دنیای اقتصاد: بازار جهانی نفت این روزها به شکل غیرقابل تصوری شاهد کم شدن سطح ذخایر جهانی نفت خام است، با این حال قیمت‌ دو نفت شاخص بازار همچنان در محدوده ۵۰ دلار نوسان می‌کند و رشد چندانی ندارد. در کنار این اتفاق، پیش‌بینی ۱۳ بانک جهانی از قیمت طلای سیاه در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ نیز با کاهش همراه بوده است. به این ترتیب افزایش حجم جهانی ذخایر نفت خام تجاری که مانعی برای رشد قیمت‌ها بود، در حالی در سه ماه سوم سال جاری میلادی مسیر کاهشی در پیش گرفته است که نه تنها آثار آن در قیمت‌های فعلی مشاهده نمی‌شود، بلکه پیش‌بینی‌های قیمتی نیز از این اتفاق تاثیر چندانی نگرفته‌اند. به عقیده کارشناسان پیش‌بینی‌ها از آینده قیمت نفت در سال جاری و سال ۲۰۱۸ صرفا با توجه به قیمت‌های فعلی بازار انجام شده است حال آنکه اگرچه قیمت‌های فعلی با رشد چندانی همراه نیستند، اما ساختار بازار نفت در معاملات آتی امید بهبود را به معامله‌گران می‌دهد.

در حال حاضر با توجه به حرکت بازار جهانی نفت به سمت موقعیت بک‌واردیشن (افزایش قیمت‌های نقدی در بازار نسبت به قیمت‌های آتی) این احتمال مطرح است که پیش‌بینی‌های فعلی در مقابل واقعیت بازار محکوم به شکست شود. پارادوکس فعلی میان پیش‌بینی‌ها و کاهش حجم ذخایر جهانی نفت خام تجاری نشان می‌دهد که بحث پیش‌بینی قیمت نفت خام با واقعیتی که در بازار رقم می‌خورد، فاصله دارد. همان‌طور که بازار نفت در گذشته بارها و بارها اتفاقاتی را خلاف پیش‌بینی‌ها رقم زده است، باید دید آیا این بار نیز مولفه‌های عرضه و تقاضا پیش‌بینی‌های قیمت نفت خام را زیر سوال خواهد برد یا خیر. پیش‌بینی قیمت نفت خام اگرچه به منظور ترسیم چشم‌اندازی از بازار نفت انجام می‌شود، اما لزوما به واقعیت نمی‌پیوندد چراکه تحت تاثیر عوامل ژئوپلیتیک، سیاسی، آب و هوایی و... ممکن است به شکل غیرمنتظره تغییر جهت بدهد.

سرعت گرفتن کاهش موجودی‌ها و ثبات قیمت

بر اساس گزارش‌های موجود ذخایر جهانی نفت خام تجاری در حال حاضر با سرعتی زیاد در حال فرو ریختن هستند. این در حالی است که معمولا در سه ماه سوم سال چنین اتفاقی برای این ذخایر رخ نمی‌دهد. علت اصلی بروز این اتفاق در بازار نفت، نزدیک شدن به وضعیت بک‌واردیشن (افزایش قیمت‌های نقدی در بازار نسبت به قیمت‌های آتی) است. در چنین شرایطی عرضه فوری نفت خام به منظور کسب سود بیشتر از شرایط حاکم، با افزایش همراه و همین اتفاق نیز منجر به تخلیه ذخایر نفت خام می‌شود. کاهش چشمگیر ذخایر جهانی نفت خام در سه ماه سوم سال جاری میلادی در شرایطی در حال رخ دادن است که اوپک طی تصمیمی تاریخی در سال ۲۰۱۶، طرح کاهش تولید به منظور رساندن سطح ذخایر جهانی نفت خام تجاری به میانگین پنج سال گذشته را کلید زد. «طرح کاهش تولید نفت خام» در ادامه با استقبال برخی تولیدکنندگان غیرعضو اوپک نیز همراه شد. این توافق بر کاهش ذخایر جهانی نفت خام با تکیه بر کاهش تولید تاکید داشت تا به این واسطه عرضه و تقاضا در بازار نفت به تعادل رسیده و قیمت‌ها از سراشیبی سقوط خارج شوند. کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در مجموع برای کاهش ۸/ ۱ میلیون بشکه از تولیدات روزانه‌شان به توافق رسیدند و قرار است تا ماه مارس ۲۰۱۸ به این قرارداد پایبند باشند.

با این حال، با وجود نشانه‌هایی از بهبود وضعیت ذخایر نفت خام تجاری، قیمت‌ طلای سیاه به شکلی لجوجانه در محدوده ۵۰ دلار بر بشکه مقاومت می‌کند. بر اساس گزارش‌های موجود، در حال حاضر انبارهای ذخیره نفت خام به آرامی در حال تغییر مسیر به سمت میانگین پنج سال گذشته هستند، یعنی همان هدفی که اوپک برای رسیدن به آن، طرح کاهش تولید را کلید زد. به گزارش نشریه آرگوس، ذخایر نفت خام تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در سه ماه دوم ۳/ ۰ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که حجم این ذخایر معمولا به شکل فصلی با ۵/ ۱ درصد افزایش همراه است.به‌طور کلی حجم جهانی ذخایر نفت خام با کاهش ۲۳۷ میلیون بشکه‌ای که در انتهای ماه ژوئن (ماه ششم میلادی) به ثبت رساند، به میانگین پنج سال گذشته نزدیک شد. رقم یاد شده برای کاهش حجم ذخایر نفت خام در ماه ژوئن در حالی است که در ماه فوریه (ماه دوم میلادی) و با وجود شوک مثبتی که اجرای توافق اوپک به همراه داشت، ذخایر جهانی نفت خام ۳۳۵‌میلیون بشکه کاهش داشت.

نگاه کاهشی به بازار نفت

با وجود روند کاهشی حجم ذخایر تجاری نفت خام آمریکا، آن‌طور که بررسی‌های آرگوس نشان می‌دهد ۱۳ بانک بزرگ بین‌المللی پیش‌بینی خود را از بهای نفت در سال جاری و سال ۲۰۱۸ کاهش داده‌اند. بر اساس این گزارش، کاهش پایبندی اوپک و کشورهای غیرعضو اوپک به توافق نفتی و افزایش عرضه نفت مهم‌ترین‌ عامل کاهش برآوردها از بهای نفت است. این ۱۳ بانک به‌طور متوسط بهای نفت برنت در سال جاری را حدود ۰۵/ ۵۳ دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده‌اند که نزدیک به ۴۰ سنت از برآورد قبلی آنها که در ماه جولای انجام شده کمتر است. همچنین بهای این نفت شاخص در سال ۲۰۱۸ حدود ۹/ ۵۳ دلار پیش‌بینی شده که ۱/ ۱ دلار از پیش‌بینی‌های قبلی کمتر است. این برآوردها در حالی است که قیمت نفت برنت در ماه جاری حدود ۵/ ۵۱ دلار بر بشکه بوده که نسبت به قیمت ۵/ ۴۸ دلاری ماه جولای بیشتر است. متوسط بهای این نفت شاخص از ابتدای سال نیز حدود ۲۵/ ۵۱ دلار بر بشکه بوده است. بر اساس گزارش جی‌پی مورگان رشد قیمت نفت در ماه آگوست به دلیل افزایش حاشیه سود پالایشگران آمریکایی بوده که رشد تقاضا برای نفت‌خام و کاهش موجودی انبارهای نفتی را به دنبال داشته است. اما با شروع دوران تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها در ماه سپتامبر (ماه آینده میلادی) روند کاهش ذخایر انبارهای نفتی متوقف خواهد شد. بارکلیز نیز انتظار دارد که بهای نفت در سه ماه سوم رو به کاهش بگذارد و عامل آن را کاهش تقاضا برای نفت‌خام به دنبال شروع فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها می‌داند.

با این حال بارکلیز انتظار دارد کاهش ذخایر انبارهای نفتی در سه ماه سوم سال نیز ادامه یابد هرچند سرعت کمتری نسبت به سه ماه دوم سال خواهد داشت. افزایش عرضه و کاهش پایبندی اعضای اوپک به توافق برای کاهش تولید یکی دیگر از عوامل کاهش برآوردها از بهای نفت بوده است. جی‌پی‌مورگان که پیش‌بینی قیمتی خود را اندکی کاهش داده بر این باور است که در نیمه دوم سال جاری پایبندی‌ها به توافق کاهش خواهد یافت. کارشناسان این بانک در این زمینه به برنامه‌های افزایش تولید نفت عراق اشاره کرده‌ و بر این باورند که با برنامه‌های عراق برای افزایش تولید نفت نمی‌توان چندان به پایبندی به توافق امیدوار بود. چندی پیش وزیر نفت این کشور از برنامه برای افزایش تولیدات این کشور به ۵ میلیون بشکه در روز تا پایان سال جاری خبر داد. این رقم حدود ۶۵۰ هزار بشکه بیشتر از سطح تولید نفتی است که بر اساس توافق برای عراق در نظر گرفته شده است. اما بانک ABN Amro دلایل دیگری برای کاهش یک دلاری برآورد خود از بهای نفت در سال ۲۰۱۷ و کاهش ۴ دلاری در سال ۲۰۱۸ آورده است. کارشناسان این بانک رشد یکباره عرضه نفت از پایان مدت توافق کشورهای نفتی برای کاهش تولید(پایان سه ماه اول سال ۲۰۱۸) و رشد تولیدات نفت آمریکا را مهم‌ترین عوامل فشار بر قیمت‌ها اعلام کرده‌اند. کارشناسان ABN Amro بر این باورند که با نزدیک شدن به زمان انقضای توافق ممکن است بهای نفت مدام رو به کاهش بگذارد و از سویی رشد تولیدات لیبی و نیجریه به‌عنوان دو کشور عضو اوپک که خارج از توافق قرار دارند، اثرگذاری توافق اوپک را کاهش داده است. با این حال آنچه عوامل آگاه از آن خبر می‌دهند از تصمیم‌هایی برای اثرگذاری بیشتر توافق از سوی عربستان سعودی و روسیه حکایت دارد.

احتمال تمدید توافق تا نیمه 2018

آغاز روند کاهشی ذخایر جهانی نفت خام تا حدود زیادی مدیون توافق کشورهای عضو و غیرعضو برای کاهش روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه از تولید است. این موفقیت در کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام باعث شده کمیته ناظر بر اجرای توافق اوپک بار دیگر بر «حرکت بازار در مسیر درست» تاکید کند. از دیگر سو برخی منابع آگاه به نشریه پلاتس اعلام کرده‌اند عربستان سعودی و روسیه برای تمدید توافق اوپک تا سه ماه پس از مارس ۲۰۱۸ در حال مذاکره هستند. در صورت نهایی شدن این مذاکرات و تمدید دوباره توافق اوپک، طرح کاهش تولید نفت خام تا پایان نیمه دوم سال آینده میلادی ادامه خواهد داشت و عملی شدن این احتمال می‌تواند پیش‌بینی‌ها از بهای نفت را به کلی تغییر دهد. به نظر می‌رسد این مذاکرات با توجه به سطح بالای پایبندی به توافق و همچنین اثرگذاری آن بر کاهش سطح ذخایر تجاری نفت خام در حال انجام است.

بر اساس برآوردهای انجام شده، میزان پایبندی کشورهای عضو اوپک به توافق کاهش تولید در ماه جولای، ۹۴ درصد بوده است. در این میان برای روشن‌تر شدن اثرگذاری توافق اوپک می‌توان به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا اشاره کرد. بر اساس این گزارش، ذخایر نفت خام تجاری آمریکا که برای بازار جهانی نفت ملاک مهمی به شمار می‌رود، در حالی از ابتدای جولای بیش از ۸۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داشته است که به شکل سنتی انتظار می‌رفت حجم این ذخایر دست‌کم حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز رشد داشته باشد. همچنین ذخایر نفت خام تجاری در ۱۶ کشور اروپا نیز در ماه گذشته میلادی با کاهش همراه بوده است و ذخایر نفت خام ژاپن نیز با وجود اینکه در ماه جولای-آگوست با رشد همراه بوده، اما هنوز ۱۰ میلیون بشکه پایین‌تر از میانگین پنج سال گذشته قرار دارد. به این ترتیب با آغاز روند کاهشی ذخایر تجاری نفت خام، تقریبا تمام بازارهای معامله فیزیکی نفت خام نیز به سمت موقعیت بک‌واردیشن حرکت کرده‌اند. با این حال واقعیت آشکار بازار نفت این است که این بازار فعلا در حالت «انتظار» قرار دارد و واکنش چندانی به اتفاقات یاد شده نشان نمی‌دهد.

موج کاهش عرضه نفت از لیبی تا آمریکا

در کنار حاکم شدن موقعیت بک‌واردیشن در بازار نفت که به کاهش حجم ذخایر نفت خام تجاری منجر شده است، عرضه نفت خام از سوی لیبی و آمریکا نیز به‌عنوان دو تهدید بازار جهانی نفت، کاهش یافته است و این موضوع برآورد کاهشی بانک‌های جهانی از قیمت‌نفت را بیش‌از پیش مورد تردید قرار می‌دهد. به گزارش رویترز منابع محلی در لیبی اعلام کرده‌اند که یک گروه مسلح برای پیگیری خواسته‌های مردم بومی، انتقال نفت از میدان شرارا لیبی را متوقف کرده است. بر اساس این گزارش، این گروه مسلح محلی دو شیر از خط لوله میدان شرارا را بسته و خواهان عرضه سوخت و بهبود شرایط اقتصادی مردم این منطقه شده است. در پی حادثه یاد شده، دو میدان نفتی بزرگ دیگر نیز در لیبی تعطیل شدند. میدان نفتی الفیل و میدان حماده دو میدانی هستند که در کنار میدان نفتی شرارا در وضعیت فوق‌العاده قرار گرفته‌اند. در کنار شرایطی که برای میدان‌های نفتی لیبی پدید آمده است، توفان بی‌سابقه هاروی در آمریکا نیز بخش زیادی از تولید نفت فراساحلی در خلیج‌مکزیک را به تعطیلی کشانده است. میزان خسارتی که این توفان ممکن است در خشکی که محل تولید نفت شیل بوده و در مسیر توفان قرار داشته است، به بار آورده باشد، هنوز مشخص نیست.با این حال بعد از آنکه توفان سهمگین هاروی سواحل آمریکا در خلیج مکزیک را در‌نوردید و موجب تعطیلی تعداد زیادی از پالایشگاه‌ها و بخشی از فعالیت‌های تولید نفت آمریکا شد، قیمت نفت خام آمریکا بر خلاف برخی پیش‌بینی‌ها نه تنها رشد نکرد بلکه کاهش یافت. در عوض قیمت بنزین در آمریکا همان‌طور که در گزارش «دنیای اقتصاد» با عنوان «توفان آمریکایی در راه بازار نفت» اشاره شده بود، به علت مختل شدن فعالیت پالایشگاه‌ها و کاهش تولید، با رشد همراه شد و به بالاترین رقم‌ طی ۲ سال گذشته رسید. قیمت بنزین در آمریکا با ۷ درصد افزایش به ۱.۷۸ دلار در هر گالن رسیده که بالاترین رقم از جولای ۲۰۱۵ تاکنون است. قیمت نفت خام آمریکا اما با کاهشی ۴۴ سنتی در معاملات روز گذشته (تا لحظه تنظیم این گزارش در ساعت ۱۷) به ۴۳/ ۴۷ دلار بر بشکه رسید. نفت خام برنت اما با رشدی ۸ سنتی توانست مثبت باقی بماند و در قیمت ۴۹/ ۵۲ دلار بر بشکه معامله شد.

معمای پیش‌بینی در بازار نفت