دنیای اقتصاد: توفان هاروی که شدیدترین توفان آمریکا در نیم قرن اخیر نام گرفته، هرچند در روزهای اخیر به سمت فروکش کردن رفته است، اما تحولات غیر منتظره‌ای بر بازارهای جهانی نفت و محصولات پالایشی به جا گذاشته است. این توفان در‌حالی‌که بهای بنزین را با رشد بی‌سابقه‌ای همراه کرد و به بیشترین سطح ظرف دو سال گذشته رسانده، در مقابل‌عامل کاهش قیمت نفت‌خام در بازارهای جهانی بوده است. توفان هاروی که از پنج‌شنبه ۲شهریور (۲۴ آگوست) اثرگذاری بر کاهش تولید نفت خام در خلیج مکزیک را آغاز کرده، موجب از دور خارج شدن ۴/ ۴ میلیون بشکه از ظرفیت پالایشی آمریکا شده است. این اتفاق کمبود عرضه محصولات پالایشی را به‌دنبال داشته که به معنای افت تقاضای نفت خام در ایالات‌متحده آمریکا است. از این رو هفته گذشته با وجود رشد قیمت بنزین و دیگر محصولات پالایشی، شاهد افت ۶/ ۱ درصدی قیمت نفت‌خام بودیم. این دو عامل در کنار هم موجب افزایش حاشیه سود پالایشگاه‌های آسیایی و اروپایی شده است؛ پالایشگاه‌هایی که بعد از هاروی، فرصتی برای افزایش صادرات به بازار نیازمند محصولات پالایشی آمریکا یافته‌اند.

رشد بهای بنزین؛ کاهش بهای نفت

در پی توفان هاروی، بهای بنزین و دیگر محصولات پالایشی به‌شدت افزایش یافت. به‌طوری‌که هفته گذشته بهای بنزین رشد حدود ۲۶ درصدی را تجربه کرد و این محصول پالایشگاهی در آمریکا حدود ۸۴ دلار در هر بشکه معامله شد که بیشترین مقدار ظرف دو سال گذشته است. این در حالی است که هر بشکه نفت خام آمریکا حدود ۴۶ دلار بر بشکه معامله می‌شود و هفته گذشته با وجود انتشار اخبار مثبتی درباره کاهش تولید نفت اوپک مسیر کاهشی را طی کرده است. آن طور که تامسون رویترز برآورد کرده است، تولید نفت اوپک در ماه آگوست بعد از دو ماه رشد پیاپی، حدود ۱۷۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته که غالبا به‌دلیل افت تولید نفت لیبی است. کاهش قیمت نفت بعد از توفان‌هاروی در حالی است که در نمونه‌های مشابه (توفان کاترینا ۲۰۰۵ و توفان گوستاو ۲۰۰۸) شاهد رشد قیمت‌ها در بازار نفت بوده‌ایم؛ چراکه توفان هاروی برخلاف نمونه‌های مشابه بیش از آنکه به زیرساخت‌های تولید نفت خام آسیب وارد کند، پالایشگاه‌ها و خطوط لوله انتقال را تخریب کرده است.

دلیل طی مسیر متضاد قیمت محصولات پالایشی و نفت‌خام در بازارهای جهانی نیز به تاثیر متفاوت توفان هاروی باز می‌گردد. این توفان موجب از دست رفتن یک‌چهارم ظرفیت پالایشی آمریکا شده است که به معنای کمبود عرضه در بازار فرآورده بوده و در عین حال کاهش تقاضا برای نفت‌خام از سوی پالایشگاه‌ها(حداقل ۴/ ۴ میلیون بشکه در روز) را به‌دنبال داشته است، اما تاثیر این توفان بر زیرساخت‌های تولید نفت بسیار محدود‌تر بوده است. در واقع مناطق توفان‌زده که حدود ۷۵/ ۱ میلیون بشکه از تولید روزانه نفت خام آمریکا را به عهده دارند در پی این پدیده جوی به‌طور متوسط در ۸روز ابتدای توفان حدود ۱۸ درصد از توان تولید نفت خام (۳۱۵هزار بشکه در روز) خود را از دست داده است. این در حالی است که حتی در روزهای اخیر شرایط قدری مساعدتر شده و کاهش تولید به ۲۲۰هزار بشکه رسیده است؛ بنابراین در پی این واقعه در‌حالی‌که بازار نفت‌خام با مازادعرضه مواجه می‌شود، بازار فرآورده‌ها با کمبودعرضه مواجه شده است.

اما این همه ماجرا نیست؛ در‌حالی‌که هنوز اختلاف‌نظرهایی درخصوص زمان بازیابی تولید پالایشگاه‌ها و تولید نفت‌خام وجود دارد، اغلب کارشناسان بر این باورند که تولید نفت‌خام منطقه زودتر از پالایشگاه‌ها به حالت عادی بازمی‌گردد که این به معنای ادامه این روند در ماه‌های آینده خواهد بود. گلدمن ساکس درباره رشد قیمت‌ محصولات پالایشی در آخرین یادداشت خود نوشته است: ماه‌ها زمان لازم است تا تولید پالایشگاه‌های توفان‌زده به سطوح قبلی برسند. اوله هانس، رئیس استراتژیک بازارهای کالایی بانک دانمارکی ساکسو نیز به رویترز گفته است: «رشد قیمت محصولات پالایشی تا زمان‌ بازگشایی پالایشگاه‌ها یا جبران کسری بازار فرآورده‌های آمریکا ازسوی صادرات پالایشگران اروپایی و آسیایی ادامه خواهد داشت.»

برندگان توفان هاروی

توفان هاروی، هرچند برای پالایشگاه‌های خلیج‌تگزاس و رانندگان آمریکایی چیزی جز دردسر به همراه نداشته، اما پالایشگران آسیایی و اروپایی را در موقعیت بی‌نظیری قرار داده است. در واقع توفان هاروی از دو جنبه موجب سودآوری پالایشگاه‌های آسیایی شده است. اول اینکه با رشد قیمت بنزین و دیگر محصولات پالایشی حاشیه سود آنها به‌شدت افزایش یافته و دوم اینکه با کمبود عرضه در آمریکا فرصت مناسبی برای صادرات آنها به بازار این کشور ایجاد شده است. از این رو بیشتر پالایشگاه‌های آسیایی در حال حاضر با حداکثر ظرفیت خود به تولید می‌پردازند.

به‌طور مثال حاشیه سود پالایشگاه‌های سنگاپور به‌عنوان شاخص پالایشگاه‌های آسیایی هفته گذشته یک‌سوم افزایش یافت و به ۶/ ۱۰ دلار بر بشکه رسید که بیشترین مقدار از ژانویه ۲۰۱۶ محسوب می‌شود. رشد حاشیه سود به قدری است که حتی پالایشگاه‌هایی که زیرساخت‌های صادرات به آمریکا را ندارند، به سود‌های قابل‌توجهی دست‌یافته‌اند. رشد سوددهی پالایشگاه‌ها افزایش ارزش سهام آنها را به‌دنبال داشته است. به‌طور مثال، سهام پالایشگاه کره‌جنوبی SK lnnovation هفته گذشته به بیشترین مقدار طی ۶ سال اخیر رسید. ارزش سهام پالایشگاه تایلندی Thailand's Thai Oil نیز به بیشترین سطح ظرف ۱۰ سال گذشته رسید. در عین حال پالایشگاه‌های اروپایی نیز از بیشترین حاشیه سود ظرف ۲ سال گذشته لذت می‌برند.

چنین شرایطی بعد از توفان هاروی در حالی برای صنعت پالایشی جهان رقم خورده که پالایشگاه‌های ایران از همه این نوسانات و اتفاقات به دور بوده و هیچ تغییری در حاشیه سود یا ارزش سهام آنها در بورس تهران رخ نداده است. این موضوع به قیمت‌گذاری دستوری بر محصولات پالایشی و خوراک‌ پالایشگاه‌های داخل کشور بازمی‌گردد و چنین اتفاقاتی بیش از پیش لزوم آزادسازی قیمت‌ محصولات پالایشی را نشان می‌دهد.

موجودی انبارها به کجا می‌‌رود؟

آن طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا شامگاه روز چهارشنبه گزارش داده است، موجودی انبارهای نفتی آمریکا در هفته منتهی به ۲۵ آگوست یعنی هفته‌ای که در آخرین روز خود با توفان هاروی مواجه شد، ۴/ ۵ میلیون بشکه کاهش یافته و به ۸/ ۴۵۷میلیون بشکه رسیده است. موجودی انبارهای نفتی آمریکا از پایان مارس ۲۰۱۷ رو به کاهش گذاشته به‌طوری‌که در حال حاضر نسبت به بیشترین مقدار خود در مارس حدود ۵/ ۱۴ درصد کمتر است. با کاهش تقاضای پالایشگاه‌های این کشور بعد از توفان هاروی احتمال می‌رود روند کاهشی موجودی انبارهای نفتی در این هفته متوقف شده باشد و این خود بر قیمت‎ نفت فشار بیشتری بیاورد. آمار رسمی میزان موجودی انبارها در هفته گذشته، روز چهارشنبه هفته جاری منتشر می‌شود.

با این حال برخی شرایط کنونی را مقطعی می‌دانند و بر این باورند که با افزایش تولید پالایشگاه‌های آسیایی و اروپایی و همچنین پالایشگاه‌های آمریکایی خارج از منطقه توفان‌زده، تقاضا برای نفت خام افزایش یافته و به افزایش تقاضا و رشد قیمت‎‌ها منتهی می‌شود. علاوه‌بر این، برخی با اشاره به اینکه در زمان توفان کاترینا میزان صادرات محصولات پالایشی آمریکا حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز بوده در‌حالی‌که در حال حاضر به بیش از ۶میلیون بشکه در روز رسیده است، بر این باورند که این تغییر ساختاری در وضعیت صادرات آمریکا می‌تواند به مدد بازار نفت بیاید. به این شکل که با کاهش صادرات آمریکا و افزایش تقاضا از سوی پالایشگاه‌های آسیایی و اروپایی موجودی انبارهای جهانی نفت (به غیر آمریکا) رو به کاهش خواهد گذاشت.

تناقض توفانی نفت و بنزین