آذرجزایری - روزانه از ۲۰۰ میلیون مترمکعب گازی که باید به میادین تزریق شود ۱۱۳ میلیون متر مکعب آن تزریق نمی‌شود و این رقم با احتساب این استدلال که باکاهش تزریق هر یک میلیون فوت مکعب گاز امکان برداشت ۱۵۰ بشکه نفت خام را از دست می‌دهیم، بنابراین ایران روزانه امکان برداشت ۵۹۸ هزار و ۳۵۰ بشکه را از دست می‌دهد. براین اساس در صورت احتساب هر بشکه نفت خام ایران به نرخ ۱۰۰ دلار روزانه امکان درآمدی حدود ۶۰ میلیون دلار از ایران گرفته می‌شود که در هر سال بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار خواهد بود. البته این عدم النفع بدون محاسبه ضرر ناشی از عدم تزریق گاز به میادین نفتی و تاثیرات مخرب برداشت‌های غیرصیانتی است که قطعا در صورت احتساب این تاثیرات مخرب عدم النفع ایران از این محل حتی بیش از درآمد سالانه نفتی ایران خواهد بود. براساس برنامه تولید شرکت ملی نفت باید روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز به میادین قدیمی کشور تزریق شود تا شاید بتوان از این طریق تولید فعلی را حفظ کرد، اما در شرایط فعلی ترازنامه انرژی سال ۹۰ خبر از تزریق روزانه تنها ۸۶ میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی می‌دهد. در شرایطی شرکت ملی نفت کمتر از ۵۰‌درصد از برنامه مصوب در راستای تزریق گاز به میادین نفتی را اجرایی می‌کند که بسیاری از کارشناسان برداشت غیرصیانتی در میادین نفتی ایران را هدف قرار داده اند و از هدر رفتن سرمایه ملی در چاه‌های نفت خبر می‌دهند. دراین بین مسوولان وزارت نفت معتقدند در حال حاضر روزانه ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی تزریق می‌شود که اگر این آمار صحت داشته باشد بازهم ۵۰ درصد از برنامه تزریق محقق نمی‌شود. مدیر نظارت بر تولید نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران در فروردین ماه امسال در حالی از تزریق روزانه ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی خبر داد که در حال حاضر تنها در مناطق نفت خیز جنوب از ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز تزریقی تکلیفی حدود ۳۰ درصد آن محقق می‌شود. بنابراین کارشناسان معتقدند در شرایطی که تولید کننده ۸۰ درصد نفت کشور که دارای قدیمی‌ترین میدان‌های نفتی کشور است تنها ۳۰ درصد برنامه را اجرایی می‌کند تحقق تزریق ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز به میادین نفتی در هاله ای از ابهام قراردارد. مسوولان نفتی معتقدند تزریق گاز به میادین نفتی کشور در انتهای برنامه پنجم توسعه (پایان سال ۱۳۹۳) به روزانه ۲۶۰ میلیون متر مکعب خواهد رسید. این درحالی است که تزریق هر یک میلیون فوت مکعب گاز طبیعی به مخازن نفت، موجب افزایش ضریب بازیافت و برداشت به طور متوسط حدود ۱۵۰ بشکه نفت اضافی می‌شود. به گفته کارشناسان مقدار ذخایر میدان گازی پارس جنوبی بیش از ۵۰۰ تریلیون فوت مکعب برآورد شده است که عمر این ذخایر با توجه به روند تولید کنونی حدود ۲۰۰ سال خواهد بود. هدف از تزریق گاز به مخازن نفتی، افزایش ضریب بازیافت نفت از مخازن و ایجاد ظرفیت برای تبدیل نفت خام درجا به نفت قابل استحصال از مخازن است. بر اساس اعلام کارشناسان هم اکنون بیشتر مخازن نفتی بزرگ و اصلی کشور نیمه دوم عمر خود را سپری می‌کنند و به تزریق گاز نیاز دارند. در سال‌های دهه ۱۳۵۰ و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، ظرفیت تولید نفت کشور به حدود ۶ میلیون بشکه در روز افزایش یافت؛ در واقع به دنبال وقوع جنگ شش روزه اعراب و رژیم صهیونیستی، عرضه نفت در بازار از سوی کشورهای عرب صادر‌کننده نفت تحریم شد؛ در پی آن کمبود به وجود آمده در نفت بازار را ایران با فشار آمریکایی‌ها جبران کرد که موجب شد بیشترین میزان تولید نفت در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی رقم بخورد. این در حالی بود که این مقدار تولید به صورت ۱۰۰ درصد غیر‌صیانتی انجام می‌شد و از بعضی میدان‌های نفتی کشور بدون تزریق آب و گاز تا بیش از یک میلیون بشکه نفت برداشت می‌شد و هیچ پروژه تزریق گاز یا آب به میادین نفتی به طور عمده در دستور کار صنعت نفت قرار نداشت. بر اساس آمارهای شرکت ملی نفت ایران تولید گاز کشور در سال ۱۳۵۶ روزانه ۱۴۴ میلیون مترمکعب بوده که ۴۱ درصد از این میزان در داخل، مصرف و بخشی از آن به وسیله دو خط لوله به شوروی پیشین صادر شده و گاز باقی‌مانده سوزانده می‌شد و بحث تزریق به میدان‌های نفتی در میان نبود. از این رو در شرایط فعلی کارشناسان خواستار توجه به اهمیت راهبردی- امنیتی تامین منابعی همچون گاز طبیعی برای تزریق و توسعه میدان‌ها به شیوه پلکانی هستند و موفقیت این شیوه زمانی حاصل می‌شود که مبتنی بر مدیریت علمی مخازن باشد. امروزه ۸۰ درصد تولید نفت کشور از میدان‌هایی است که در نیمه دوم عمر خود قرار دارند. تولید میدان مارون از ۹۲۰ هزار بشکه، به حدود ۴۰۰ هزار بشکه افت کرده است، زیرا دوره کاهش بازدهی (نیمه دوم) عمر خود را پشت سر می‌گذارد. همچنین میدان نفتی اهواز که تاکنون حدود یک چهارم تولید نفت کشور را به عهده داشته است، به دلیل افت تولید، بهره برداران را به سمت تولید از میدان‌های با پتانسیل ۱۰ تا ۱۵ هزار بشکه هدایت کرده است. شرط صیانتی بودن تولید و مدیریت مخزن در کشور به همراه چند برابر کردن تعداد چاه‌های کنونی، از جمله اقدام‌های افزایش ضریب تولید نفت است که به مهندسان توصیه می‌شود. البته به این فهرست می‌توان توسعه فناوری تکمیل چاه‌ها را اضافه کرد؛ فناوری‌ که می‌تواند به ایجاد شکاف‌های هیدرولیک منجر شود، اما باید در نظر گرفت که هم اکنون تعداد کل چاه‌های نفت کشور تنها حدود دو‌هزار حلقه است، در حالی که در کشوری مانند آمریکا سالانه دو هزار و ۵۰۰ حلقه چاه حفر می‌شود. از سوی دیگر مدت‌ها است در نقاط مختلف جهان برنامه‌های متفاوت ازدیاد برداشت به صورت همزمان بر روی میادین به خصوص میادین نفت سنگین پیاده می‌شود چنانکه شاید در یک میدان ۴ یا ۵ نوع روش ازدیاد برداشت از جمله روش‌های حرارتی، تزریق آب، تزریق گاز، تزریق دی اکسید کربن و تزریق نیتروژن و امثال آن پیاده می‌شود . این واقعیت نباید مورد بی‌توجهی قرار بگیرد که اغلب میادین نفتی ایران کربناته شکاف دار هستند و بهترین روش ازدیاد برداشت از آنها تزریق گاز طبیعی است، اما با توجه به کمبود گاز طبیعی و مصرف بالای کشور، گاز کافی برای تزریق به میادین نفتی اختصاص داده نمی‌شود و باید حتما روی دیگر روش‌های ازدیاد برداشت با جدیت کار کرد و روش‌های چندگانه و ترکیبی را روی میادین مختلف به کار گرفت. چنانکه عراقی‌ها در میدان مجنون که ساختار مشترکی با میدان آزادگان ایران دارد برنامه‌ مفصلی برای تزریق آب دارند. شرکت آرامکوی سعودی روزانه ۱۰ تا ۱۲ میلیون بشکه آب به مخازن نفتی عربستان دارد و عراقی‌ها یک برنامه ۸ میلیون بشکه‌ای برای تزریق آب در میادین نفتی خشکی خود در نظر گرفته‌اند. در مطالعات جهانی اثبات شده است تزریق نیتروژن به همراه دی‌اکسیدکربن تاثیر ۲ یا ۳ برابری روی افزایش ضریب بازیافت میادین نفتی دارد. در کویر کوه در جنوب غرب ایران یک مخزن نیتروژن طبیعی وجود دارد که در آن به صورت منحصر به ‌فردی در جهان نیتروژن به صورت طبیعی و مستقل در یک مخزن کشف شده است. امکان تزریق ترکیبی نیتروژن کویر کوه با دی‌اکسیدکربن به میادین نفتی وجود دارد. اما واقعیت آن است که هیچ برنامه‌ مشخصی برای عملیاتی کردن چنین پروژه‌هایی وجود ندارد و حتی مطالعات امکان‌سنجی هم برای اغلب آنها انجام نشده است.