ماه ۱۳۹۰، ۹ مرتبه در رینگ بین‌المللی بورس کالا عرضه شد که تنها در یک مرتبه و در تاریخ ۲۶ مرداد همان سال معامله شد. در روز مذاکره میزان عرضه یک میلیون بشکه بوده که تنها به میزان ۵۰۰ هزار بشکه آن، توسط یکی از شرکت‌های تابعه وزارت نفت خریداری و مورد معامله قرار گرفت. طی سه ماهی که نفت خام روی تابلوی بورس کیش رفت، شرایط فروش نفت به خریداران به گونه‌ای بود که تقریبا هیچ عرضه‌ای منجر به معامله نشد. کارشناسان معتقدند که علت شکست تشکیل بورس نفت در ایران کمبود متقاضی نبوده بلکه عدم تمایل فروشنده بوده است. از شرایط سخت‌گیرانه شرکت ملی نفت برای فروش نفت در بورس می‌توان به پرداخت پول به صورت دلاری به بانکی خاص در خارج از کشور در حالی که سیستم بانکی کشور تحریم بود و همچنین ارائه قیمت پیشنهادی بالاتر از قیمت صادراتی کشور، اشاره کرد. البته به نظر می‌رسد مدیران جدید شرکت ملی نفت ایران تمایل زیادی به عرضه نفت از طریق بورس داشته و در این بین با مدیران بورس انرژی به توافق اولیه رسیده و مشکلاتی که در عرضه نفت در رینگ بین‌المللی داشته این بار به دلیل عرضه در بازار داخل مرتفع خواهد شد.در این بین مدیرعامل بورس انرژی از برگزاری جلسه هماهنگی بین خریداران میعانات گازی و نفت خام با مسوولان بورس انرژی و شرکت ملی نفت خبر داد. به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل؛ سید‌علی حسینی، با اشاره به برگزاری جلسه هماهنگی بین خریداران و عرضه‌کنندگان میعانات گازی و نفت در بورس انرژی، گفت: طبق دستور وزیر نفت قرار است روزانه ۱۰ هزار بشکه میعانات گازی و ۵هزار بشکه نفت خام در رینگ داخلی بورس انرژی عرضه شود که در صورت وجود تقاضا و تمایل مصرف کنندگان حجم عرضه‌ها از سوی شرکت ملی نفت ایران بیشتر خواهد شد. مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به این جلسه که در محل شرکت بورس انرژی برگزار شد، افزود: بر اساس هماهنگی‌ها و دستور‌العمل‌های شرکت ملی نفت، قرار است پالایشگاه‌های خصوصی داخلی که دارای مجوز فعالیت هستند، خوراک مورد نیاز خود را از طریق سامانه معاملاتی بورس انرژی تهیه کنند. حسینی گفت: شرکت ملی نفت هم قرار است در نخستین مرحله نفت خام سبک و میعانات گازی را برای تامین مواد اولیه این پالایشگاه‌ها در رینگ داخلی بورس انرژی عرضه کند.