رشد نفت با اهرم ژئوپلیتیک

تولید کرکوک محدود شد

نگرانی‌ها از کاهش تولید نفت عراق به مرور رنگ واقعیت به خود می‌گیرد. درگیری‌ بین دولت مرکزی عراق و  اقلیم کردستان در منطقه کرکوک رو به افزایش و در حال تاثیرگذاری بر صنعت نفت این کشور است. گلدمن ساکس روز گذشته در یادداشتی نوشت: «هزینه پایین تولید و درآمد بالای تولید هر بشکه نفت انگیزه کافی به دو طرف برای کنترل کردن چاه‌های نفت کرکوک می‌دهد.» آن‌طور که خبرگزاری رویترز نوشته، اقلیم کردستان که از سال ۲۰۱۴ کنترل چاه‌های نفتی منطقه کرکوک را در دست گرفته است، روز دوشنبه به دلیل نگرانی‌های امنیتی حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز تولید نفت از میادین بزرگ بای حسن و آوانا را متوقف کرده است.

این گزارش‌ها در حالی منتشر می‌شود که دولت مرکزی عراق اعلام می‌کند که کنترل چاه‌های نفتی شمال این کشور را در اختیار دارد و تولید نفت از آنها به شکل عادی در جریان است. از سویی دولت نیمه مختار اقلیم کردستان نیز که کنترل خط لوله انتقال نفت کرکوک- جیهان را در دست دارد از استمرار صادرات نفت این منطقه خبر داده است. از این رو برخی کارشناسان بر این باورند حتی اگر کاهشی در تولید نفت این کشور رخ نداده باشد، کنترل تولید میادین کرکوک از سوی دولت عراق و کنترل صادرات آن توسط خط لوله کرکوک-جیحان از سوی اقلیم کردستان به یقین مشکلاتی ایجاد و احتمالا تولید و صادرات این منطقه را مختل خواهد کرد. دولت مرکزی با اقلیم کردستان بر سر درآمدهای نفتی اقلیم، همواره اختلافات شدیدی داشته و حال با رخ دادن وقایع اخیر، این مشکلات بعد تازه‌ای به خود خواهد گرفت که ممکن است به قطع تولید یا صادرات نفت کرکوک منجر شود. به گفته ویلیام اولاگلین، تحلیلگر سرمایه‌گذاری در شرکت ریوکین سکیوریتیز، کرکوک که شهر اصلی در این منطقه است، حدود ۱۰ درصد از کل تولید نفت عراق را تولید می‌کند و هر‌گونه اختلال بیشتر ممکن است تاثیر قابل توجهی بر میزان عرضه داشته باشد. گروه مشاوره اوراسیا نیز اعلام کرد تولید نفت عراق تا زمانی که توافقی حاصل شود، آسیب‌پذیر خواهد بود.

منطقه خود‌مختار کردستان عراق ۴۵میلیارد بشکه ذخایر نفتی دارد. این مقدار حدود یک‌سوم از کل ذخایر نفتی عراق است. اقلیم کردستان در سال ۲۰۱۶ به‌طور متوسط روزانه ۶/ ۵۴۴ هزار بشکه نفت تولید کرده و قصد دارد در سال جاری این میزان را به ۶۰۲ هزار بشکه در روز برساند. بر این اساس تولید نفت این منطقه در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۲ درصد از مجموع تولید نفت عراق بوده است. براساس برآوردهای بلومبرگ، صادرات نفت اقلیم کردستان در سال گذشته ۵۱۵ هزار بشکه در روز بوده و امسال به ۶/ ۵۸۳ هزار بشکه در روز رسیده است که ۱۸ درصد از کل صادرات عراق محسوب می‌شود. بخش مهمی از صادرات نفت اقلیم کردستان از سوی خط لوله از کرکوک به بندر جیحان در ترکیه ارسال می‌شود و از آنجا توسط نفتکش‌ها بارگیری می‌شود. ترکیه نیز اعلام کرده که در صورت اجرایی شدن رفراندوم و جدایی کردها از دولت مرکزی عراق، این مسیر صادراتی را که شریان اصلی صادرات نفت کردستان است، قطع خواهد کرد.

 نگرانی از آینده نفت ایران

در حالی که بازار نفت اخبار کردستان را به دقت زیر نظر دارد، گلدمن ساکس هشدار داده که ریسک بازگشت تحریم‌های ایران برای بازار به مراتب مهم‌تر و تبعات آن بلندمدت‌تر از وقایع عراق است.دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا روز جمعه اعلام کرد که پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نمی‌کند و از این رو کنگره ۶۰ روز فرصت دارد تا تحریم‌های علیه ایران را از حالت تعلیق خارج کند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که به دلیل حمایت دیگر طرف‌های حاضر در برجام از این توافق بین‌المللی، تهدیدهای آمریکا کارساز نخواهد بود. با این حال کارشناسان گلدمن‌ساکس نظری خلاف این دارند. آنها بر این باورند که در صورت بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا به راحتی چندصدهزار بشکه از صادرات نفت ایران کاسته خواهد شد.

بر اساس این گزارش، آمریکا تلاش خواهد کرد دیگر اعضای گروه ۱+۵ را با خود همراه کند و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کنند. اما درصورت عدم حمایت از آمریکا، بسیار بعید است که صادرات نفت ایران یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد و به سطح تولید پیش از برجام برسد.  با این حال تا مشخص نشدن تصمیم کنگره و مواضع دیگر کشورهای گروه ۱+۵ چندان با قطعیت نمی‌توان درخصوص آینده صادرات نفت ایران نظری داد. فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی نیز نظر مشابهی دارد. وی با تاکید بر رابطه در هم تنیده نفت و ژئوپلیتیک، گفته است: هنوز زود است بگوییم این تحولات ژئوپلیتیکی به چه شکلی ادامه خواهند یافت و تا چه میزان بر قیمت‌های نفت تاثیر خواهند گذاشت.