گروه نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: کاهش میانگین قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی در ماه‌های اخیر یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که قیمت‌های پایه محصولات مذکور را طبعا در بازارهای داخلی تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. گزارش اخیر موسسه پلاتس نشان داد که شاخص قیمت‌های محصولات پتروشیمی این موسسه (PGPI) در ماه مه به میزان دو درصد کاهش یافته و به هزار و ۲۷۸ دلار در هر متریک تن رسیده است که دلیل این امر کاهش قیمت مواد اولیه تولید در نتیجه کاهش‌های اخیر قیمت نفت است. توضیح اینکه شاخص مذکور میانگین قیمتی از ۷ محصول پتروشیمی است که توسط موسسه مذکور محاسبه می‌شود که شامل ۳ دسته آروماتیک ها، اولفین‌ها و پلیمرها است. این شاخص در ماه آوریل هزار و ۳۰۹ دلار بوده است که در همان زمان نیز با کاهش ۵ درصدی قیمت مواجه شده است. البته ذکر این نکته لازم است که قیمت محصولات پتروشیمی که با این شاخص محاسبه می‌شود در مقایسه با یک سال گذشته (مه ۲۰۱۲) زیر یک درصد رشد داشته، اما تغییرات ماه‌های اخیر این محصولات از افت و خیز بالایی برخوردار است. (میانگین قیمت‌ها در ماه مه سال قبل هزار و ۲۷۹ دلار بوده است) بنابر آمارهای اخیر، قیمت پارازایلین در ماه مارس به طور میانگین هزار و ۴۷۲ دلار در هر متریک تن بوده که ۱۰ درصد نسبت به ماه فوریه کاهش یافته و اولین کاهش قیمت را از ماه ژوئن ۲۰۱۲ (که بالاترین کاهش قیمت برای این محصول به میزان ۱۶ درصد محسوب می‌شود) را نشان می‌دهد. تولوئن نیز که برای مصرف تولید بنزن و زایلین استفاده می‌شود ۸ درصد کاهش قیمت را تجربه کرده و به هزار و ۱۹۷ دلار در هر متریک تن رسیده که گفته می‌شود کاهش تقاضا در آسیا مهم‌ترین دلیل این افت قیمت است. این در شرایطی است که روند قیمت‌ها در کشور ما در یک سال گذشته برخلاف بازارهای جهانی افزایشی بوده است. حال به این شرایط باید کاهش قیمت ارز را در مقطع کنونی و افزایش آن را در یک سال گذشته بیفزاییم. این در حالی است که به گفته مدیر بورس کالای کارگزاری بانک پاسارگاد، نقش نرخ دلار در کشف قیمت محصولات پتروشیمی تعیین کننده است. زیرا از یک طرف تولید محصولات پتروشیمی ارزبری دارد و از طرف دیگر یکی از بازارهای هدف شرکت‌های تولیدکننده بازار صادرات است. به عقیده طاهری، جو عمومی در شرایط کنونی و به تبع کاهش نرخ ارز پس از انتخابات، شرایطی را به وجود آورده است که تحت تاثیر پیش‌بینی‌های نرخ ارز - چه احساسی و چه نگاه خوش بینانه - به بهبود شرایط اقتصادی کشور در دولت آینده منجر خواهد شد. به عقیده وی، خریداران محصولات پتروشیمی در روزهای اخیر ناظر بازار شده و منتظر ثبات قیمت‌ها هستند، تولیدکنندگان اما به دلیل نیازی که به مواد اولیه تولید دارند در حال حاضر خریداران بازار هستند و حضور بیشتری در معاملات دارند. به هر حال در بورس کالا نیز جو عمومی آن است که احتمالا قیمت‌ها یا کاهش خواهند یافت یا حداقل ثابت خواهند ماند. قیمت دلار در سال گذشته زیر هزار و ۵۰۰ تومان بود و قیمت محصولات پتروشیمی با ارز مرجع محاسبه می‌شد و معاملات نیز بر همین اساس روندی منطقی را پشت سر می‌گذاشت، اما با افزایش قیمت ارز در بازار و اوج‌گیری قیمت‌ها باعث شدند در کنار افزایش برخی مشکلات از قبیل کمبود نقدینگی برای خرید این محصولات، کمبود کالا نیز در بازار اتفاق بیفتد. در حال حاضر اما طی یک هفته گذشته شاهد افت قابل توجه قیمت دلار در بازار آزاد بودیم. این در حالی است که برخی معتقدند مادامی که قیمت ارز به زیر اتاق مبادله‌ای نرسد کاهش قیمت پایه محصولات پتروشیمی معنا ندارد، چراکه قیمت محصولات بر اساس ارز اتاق مبادلات تعیین می‌شود و اختلاف تقریبا ۷۰۰ تومانی ارز بازار آزاد و اتاق مبادلات به منزله یک حفظ در برابر کاهش قیمت‌ها عمل می‌کند. این در حالی است که به عقیده برخی فعالان بازار محصولات پتروشیمی، لحاظ نکردن کاهش قیمت ارز در قیمت پایه محصولات مشکلاتی را ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به اختلاف قیمت‌های بازار و بورس در مورد برخی کالاها که نمونه وارداتی آن در بازار خرید و فروش می‌شود است که احتمالا توازن تقاضا را برای بورس کالا و بازار به هم می‌زند و ممکن است به افت تقاضا در بورس کالا منجر شود. یه گفته طاهری، قیمت کالاهای پتروشیمی اگرچه طبق دستورالعملی که شرکت ملی پتروشیمی و بورس کالا روی آن توافق کرده اند متأثر از قیمت ارز اتاق مبادله‌ای و قیمت‌های فوب منهای ۵ درصد تعیین می‌شود، اما این حقیقت را نمی‌توان انکار کرد که کشف قیمت‌ها زمانی در بورس کالا معنا می‌یابد که قیمت ارز آزاد را نیز در معادلات خود وارد کنیم، چراکه اگر قرار بود روش محاسبه همان دستورالعمل باشد، کشف نرخ در بورس کالا چه مفهومی داشت؟ به عقیده این تحلیلگر بازار، همه کالاهایی که در بازار محصولات پتروشیمی وجود دارد تنها از کانال بورس کالا وارد نشده و بخشی از موجودی کالا از طریق واردات صورت گرفته است. حتی برخی تولیدات داخلی در بازارهای داخلی جذب نمی‌شود و صادر می‌شود. بنابراین می‌بینیم که قیمت ارز آزاد روی این بخش‌ها از بازار اثر خود را خواهد گذاشت که در این صورت این موضوع باعث می‌شود قیمت‌های پایه در روزهای پیش رو متاثر از روند کاهشی ارز افت کند. با این اوصاف اما معاملات این هفته بورس کالا در تالار محصولات پتروشیمی به این دلیل که تحت تاثیر قیمت ارز، معامله‌گران انتظار کاهش قیمت‌های پایه را داشتند کاهش یافت، به طوری‌که اکثر عرضه‌ها با تقاضای پایین همراه شد. این موضوع اما به نظر می‌رسد طی هفته آینده محقق نشود؛ چراکه اولا طی روز گذشته دوباره قیمت با افزایش مواجه شد و ثانیا شنیده‌ها حاکی از آن است که مسوولان اعتقاد چندانی به لزوم کاهش قیمت‌های پایه ندارند. این در حالی است که طی مدت اخیر تصمیماتی که بازرگانی پتروشیمی در رابطه با تعیین قیمت‌ها و تغییرات مداوم آنها حتی در حین معاملات می‌گرفت به بروز مشکلاتی منجر شده است، اما این موضوع نتیجه‌ای جز رکود دوباره در بازار نداشت. البته هنوز برخی کالاها به دلیل اختلاف قیمتی که بین بورس و بازار وجود دارد تا حدی مورد تقاضا قرار می‌گیرند، اما ابهامات در روزهای اخیر تحت تاثیر قیمت‌های دلار باقی است. طاهری مکانیزم تاثیرپذیری معاملات بورس کالا را از تغییرات قیمت ارز به این گونه تشریح کرد که بخشی از نیازهای داخل به بازار محصولات پتروشیمی که پیش از این از بازار خارج تامین می‌شدند در شرایط کاهش نرخ ارز از توجیه‌پذیری بیشتری برخوردار می‌شوند و در نتیجه سودآوری شرکت‌های داخلی و همچنین سودآوری واسطه‌گرها برای خرید از بورس کالا و فروش در بازار به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و لذا خریدهای بورس کالا کاهش یافته و واردات توجیه می‌یابد. اما به عقیده وی، مساله آن است که اختلاف قیمت بین ارز مبادله‌ای و آزاد باعث می‌شود که قیمت‌های داخلی که روی تابلوی بورس کالا تعیین نرخ می‌شود، معمولا از سود بیشتری نسبت به بازار برخوردار شود و قیمت‌های پایین تری را به ثبت می‌رساند. اما در مورد برخی کالاها که در بورس کالا به ثبت نمی‌رسد، به هر حال کاهش نرخ شرایط مناسب‌تری را برای خرید فراهم می‌کند. در این بین اما موضوع مهم دیگری که بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهد موضوعات روانی بازار است. باید گفت اگر قیمت ارز تثبیت نشود بازار متناسب با مسائل روانی تغییر می‌کند و نمی‌توان انتظار رونق مبادلات را داشت. حقیقت آن است که باید بازار را از موضوعات روانی تخلیه کرد و این موضوع تنها با حضور پررنگ معاملات آتی امکان‌پذیر است که در مورد کالاهای مهم در کشور ما این خلأ بزرگ حس می‌شود، چراکه نوسانات ناشی از عدم اطمینان در بازار از طریق قراردادهای آتی کنترل می‌شود و این در حالی است که بسیاری از کالاها در حال حاضر در بازارهای بزرگ دنیا از این طریق مورد معامله قرار می‌گیرند. اما اینکه دلار چه وضعیتی را طی خواهد کرد در هاله‌ای از ابهام است به طوری‌که به گفته یکی از فعالان بازار ارز، کاهش قیمت ارز پس از انتخابات امری طبیعی است اما اینکه این موضوع تا کجا پایدار باشد معلوم نیست. به عقیده وی، تا این میزان کاهش قیمت دلار نیز امری طبیعی نیست، چراکه کاهش قیمت دلار باید تابع تغییراتی در عرضه ارز باشد، در حالی‌که کاهش روزهای اخیر بر اثر انتظارات روانی بوده و بیش از این نمی‌توان انتظار داشت از این محل قیمت ارز پایین بیاید، این در حالی است که برخی دیگر معتقدند قیمت ارز هنوز می‌تواند کاهش یابد؛ حتی اگر موقتا با افزایش مواجه شود. به گفته مدیر بورس کالای کارگزاری بانک پاسارگاد، به هر حال دو موضوع بر قیمت‌ها اثر می‌گذارد و آینده این بازار را در چشم‌اندازی کوتاه مدت کاهشی تداعی می‌کند که یکی دلار و دیگری کاهش قیمت‌های جهانی است. به عقیده وی، قیمت‌های جهانی در دامنه نوسانی که بورس کالا اجازه افزایش قیمت‌ها را در آن دامنه می‌دهد تعدیل می‌شود. به گفته وی، قیمت پایه اما برمبنای فوب بندرعباس است و متأثر از قیمت‌های جهانی است، اما تقاضا در بازار آن را تعدیل خواهد کرد و در کل باید گفت معامله‌گران در روزهای اخیر در انتظار کاهش‌های بیشتر قیمت هستند و این موضوع با تداوم کاهش قیمت دلار محتمل به نظر می‌رسد. وی همچنین معتقد است اگر شرایط بازار برای مشتری سخت و غیرپایدار باشد، ممکن است در کوتاه مدت شاهد حضور کمرنگ خریداران در بازار باشیم، اما در میان مدت شاهد خروج تولیدکننده و متقاضی از بازار خواهیم بود که به ضرر و زیان خریداران و در مجموع صنعت پتروشیمی منجر شده و این صنف با مشکلات بالایی مواجه می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود به جای آنکه به نوسانات بازار دامن زده شود - چه در جهت افزایش قیمت و چه کاهش قیمت‌ها - بیشتر تلاش کنیم ثبات بازار تامین شود. به عقیده طاهری با راه‌اندازی کارخانه‌های جدید و بهبود شرایط اقتصادی، کشور و مجموعه پتروشیمی در حال حرکت به یک ثبات نسبی است و امید آن وجود دارد که تا پایان سال شرایط بهتری را شاهد باشیم.