غلامعلی رحیمی* قیمت نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته در پی تشدید ناآرامی‌ها در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از یک روند افزایشی برخوردار بود. در پی تداوم درگیری‌ها در سوریه و وقوع انفجارهای تروریستی در لبنان، آشوب‌های اجتماعی در لیبی، تداوم سرقت‌های نفتی در نیجریه و همچنین تشدید اقدامات خرابکارانه در عراق و به دنبال آن انفجار پی در پی خط لوله صادرات نفت خام عراق به ترکیه از طریق خط لوله کرکوک- جیهان، نگرانی‌هایی در زمینه امنیت عرضه به‌وجود آمده و باعث بهبود قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شد. البته اصلی‌ترین عامل تهدید امنیت عرضه در بازارهای جهانی طی هفته گذشته تشدید و تداوم بحران سیاسی در مصر است که از مهم‌ترین گذرگاه‌های نفت خام جهان به شمار می‌رود. بر اساس اعلام منابع کشتیرانی، اگرچه کانال سوئز و پایانه‌های نفتی مصر اکنون بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهند، اما نگرانی‌هایی وجود دارد که با ادامه درگیری‌ها در مصر، فعالیت کانال سوئز که از مهم‌ترین مسیرهای انتقال نفت جهان به شمار می‌رود، مختل شود. انتقال نفت خام از کانال سوئز از دو طریق خط لوله سامد و انتقال با کشتی صورت می‌پذیرد. در سال ۲۰۱۲ میزان نفت خام و فرآورده‌های نفتی انتقالی از طریق کشتی از کانال سوئز به ترتیب در حدود ۳۷/۱ و ۶/۱ میلیون بشکه در روز بوده است. همچنین میزان نفت خام انتقالی از طریق خط لوله سامد در سال ۲۰۱۲ در حدود ۵۴/۱ میلیون بشکه در روز برآورد شده است. علاوه بر انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی، حجم قابل توجهی از تجارت LNG جهان نیز (حدود ۱۴ درصد) از طریق کانال سوئز صورت می‌پذیرد که میزان آن در سال ۲۰۱۲ بیش از ۵/۱ تریلیون فوت مکعب بوده است. بر این اساس بهای نفت‌خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۹ الی ۱۶ اوت) از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۹۷/۱۰۵ دلار تا بیش از ۴۶/۱۰۷ دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته گذشته عمده‌ترین عوامل تقویت کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از: • تداوم و تشدید بحران سیاسی در مصر که از مهم‌ترین گذرگاه‌های انتقال نفت خام جهان به شمار می‌رود. • هشدار آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به کاهش میزان تولید اعضای اوپک در سال ٢٠١٣ در پی اختلال در عرضه نفت خام عراق و لیبی. • توقف صادرات نفت خام عراق به ترکیه از طریق خط لوله نفتی کرکوک-جیهان، در پی انفجار مجدد در بخش عراقی این خط لوله. • پیش‌بینی کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت خام عراق در ماه سپتامبر با آغاز عملیات نوسازی پایانه‌های نفتی بندر بصره در جنوب عراق و نصب تجهیزات اندازه گیری. • کاهش حدود ۵۰ درصدی میزان صادرات نفت خام لیبی در پی تاثیر فلج کننده اعتصابات و ناآرامی‌ها بر صنعت نفت این کشور و در نتیجه تعطیلی پایانه‌های صادرات نفت. • کاهش فروش رسمی نفت خام نیجریه در ماه ژوئیه در پی تشدید سرقت‌های نفتی و آسیب جدی به زیرساخت‌های این کشور. • افزایش نگرانی‌ها درباره تاثیر طوفان‌های فصلی بر تولید نفت خام در خلیج مکزیک (این منطقه حدود ٢٣ درصد از تولید نفت ایالات متحده را به خود اختصاص داده است). • کاهش ۸/۲ میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا طی دوره ۲ الی ۹ اوت و رسیدن آن به سطح ۵/۳۶۰ میلیون بشکه. • افزایش ۳ هزار بشکه‌ای واردات روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۲ الی ۹ اوت و رسیدن آن به سطح ۹۱۷/۷ میلیون بشکه در روز. • کاهش نسبی ارزش دلار در مقابل یورو. • کاهش ۱۹۰ هزار بشکه‌ای صادرات روزانه نفت خام اوپک (به استثنای آنگولا و اکوادور) در ۴ هفته منتهی به ۳۱ اوت در مقایسه با ۴ هفته منتهی به ۳۱ ژوئیه و رسیدن آن به سطح ۷/۳۳ میلیون بشکه در روز، بر اساس پیش‌بینی موسسه اویل موومنتس. • ادامه ناآرامی‌ها در صنعت نفت و گاز لیبی، بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفت آفریقا؛ • ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام. البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرد. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تضعیف کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارتند از: • کاهش ۲ درصدی تقاضای نفت خام چین در ژوئیه ٢٠١٣ در مقایسه با ماه ژوئن، بر اساس بررسی کارشناسان بانک انگلیسی بارکلیز. • افزایش ۱۱ هزار بشکه‌ای تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲ الی ۹ اوت و رسیدن آن به سطح ۵۷۱/۷ میلیون بشکه در روز. • کاهش ۲۸۲ هزار بشکه‌ای خوراک پالایشی نفت خام آمریکا طی دوره ۲ الی ۹ اوت و رسیدن آن به سطح ۶۱۱/۱۵ میلیون بشکه در روز. • کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی. • افزایش ۶۰۰ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام عربستان سعودی در ماه ژوئیه ٢٠١٣ در مقایسه با ماه ژوئن و رسیدن آن به حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز، بر اساس اعلام منابع صنعتی. • تداوم بحران مالی منطقه یورو و نگرانی اقتصادی در این منطقه. • پیش‌بینی افزایش صادرات نفت خام نیجریه در ماه سپتامبر با اضافه شدن چهار محموله نفت خام بونی، بر اساس آمارهای منابع کشتیرانی. بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۹ الی ۱۵ اوت، از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۹۴/۱۰۴ دلار در هر بشکه تا بیش از ۹۶/۱۰۷ دلار افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۵ اوت، با یک دلار و ۴۱ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۰۶ دلار و ۶۷ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۹ اوت معادل ۱۰۵ دلار و ۲۶ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اوت (تا ۱۵ اوت)، با یک دلار و ۵۲ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه ژوئیه، به هر بشکه ۱۰۵ دلار و ۹۷ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئیه معادل ۱۰۴ دلار و ۴۵ سنت در هر بشکه بود. همچنین متوسط قیمت نفت خام سنگین ایران طی دوره ۹ الی ۱۵ اوت به میزان ۳۴/۳ دلار افزایش یافته و در سطح ۴۱/۱۰۷ دلار در هر بشکه قرار گرفته است. همچنین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بورس لندن (ICE) برای تحویل در ماه سپتامبر، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده است و ابتدا از حدود ۲۲/۱۰۸دلار در هر بشکه در تاریخ ۹ اوت تا بیش از ۱۱/۱۱۱ دلار در تاریخ ۱۵ اوت افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۴/۱۱۰ دلار در تاریخ ۱۶ اوت کاهش یافت. همچنین در روز ۱۶ اوت، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۹۴/۲ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۹ اوت معادل ۵/۳۶۰ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (۲ اوت ) به میزان ۸/۲ میلیون بشکه کاهش یافته و معادل ۷/۵ میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۱۲ کمتر است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۲۸۲ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۶۱۱/۱۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته که به میزان ۱۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲ الی ۹ اوت به میزان ۱۱ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۵۷۱/۷ میلیون بشکه در روز قرار گرفته و معادل ۳۹/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۱۲ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۹۱۴/۷ میلیون بشکه به ۹۱۷/۷ میلیون بشکه در روز (معادل ۳ هزار بشکه در روز) افزایش یافته که معادل ۸۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. *کارشناس انرژی موسسه مطالعات انرژی

افزایش قیمت نفت در پی تشدید ناآرامی‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا