دنیای اقتصاد مهم‌ترین ریسک توسعه صنعت پتروشیمی را مو‌شکافی کرد
هزار‌توی ناترازی گاز طبیعی
وابستگی ۷۰ درصدی بخش‌های مختلف مصرفی به گاز طبیعی و مصرف غیر‌بهینه انرژی از یکسو و وابستگی تامین گاز کشور به میدان پارس جنوبی و افت فشار این میدان از سوی دیگر مساله تامین انرژی برای کشور را با چالش جدی مواجه کرده است.
وضعیت گاز از سال ۱۳۹۰ الی ۱۴۰۰
میزان مصرف گاز طبیعی در فصول گرم سال در سال ۱۳۹۰، حدود ۳۴۰ میلیون متر مکعب در روز بوده است و این میزان در فصل سرد سال به ۵۲۵ میلیون متر مکعب در روز می‌‌‌رسید که نشان از حداکثر اختلاف ۱۸۰ میلیون متر مکعبی داشت. به دلیل رشد مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلف طی ۱۰ سال اخیر میزان مصرف در فصول گرم سال ۱۴۰۰ به اندازه میزان مصرف در فصول سرد سال ۱۳۹۰ شد و متوسط اختلاف مصرف در سال ۱۴۰۰ نیز برابر با ۲۲۱ میلیون متر مکعب بوده‌است.
وضعیت ناترازی گاز در سال ۱۴۰۱
در سال ۱۴۰۱ متوسط میزان ناترازی در سه ماه سرد سال برابر با ۲۲۷ و در بیشترین حالت در بهمن ماه برابر با315 میلیون مترمکعب در روز بوده است.
در سال ۱۴۰۱ میزان مصرف گاز کشور حدود ۲۴۱ میلیارد مترمکعب بوده که در 8ماه گرم و 4ماه سرد سال متوسط مصرف روزانه به ۵۹۷ و ۷۸۲میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.
چشم‌انداز ناترازی گاز تا سال ۱۴۲۰
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۲۰ میزان کل عرضه گاز طبیعی به898.7 میلیون‌متر مکعب در روز می‌رسد. این در حالی است که میزان مصرف همه بخش‌ها برابر با 1410.8 خواهد بود که نشان از ناترازی ۵۱۲ میلیون مترمکعبی در روز دارد.
بر اساس سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی مصرف گاز طبیعی در کشور به صورت متوسط سالانه تا سال ۱۴۱۰به میزان 4.6درصد و بین سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۲۰ نیز به صورت متوسط سالانه به میزان 3.2درصد افزایش می‌یابد. همچنین در حوزه عرضه نیز تا سال ۱۴۱۰ به صورت متوسط سالانه به میزان 4.3درصد افزایش و پس از آن به صورت متوسط سالانه2.3 کاهش می‌یابد.
بر اساس موارد ذکر شده و فرضیات مرتبط به میزان مصرف در بخش‌های مختلف بر اساس این سند در سال ۱۴۲۰ میزان کل عرضه گاز طبیعی به 898.7 میلیون متر مکعب در روز برسد این در حالی است که میزان مصرف همه بخش‌ها برابر با 1410.8 میلیون‌متر مکعب خواهد بود که نشان از ناترازی 512 میلیون متر مکعبی در روز دارد. به عبارتی میزان مصرف از تولید به شدت فاصله می‌گیرد. از سوی دیگر حداکثر اختلاف مصرف در ماه‌های سرد و گرم تا سال 1410 به صورت متوسط سالانه 4.6درصد رشد می‌کند و در سال 1410 به 453 میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. همچنین این حداکثر اختلاف با متوسط رشد سالانه 2.5درصدی در بازه زمانی 1410 الی 1420 به 579 میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید که مدیریت گازرسانی در بخش‌های مختلف را با چالش جدی روبه‌رو می‌کند.
با توجه به واقعیات اجتماعی و شرایط اقتصادی کشور باید با مجموعه‌ای از راهکارهای چندوجهی و ترکیبی به مساله ناترازی پاسخ داد. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس گفته شده اگر چه نگهداشت و افزایش تولید یکی از راهکارهای مهم پیش رو است، اما بهینهسازی و مدیریت مصرف انرژی با توجه به رشد فزاینده مصرف، نیاز به سرمایهگذاری کمتر، پایداری اثرات پروژه‌ای بهینهسازی و وجود پتانسیل بالا، باید در اولویت قرار گیرد. در بهینهسازی مصرف انرژی یکی از رویکردهای کشور علاوه بر سوق دادن جامعه به اصلاح الگوی مصرف بهینه انرژی، باید ایجاد شرایط و زیرساخت‌های لازم جهت بهبود محیط مصرف انرژی (تجهیزات مصرفی) باشد. در بخش تولیدی نیز، با توجه به محدودیت‌هایی که کشور در حال حاضر به لحاظ منابع مالی در دسترس دارد، باید عمده راهکارها به صورت ایجاد انگیزه و اطمینان دهی به بخش خصوصی جهت ورود به بخش بالادستی باشد. بنابراین به صورت خلاصه این مرکز پژوهشی اهم چارچوب راهکارهای پیشنهادی جهت بهبود ناترازی گاز طبیعی را ذیل سه محور سیاستگذاری و مدیریت مصرف، بهینهسازی مصرف و افزایش ظرفیت تولید ارائه کرده است.
سیاستگذاری و مدیریت مصرف
در این گزارش 4 راهکار اجرایی ذیل بحث سیاستگذاری و مدیریت مصرف عنوان شده است: - افزایش ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور معادل حداقل 10درصد مصرف سالانه گاز به منظور حل مساله ناترازی .
- جلوگیری از تشدید ناترازی با تغییر راهبردهای فعلی ازجمله توسعه صنعتی کشور مبتنی بر توسعه واحدهای تکمیلی به جای ایجاد صنایع انرژی‌‌‌بر جدید، تبدیل نیروگاه‌‌‌های گازی به سیکل ترکیبی و الزام عملی به رعایت مبحث مقررات ملی ساختمان.
- اصلاح ساختار متولی بهینهسازی در کشور از طریق تجمیع ساختارهای موجود به منظور پیگیری و در اولویت قرار گرفتن موضوع بهینهسازی انرژی در کشور.
- رصد و پایش زنجیره ارزش گاز از طریق سامانه‌‌‌ها و تجهیزات هوشمند به‌‌‌ویژه نصب کنتورهای هوشمند برای مشترکان.
بهینهسازی مصرف
در حوزه بهینهسازی مصرف هم این نهاد پژوهشی 4 راهکار ذیل را پیشنهاد کرده است:
- توسعه بازار بهینهسازی انرژی از طریق تشکیل حساب بهینهسازی مصرف انرژی به منظور تسویه گواهی‌‌‌های صرفه‌‌‌جویی انرژی بخش خصوصی و مردم.
- اصلاح موضعی تعرفه گاز طبیعی در بخش صنعتی با جزئیات بیشتر، بهبود ساختار و تعرفه پلکان‌های مصرفی در بخش خانگی و همچنین تسری الگوی تعرفه‌‌‌گذاری افزایشی پلکانی به سایر بخش‌های مصرفی نظیر مشترکان تجاری.
- حذف یارانه زنجیره گاز و انتقال هدفمند آن به انتهای زنجیره و زمینه‌‌‌سازی جهت بهینهسازی مصرف در طول زنجیره ارزش گاز.
- فرهنگ‌سازی از طریق استفاده از رسانه‌‌‌ها، شبکه‌‌‌های اجتماعی و مدارس.
افزایش ظرفیت تولید
در حوزه افزایش ظرفیت تولید هم به دو راهکار اصلی اشاره شده است:
- خود تامینی گاز صنایع عمده با ایجاد امکان سرمایهگذاری آنها در طرح‌های جمع‌‌‌آوری گازهای مشعل و توسعه میادین کوچک گازی.
- توسعه میادین گازی مبتنی بر صادرات به منظور افزایش جذابیت سرمایهگذاری داخلی و خارجی در این حوزه.
