مصطفی بهاری

کارشناس نفت و گاز　

بعضی از کاندیداهای ریاست جمهوری این سوال را مطرح می‌کنند که قراردادهای نفتی چرا محرمانه است و چرا شهروندان و دیگر افراد جامعه حق دسترسی به این قراردادها را ندارند؟

این در حالی است که قراردادهای نفتی حاوی اطلاعات مهم و با ارزش تجاری هستند و این اطلاعات برای همه کشورهای صاحب نفت و گاز جزو اسرار محسوب می‌شود. برخی از مهم‌ترین اطلاعاتی که در قراردادها ذکر می‌شود به این شکل هستند:

۱- میزان ذخایر نفت و گاز، نوع نفت و گاز، محدوده جغرافیایی مخزن و....

۲- سرمایه لازم برای اکتشاف و توسعه نفت.

۳- مدت زمانی که برای اکتشاف و استخراج نفت مورد نیاز است.

۴- میزان تجهیزات و دکل‌های حفاری مورد نیاز برای دستیابی به نفت و گاز.

۵- کالا و موادی که برای این اهداف مورد نیاز است.

۶- مقدار درصد سودی که پیمانکار برای سرمایه‌گذاری دریافت می‌کند.

۷- زمان بازپرداخت مبالغ سرمایه‌گذاری شده به پیمانکار.

انتشار قراردادهای نفتی در میان مردم یک کشور که شامل تمام موارد بالا است، ممکن است صرفا برای اطلاع آنها از نوع قراردادها و درآمدی که از این قراردادها نصیب کشورشان خواهد شد، مهم باشد. این در حالی است که افشای این اطلاعات از دو جنبه برای شرکت‌های نفتی بین‌المللی و کشورهای نفتی دیگر که رقیب ایران محسوب می‌شوند، اهمیت زیادی دارد:

۱- با توجه به اینکه نفت و گاز «سرمایه ملی» محسوب می‌شود میزان ذخیره نفت و گاز کشور نشان‌دهنده تقریبی میزان «سرمایه ایران» است. اینکه این سرمایه چه زمانی، با چه مقدار سرمایه‌گذاری و چه شرایطی به دست می‌آید برای رقبای کشور مهم است و بر‌اساس این اطلاعات می‌توانند استراتژی‌های متفاوتی در مقابل ایران در بازارهای بین‌المللی اتخاذ کنند. علاوه بر این دشمنان ایران با به‌دست آوردن این اطلاعات می‌توانند منافع ملی کشور را به خطر بیندازند.

۲- افشای این اطلاعات موجب اخلال در رقابت بین شرکت‌های بین‌المللی نفتی می‌شود که این امر ممکن است منجر به افزایش هزینه‌های پروژه‌های ملی، افزایش نرخ سود پیمانکار و کاهش قدرت چانه‌زنی مذاکره‌کنندگان ایرانی در مذاکرات شود.

بنابراین در تمام کشورهای جهان اول، قراردادهای نفتی محرمانه است و صرفا مدل قراردادها برای اطلاع در اختیار متخصصان نفتی و نمایندگان مردم قرار داده می‌شود. در ایران نیز تا قبل از دولت یازدهم تمام قراردادهای نفتی بیع متقابل محرمانه تلقی می‌شدند. در دولت یازدهم مصوبه «شرایط عمومی، ساختار و الگوی قراردادهای بالادستی نفت و گاز» تصویب شد و رسما به اطلاع عموم رسید.مطابق نظام‌نامه و دستورالعمل حفاظت اسناد و مدارک طبقه‌بندی‌شده «قراردادهای نفتی» جزو اسناد طبقه‌بندی‌شده و سری تلقی می‌شود که افشا و انتشار آنها پس از انعقاد این قراردادها مطابق قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود و افشای آنها منافع عمومی و کشور را به مخاطره می‌اندازد.حال باید این سوال را از کاندیداهای ریاست جمهوری پرسید که آیا این درست است که صرفا برای اخذ رای «اسرار و سرمایه» کشور را بین شرکت‌های نفتی خارجی و افراد نامحرم منتشر کرد؟