بزرگ‌ترین افت هفتگی طلای سیاه از سال ۲۰۰۸ رقم خورد
سقوط نفت به زیر ۵۰ دلار
قیمت هر بشکه نفت برنت روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷ به وقت تهران) بیش از ۵/ ۱ دلار معادل ۳ درصد کاهش یافت و به ۷۸/ ۵۰ دلار بر بشکه رسید. این نفت شاخص با کاهش بیش از ۷ دلار همچنین بازدهی هفتگی منفی ۱۳ درصد را به ثبت رسانده است که بیشترین افت هفتگی از ژانویه ۲۰۱۶ محسوب می‌شود. نفت‌خام شاخص آمریکا تحت‌تاثیر خبرها از شیوع ویروس کرونا در خاک این کشور حتی افت قیمت شدیدتری را تجربه و فاصله خود با برنت را بیشتر کرده است. وست تگزاس اینترمدیت، نزدیک به ۲ دلار معادل ۴ درصد افت قیمت را در روز گذشته تجربه کرد و در بازه ۴۵ دلار بر بشکه معامله شد. این نفت شاخص تا لحظه تنظیم این گزارش افت هفتگی بیش از ۱۴ درصد را به ثبت رسانده که بیشترین سطح از دسامبر ۲۰۰۸ یعنی زمان رکود اقتصادی بزرگ محسوب می‌شود. از این‌رو به‌نظر می‌رسد قیمت‌ها در بازار طلای سیاه اخطار می‌دهند که ممکن است رکود اقتصادی دیگری در جهان به بزرگی رکود ۲۰۰۸ در راه باشد.
نگرانی از جهان شمولی کرونا
از ۲۰ ژانویه کرونا به مهم‌ترین نگرانی بازارهای جهانی از جمله نفت تبدیل شده و قیمت‌ها را در سراشیبی سقوط قرار داده است. با این حال افت شدید قیمت نفت در هفته گذشته درحالی رخ داد که بازار در دو هفته پیش از آن تحت‌تاثیر برآوردها از کنترل شیوع ویروس کووید-۱۹ در چین در مسیر افزایشی قرار گرفته بود. آنچه موجب بازگشت نگرانی‌ها از شیوع این ویروس به بازار شد این بار نه خبرهای چین بلکه اخباری از فراگیر شدن این ویروس در خارج از مرزهای این کشور بود. موضوعی که باعث شده این احتمال مطرح شود که کرونا ویروس از یک اپیدمی درحال تبدیل به یک پاندمیک است، پدیده‌ای که به معنای فراگیر شدن یک بیماری در همه جهان است. این نگرانی به‌خصوص بعد از آماری که از شیوع کرونا در آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان مطرح شد، به‌شدت افزایش یافت و به افت بیشتر قیمت نفت‌خام آمریکا و رسیدن فاصله آن با برنت به بیش از ۵ دلار منجر شد. آن‌طور که مقامات این کشور اعلام کرده‌اند تا روز گذشته ۶۰ مورد ابتلا به ویروس کرونا تایید شده و هزاران نفر با علائم مشکوک به ابتلا به این بیماری منتظر جواب آزمایش‌های خود هستند. مرکز کنترل بیماری‌ها در آمریکا اعلام کرده که انتظار دارد این ویروس در این کشور شیوع یابد و در واقع بحث درخصوص زمان این رخداد است، نه احتمال آن.
از این‌رو درحالی‌که شیوع ویروس کرونا در چین تاکنون موجب نگرانی از افت تقاضا در این کشور به‌دلیل کاهش رشد اقتصادی و کاهش حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی شده بود، حال این نگرانی وجود دارد که اتفاق مشابهی در دیگر اقتصادهای بزرگی چون آمریکا، ایتالیا، کره‌جنوبی و ژاپن و حتی همه جهان رخ دهد. تا روز گذشته تعداد مبتلایان به این ویروس در سراسر جهان به حدود ۸۴ هزار نفر در بیش از ۵۰ کشور و تعداد قربانیان آن به بیش از ۲۸۰۰ نفر رسیده است. آنچه موجب تشدید نگرانی‌ها شده سبقت گرفتن رشد تعداد مبتلایان در برخی کشورها به غیر از چین است. در واقع درحالی‌که آمار تعداد مبتلایان روزانه به این ویروس در چین درحال کاهش است در دیگر کشورها این آمار به سرعت رو به رشد گذاشته به‌طوری‌که رشد تعداد مبتلایان در روز پنج‌شنبه در کره‌جنوبی ۵۷۱ نفر و بیش از دوبرابر تعداد این آمار در چین بوده است.
از این‌رو نگرانی‌ها از شیوع ویروس کرونا بعد از بیش از یک ماه جهانی شده و انتظار می‌رود حال اقتصاد جهانی را تحت‌تاثیر قرار دهد. موضوعی که می‌تواند شرایط برای تقاضای نفت را وخیم‌تر از قبل کند. کاهش سرعت رشد تقاضا از سال گذشته و همزمان با تشدید جنگ تجاری آغاز شد. اما شیوع ویروس کرونا کاهش تقاضا را وارد مرحله جدیدی کرد، به‌طوری‌که تمام موسسات و سازمان‌های بین‌المللی برآورد خود از رشد تقاضا در سال ۲۰۲۰ را کاهش دادند. به‌طور مثال آژانس بین‌المللی انرژی اخیرا برآورد خود از متوسط رشد تقاضا در سال‌جاری را ۳۶۵ هزار بشکه کاهش داد و به ۸۲۵ هزار بشکه در روز رساند که کمترین رشد تقاضای سالانه نفت از سال ۲۰۱۱ محسوب می‌شود. حال به‌نظر می‌رسد تحت‌تاثیر شیوع کرونا در دیگر کشورهای جهان باید منتظر رسیدن برآوردهای جدیدی از رشد تقاضای نفت باشیم. موسسه مشاوره سرمایه‌گذاری فکت گلوبال انرژی در آخرین یادداشت خود، رشد تقاضای نفت را تنها ۶۰ هزار بشکه یعنی «تقریبا صفر» پیش‌بینی کرده است. احتمالا برآوردهایی نزدیک به این پیش‌بینی در هفته جاری از سوی دیگر موسسات و شرکت‌ها منتشر شود. به‌خصوص اینکه رویترز در خبری اعلام کرد که به‌دلیل زمستان گرمتر از حد معمول و شیوع ویروس کرونا، پالایشگاه‌های خارج از چین نیز درحال به تعلیق در آمدن و کاهش فعالیت‌های خود هستند چراکه قیمت انواع فرآورده‌های نفتی در بازارها افت شدیدی را تجربه کرده، به‌طور مثال قیمت خرده فروش بنزین و گازوئیل در آمریکا ۲۳ درصد کاهش یافته و به کمترین سطح از سال ۲۰۱۷ رسیده است. اما این تنها نگرانی بازارها نیست و احتمال افت قیمت‌ها حتی بدون در نظر گرفتن شیوع ویروس کرونا در خارج از چین نیز مطرح است. آن‌طور که بلومبرگ در گزارشی اعلام کرده، با وجود آغاز به کار کارخانه‌ها و پالایشگاه‌های چین تحت‌فشار دولت، ظرفیت انبارهای آنها تحت‌تاثیر افت تقاضا درحال پر شدن است. به‌طور مثال هرچند پالایشگاه‌های چینی آغاز به‌کار کرده‌اند، اما همچنان میزان تقاضا برای سوخت تحت‌تاثیر اعمال قرنطینه در این کشور در سطح پایینی قرار دارد. از این‌رو پالایشگران مجبورند بسیاری از محصولات تولیدی خود را انبار کنند. کارشناسان بر این باورند که با پر شدن این انبارها و نبود تقاضا یا کارخانه‌ها به تعطیلی کشیده می‌شوند یا مجبور خواهند بود که محصولات خود را با قیمت‌های پایینی راهی بازار کنند که در هر دو صورت به معنای تضعیف بیشتر تقاضا برای نفت و قیمت آن است.
از این‌رو است که بسیاری از تحلیلگران روز گذشته اعلام کردند که رسیدن برنت به زیر ۵۰ دلار پایان افت قیمت‌ها نخواهد بود. ربکا بابین، یکی از تحلیلگران بازار نفت در گفت‌وگو با بلومبرگ در این خصوص می‌گوید: «هنوز برای افت بیشتر قیمت‌ها جا هست؛ برای ایجاد کف قیمتی نیاز است یک خبر خیلی خوب در بازار نفت به گوش برسد.» بازار هر دو نفت شاخص با افت بیش از ۲۳ درصدی قیمت‌ها از زمان انتشار خبر شیوع ویروس کرونا در فاز خرسی به سر می‌برد. در چنین شرایطی بار دیگر نگاه‌ها به اوپک دوخته شده که با وارد عمل شدن و کاهش بیشتر تولید خود، از قیمت‌ها حمایت کند. با این حال کارشناسان در دایره اثرگذاری اوپک در شرایط کنونی بازار نفت تردید دارند و بر این باورند که جلوگیری از افت قیمت‌ها درحال‌حاضر مانند گرفتن چاقوی تیز درحال سقوط است.
تنگنای اوپک
هفته جاری نشست دو روزه اوپک و متحدانش در خارج از این سازمان برگزار خواهد شد. درحدود یک ماه گذشته تلاش عربستان به‌عنوان موثرترین عضو اوپک برای تشکیل نشست اضطراری و کاهش بیشتر تولید با مخالفت روسیه مواجه شد. با این حال، دبیرکل اوپک اعلام کرده است که این سازمان و متحدانش در تلاش برای توافق جدیدی در کاهش تولید در نشست پیش‌رو هستند.
کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق نفتی در نشستی که اخیرا برگزار کرد به این گروه پیشنهاد داد که در فصل دوم ۲۰۲۰ میزان تولید خود را ۶۰۰ هزار بشکه دیگر کاهش دهند. درحالی‌که به‌نظر روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین متحد اوپک در خارج از این سازمان با چنین پیشنهادی مخالف است، روزنامه فایننشال‌تایمز به نقل از برخی منابع آگاه اعلام کرده است که عربستان در تلاش برای کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولیدات اوپک‌پلاس است. این گروه درحال‌حاضر درحال اجرای توافق کاهش ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز هستند و خبر فایننشال‌تایمز به این معناست که توافق کاهش تولید به ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز برسد. به‌نظر می‌رسد افت قیمت‌ها در کنار کاهش فروش نفت، عربستان را بسیار نگران تامین هزینه‌های خود کرده است. آن‌طور که منابع آگاه به بلومبرگ اعلام می‌کنند، سعودی‌ها در مارس به‌دلیل افت تقاضا، ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت کمتر به چین ارسال خواهند کرد. فعالان بازار انتظار دارند که عربستان برای حفظ مشتریانش قیمت رسمی نفت خود در ماه آوریل را به کمترین سطح از ۲۰۱۷ برساند. تکاپوی سعودی‌ها به‌دلیل وابستگی شدید اقتصادشان به نفت است، در حالی که روسیه که اقتصاد متنوع‌تری دارد می‌تواند راحت‌تر از عربستان افت قیمت‌ها را تحمل کند. هرچند عربستان مدام درحال تلاش برای جلب نظر روس‌ها است، اما این کشور درحال‌حاضر نیز چندان به توافق نفتی پایبند نیست. به گزارش رویترز، روسیه در ماه جاری میلادی برای اولین بار از اکتبر یعنی ظرف ۴ ماه اخیر تولیدات خود را کاهش داده است.
برخی کارشناسان بر این باورند که اگر اوپک‌پلاس نتواند به توافقی برای کاهش تولید دست یابد، قیمت‌ها با سرعت بیشتری سقوط خواهند کرد. استاندارد چارتر پیش‌بینی کرده است که در چنین شرایطی قیمت نفت می‌تواند مانند اوایل سال ۲۰۱۶ به زیر ۳۰ دلار بر بشکه سقوط کند. با این حال درخصوص قدرت اثرگذاری تصمیمات اوپک‌پلاس تردیدهایی وجود دارد، به خصوص اگر روسیه با کاهش بیشتر تولید مخالفت کند. در واقع درحال‌حاضر تولید نفت اوپک در کمترین سطح از سال ۲۰۰۹ قرار دارد و به‌نظر نمی‌رسد ظرفیت چندانی برای کاهش بیشتر تولیدات وجود داشته باشد. بیل فارن، رئیس موسسه مشاوران انرژی آر.اس چالش اوپک در برابر افت قیمت نفت در اثر شیوع کرونا ویروس را مانند گرفتن چاقوی تیز درحال سقوط می‌داند. به این معنا که این سازمان در برابر دو راهی «کاهش اندک تولید و از دست رفتن اعتبارش به‌عنوان تنظیمگر بازار» و «کاهش شدید تولید و افزایش قیمت‌ها در شرایط بد اقتصاد جهانی» قرار گرفته است که هر دو برای اوپک مشکلاتی به همراه دارد.
