دنیای اقتصاد: یک هفته پرتنش برای بازار جهانی نفت روز شنبه در حالی به پایان رسید که این بازار در روز آخر از سراشیبی سقوط خارج شد. به این ترتیب بازار نفت در روز شنبه درحالی به کار خود پایان داد که نفت خام برنت با ۲۹ سنت رشد به ۱۵/ ۴۸ دلار بر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز ۱۹ سنت رشد داشت و ۸۳/ ۴۵ دلار بر بشکه معامله شد. سابقه شروع شیب نزولی قیمت‌ها در بازار نفت به اتفاقات ۳ هفته گذشته و برگزاری نشست ۲۵ مه ‌اعضای اوپک در وین بازمی‌گردد. کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در جریان نشست ۱۷۲ اوپک در حالی بر سر تمدید ۹ ماهه طرح کاهش تولید به توافق رسیدند که این تصمیم بر خلاف انتظار نه تنها بازار نفت را با شوک مثبت همراه نکرد بلکه باعث ریزش قیمت‌ها نیز شد. در واقع بازار نفت تاثیر مثبت تمدید توافق کاهش تولید را پیش از برگزاری نشست اوپک و زمانی‌که روسیه و عربستان به تمدید توافق ۹ ماهه چراغ سبز نشان داده و آن را ضروری ارزیابی کرده بودند، پیش‌خور کرده بود. «دنیای‌اقتصاد» در همان زمان در گزارشی به احتمال واکنش منفی بازار به تصمیم تمدید توافق در شرایطی که آثار مثبت آن پیش‌خور شده اشاره کرده بود. پیش‌بینی واکنش منفی بازار نسبت به تمدید توافق کاهش تولید در شرایطی وجود داشت که از نگاه تحلیلگران، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای اثرگذاری بیشتر بر بازار نفت باید در کنار تمدید توافق کاهش تولید، سطح کاهش‌ تولید را افزایش می‌دادند تا به این ترتیب بازار با شوک مثبت همراه شود. به هر ترتیب آثار نشست ۲۵ مه ‌اوپک به معاملات هفته گذشته بازار نفت نیز کشیده و باعث ریزش قیمت‌ها شد.

بر این اساس «تردید» بازیگران بازار جهانی نفت نسبت به اجرای تمام و کمال توافق تمدید کاهش تولید از جمله عوامل مهم و اثرگذاری بود که کاهش قیمت نفت در هفته گذشته را در پی داشت؛ هرچند در این میان تحریم ناگهانی قطر از سوی عربستان سعودی نیز عاملی بود که تنها برای یک روز (سه‌شنبه، ششم ژانویه) خیز قیمت‌ها را به همراه داشت. با این حال رشد قیمت جهانی نفت خام در پی افزایش تنش میان کشورهای حاشیه خلیج فارس به سرعت تحت تاثیر تردیدها نسبت به پایبندی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به کاهش تولید، وارد فاز نزولی شد. به‌طور معمول بروز هر شوکی در منطقه نفت‌خیز خاورمیانه به‌طور مستقیم به بازارهای انرژی جهان منتقل می‌شود، اما مشاهدات نشان داد که تیرگی روابط عربستان و سه متحد دیگرش با قطر تاثیر چندانی بر بازار نفت نداشت. چهار کشور عربستان، امارات متحده عربی، بحرین و مصر هفته گذشته روابط دیپلماتیک خود با قطر را قطع و اعلام کردند سفرهای هوایی، دریایی و زمینی به مقصد قطر یا از مبدا این کشور را لغو می‌کنند. با این حال کارشناسان با اشاره به حضور سه کشور عضو اوپک در این مناقشه، عقیده دارند روابط سیاسی آنها اثری بر اجرای توافق اوپک نخواهد داشت زیرا این کشورها حالا بیش از هر زمان دیگری به توافقی که قیمت نفت را افزایش دهد، نیازمند هستند. شواهد نشان می‌دهد وضع اقتصادی کشورهای حاضر در این مناقشه ۱۲ ماه پیش به شدت وخیم بود و تنها ظرف سه ماه گذشته کمی بهتر شده است. همچنین خالد الفالح، وزیر نفت عربستان سعودی روز شنبه اعلام کرد: بحران دیپلماتیک مربوط به قطر، تاثیری بر اجرای توافق کاهش تولید سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نخواهد داشت. وی گفت: انتظار ندارم که مسائل دیپلماتیک و سیاسی تاثیری بر توافق تولید نفت داشته باشد. تداوم توافق کاهش تولید از آنجا برای بازار نفت اهمیت دارد که یکی از امیدواری‌ها برای کم شدن از سطح ذخایر جهانی نفت خام و رشد قیمت‌ها زیر سایه آن است؛ هرچند این توافق با تهدیدها و چالش‌هایی همراه است که اثرگذاری آن را زیر سوال می‌برد.

عوامل آمریکایی فشار بر بازار نفت

رشد چشمگیر ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا که چهارشنبه گذشته به شکل رسمی از سوی اداره اطلاعات آمریکا منتشر شد نیز عاملی اثرگذار برای فروکش قیمت‌نفت خام در بازار هفته گذشته بود. رشد ۳/ ۳ میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت خام تجاری آمریکا در حالی بازار نفت را شوکه کرد که پیش از اعلام رسمی آمارها، کارشناسان انتظار کاهش ۵/ ۳ میلیون بشکه‌ای سطح ذخایر را داشتند. در این میان از افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا و انتظارها برای افزایش نرخ بهره در آمریکا نیز به‌عنوان اهرم‌های فشار بر قیمت جهانی نفت نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. به گزارش بیکر هیوز، دکل‌های حفاری نفت خام در آمریکا برای بیست و یکمین هفته متوالی با رشد همراه بودند تا تعداد آنها به بیشترین سطح از تاریخ ۱۰ آوریل ۲۰۱۵ برسد. بر این اساس با رشد هشت عددی دکل‌های حفاری نفت خام آمریکا در هفته گذشته، تعداد کل آنها به ۷۴۱ عدد رسید. رشد تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا همواره عامل فشار بر قیمت نفت بوده است چراکه افزایش تعداد این دکل‌ها به معنای رشد تولید نفت و عرضه آن به بازاری است که با معضل مازاد عرضه دست و پنجه نرم می‌کند. تولیدکنندگان نفت خام در آمریکا، با تکیه به رشد قیمت نفت در سال ۲۰۱۶ میلادی و ثبات نسبی آن تاکنون، تولیدات خود را افزایش داده‌اند.

نگاه بازار نفت به نرخ بهره در آمریکا

تغییرات نرخ بهره دلار در آمریکا همواره یکی از عوامل فشار بر قیمت جهانی نفت خام بوده است چراکه با افزایش نرخ بهره در این کشور، شاخص دلار با رشد همراه می‌شود و در نهایت باعث کاهش قدرت خرید سایر ارزها می‌شود. در این میان تقاضا برای نفت (که بر اساس دلار قیمت‌گذاری می‌شود) به علت کم شدن قدرت خرید دیگر ارزها، با کاهش همراه می‌شود و این چرخه در نهایت به ریزش قیمت نفت در بازار جهانی منجر می‌شود. این مکانیزم در حالی در رابطه با نرخ بهره و قیمت جهانی نفت وجود دارد که انتظارها از جلسات جمعه این هفته فدرال رزرو، افزایش نرخ بهره است. این انتظار که از سوی گروه سی‌ان‌ایی «بیش از ۱۰۰ درصد» عنوان شده است، در هفته کاری گذشته اثر خود را بر معاملات و قیمت جهانی نفت خام گذاشت. به این ترتیب فعالان بازار عقیده دارند با انتظار بالایی که نسبت به افزایش نرخ بهره به‌عنوان خروجی جلسه این هفته فدرال رزرو وجود دارد، اثر این تصمیم به نوعی در بازار نفت پیش‌خور شده و می‌توان امیدوار بود که در هفته آینده اثرگذاری چندانی نداشته باشد.

فرصت‌ها و تهدیدهای لیبی و نیجریه

با تمام این تفاسیر در روز شنبه، انتشار اخباری از نیجریه که به توقف فعالیت یکی از خطوط لوله انتقال نفت در این کشور اشاره داشت، رشد اندک قیمت‌ها را در بازار به همراه داشت تا بازار نفت آخر این هفته را مثبت به تعطیلات برود. نیجریه اگرچه در روز شنبه عاملی برای رشد قیمت نفت بود، اما در عین حال در کنار لیبی تهدیدی جدی برای بازار نفت به شمار می‌رود. لیبی و نیجریه دو کشور عضو اوپک هستند که به علت درگیر‌ی‌های داخلی و ناامنی، از پیوستن به طرح کاهش تولید معاف شده‌اند. با این حال این دو کشور باوجود بی‌ثباتی سیاسی داخلی و ناامنی، برنامه‌هایی برای افزایش تولید نفت دارند که هر از چند گاه با عملیاتی کردن آن، بازار نفت را تحت فشار قرار می‌دهند. در حال حاضر نیجریه ۶۰ میلیون بشکه نفت خام فروخته نشده دارد که عرضه آنها به بازار می‌تواند شرایط را تحت تاثیر قرار دهد، این در حالی است که این کشور برای افزایش تولید نیز برنامه‌هایی دارد. تولید نفت خام لیبی در این ماه به ۸۳۵ هزار بشکه در روز رسید که بیشترین سطح از سال ۲۰۱۴ است. میدان نفتی شرارا در لیبی که سطح تولید آن ۲۷۰ هزار بشکه در روز است، به تازگی و بعد از پشت سر گذاشتن اعتصاب کارگران وارد مدار شده است که در افزایش ظرفیت تولید این کشور اثری چشمگیر دارد. در نهایت نگاهی به فعالیت بازار جهانی نشان می‌دهد که نفت خام آمریکا در حالی در ابتدای هفته گذشته بشکه‌ای ۴۰/ ۴۷ دلار بر بشکه معامله می‌شده که قیمت آن در انتهای هفته به ۸۳/ ۴۵ دلار بر بشکه رسیده است. نفت خام برنت نیز شروع هفته ۴۷/ ۴۹ دلار بر بشکه‌ای خود را به قیمت ۱۵/ ۴۸دلار بر بشکه به پایان رساند. حال باید دید با توجه به سیگنال‌هایی که کارشناسان نسبت به تداوم تمدید کاهش تولید و اثرگذار نبودن مناقشات سیاسی عربستان و قطر بر آن ارسال می‌کنند، طلسم سه هفته‌ای گرفتاری بازار نفت به روند نزولی در هفته پیش رو شکسته خواهد شد؟