کلاف سردرگم توسعه فرزادB

دنیای اقتصاد: خبرگزاری رویترز مدعی شده هند از تعلل ایران برای عقد قرارداد با این کشور برای توسعه میدان گازی «فرزادB» ناراحت است و برای تحت فشار قراردادن ایران قصد دارد واردات نفت پالایشگاه‌های دولتی خود از ایران را حدود ۲۰ درصد کاهش دهد. این در حالی است که برخی مسوولان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با تایید وجود برخی اختلافات بین طرف ایرانی و هندی، اعلام کردند که مذاکرات با هندی‌ها برای توسعه میدان گازی فرزادB‌ ادامه دارد. به گفته محمد مشکین‌فام، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، طرف مورد مذاکره با ایران شرکت هندی او‌ان‌جی‌سی است که مذاکرات با این شرکت همچنان ادامه دارد. وی بیان کرد این خبر از سوی هیچ‌یک از مسوولان هندی تایید نشده و هیچ نامه رسمی از سوی هند به ایران ارسال نشده است. از سوی دیگر تورج دهقانی، معاون مدیرعامل در امور توسعه شرکت ملی نفت که در جریان جزئیات مذاکرات با هندی‌ها قرار دارد نیز ادامه مذاکرات با شرکت هندی برای واگذاری میدان گازی فرزادB‌را تایید کرد.

هند، کاشف فرزادB

سال ۲۰۰۸ کنسرسیومی به رهبری شرکت او‌ان‌جی‌سی ویدش(OVL) که بازوی فعالیت‌های خارجی شرکت هندی او‌ان‌جی‌سی (ONGC) است، میدان گازی «فرزادB» را در خلیج‌فارس کشف کرد و همان زمان این شرکت هندی خواهان توسعه این میدان شد. در دولت دهم مذاکراتی با این شرکت هندی برای توسعه این میدان در قالب قراردادهای مشارکت در تولید انجام شد، این در حالی است که دولت ایران پس از انقلاب بارها اعلام کرده که قراردادهای مشارکت در تولید خط قرمز قراردادهای نفتی ایران است. با این حال با تشدید تحریم‌ها از سوی غرب در سال ۲۰۱۱ مذاکرات با این شرکت هندی نیمه‌کاره ماند اما با شروع به کار دولت یازدهم و امیدبخش بودن روند مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب، هندی‌ها بار دیگر تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در میدان فرزادB اعلام کردند. با این حال مقامات کشورمان اعلام کردند که حاضر نیستند در قالب قراردادهای مشارکت در تولید با هند وارد مذاکره شوند. ظرف یک سال گذشته با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌ها مذاکرات به شکل فشرده ادامه داشت. سال گذشته خبرگزاری‌های هند از طرح مالی ۱۰ میلیارد دلاری شرکت ONGC برای توسعه میدان فرزادB ‌و البته برخی طرح‌های جانبی آن خبر دادند اما به دلیل بار مالی زیادی که برای ایران داشت با مخالفت مقامات کشورمان مواجه شد. از این‌رو آن‌طور که خبرگزاری‌های هند از قول مدیران شرکت‌ ONGC ادعا کرده‌اند، آبان ماه سال گذشته این شرکت با کوچک کردن طرح مذکور با حذف طرح ساخت یک واحد مایع‌سازی گاز، ارزش قرارداد را به ۳ میلیارد دلار کاهش داد.

مقامات کشورمان بارها پیش از این اعلام کرده بودند که از لحاظ فنی با هندی‌ها به توافق رسیده‌اند و تنها اختلاف بر سر طرح مالی آن است. از این رو آنها حداکثر زمان برای انعقاد قرارداد با این شرکت هندی را ماه نوامبر یعنی حدود ۵ ماه پیش اعلام کرده بودند اما تا کنون دو طرف به هیچ نتیجه مشخصی نرسیده‌اند. یکی از مقامات هندی نیز اخیرا با اشاره به اختلافات گسترده دو طرف بر سر بسیاری از جزئیات، اعلام کرد رسیدن به توافق نهایی حداقل ۶ ماه زمان می‌برد. حال هندی‌ها می‌گویند که ایران به وعده‌های خود برای واگذاری طرح توسعه این میدان عمل نکرده است، بنابراین این کشور از پالایشگاه‌های دولتی خود خواسته واردات نفت از ایران را ۲۰ درصد کاهش دهد. خبرگزاری رویترز مدعی شده که بعد از لغو تحریم‌ها ایران امتیازات بیشتری از شرکت هندی برای توسعه میدان فرزاد خواسته است و این موضوع موجب شده دولت هند نیز به منظور ایجاد فشار به ایران خواهان کاهش واردات نفت شود.

چشم‌انداز تجارت نفتی ایران و هند

هند یکی از کشورهایی بود که در سال‌های تحریم هرچند در سطح پایین‌تری اما به خرید نفت از ایران ادامه داد. این کشور که در سال‌های تحریم واردات خود را از ایران به حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسانده بود، با لغو تحریم‌ها به شکل چشمگیری خرید خود از ایران را افزایش داد. به‌طوری‌که این کشور ظرف ۱۲ ماه منتهی به فوریه ۲۰۱۷ به‌طور متوسط روزانه ۵۴۰ هزار بشکه از ایران نفت خریداری کرده که نسبت به دوران پیش از تحریم‌ها رشد بیش از ۱۰۰ درصدی داشته است. آن‌طور که خبرگزاری رویترز اعلام کرده در حال حاضر از این میزان حدود ۲۴۰ هزار بشکه از سوی پالایشگاه‌های دولتی هند و مابقی از سوی پالایشگاه‌های خصوصی خریداری شده است. بنابراین کاهش ۲۰ درصدی واردات پالایشگاه‌های دولتی به این معناست که واردات این پالایشگاه‌ها به ۱۹۰ هزار بشکه خواهد رسید که حدود ۵۰هزار بشکه کمتر از حال حاضر خواهد بود. منابع هندی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که این کاهش خرید به‌صورت تدریجی اعمال خواهد شد. رویترز مدعی شده شرکت ملی نفت ایران نیز در واکنش به تصمیم هند برای کاهش واردات نفت اعلام کرده است که تخفیف هزینه حمل و نقل نفت به هند را از ۸۰درصد به ۶۰ درصد کاهش خواهد داد. بر اساس این گزارش، توافق اوپک برای کاهش تولید نفت کار را برای پالایشگران هندی دشوار خواهد کرد؛ چراکه پالایشگاه‌های دولتی هند برای جایگزین کردن نفت ایران با نفت قیمت مناسب دیگری با مشکل مواجه خواهند شد.

همچنین این اختلاف ممکن است روابط گازی دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد. مذاکره هند با ایران برای خرید گاز بیش از ۲۵ سال سابقه دارد و امید می‌رفت با تولید گاز از میدان فرزادB بالاخره مذاکرات برای صادرات گاز ایران به هند نیز به نتیجه برسد؛ چراکه دو طرف تمایل دارند گاز تولیدی از این میدان را هند بخرد، ایران که در سال‌های اخیر به توسعه میدان گازی پارس جنوبی اقدام کرده و به زودی کار توسعه تمامی فاز‌های این میدان به اتمام می‌رسد و به دنبال مشتری برای گاز خود است. هند به‌عنوان یکی از اقتصادهای نوظهور در شرق آسیا روشن‌ترین چشم‌انداز رشد تقاضا برای انرژی را دارد و بازاری مطمئن برای کشورهای تولیدکننده انرژی است. بنابر این هند نیز با توجه به چشم‌انداز رو به رشد تقاضای انرژی، بسیار تمایل دارد که گاز تولیدی از فرزادB را خریداری کند.

اما نرسی قربان، تحلیلگر حوزه انرژی در این خصوص به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «ابتدا باید صحت و سقم این خبر تایید شود. به اعتقاد من موضوع، به شدتی که از سوی خبرگزاری‌ها اعلام شده نمی‌تواند باشد.» وی در ادامه با اشاره به روابط تجاری گسترده ایران و هند افزود: «این قرارداد در برابر حجم گسترده روابط تجاری دو کشور بسیار کوچک محسوب می‌شود و من بعید می‌دانم حتی اگر اختلافی بین دو کشور برای واگذاری این میدان وجود داشته باشد، بتواند روابط دو کشور را تحت تاثیر قرار دهد. » قربان در ادامه چنین رفتاری را نامعقول و غیر منطقی خواند و گفت: مقوله تجارت نفت و توسعه میدان گازی دو مقوله جدا از هم هستند. در این بین باید توجه کرد که میدان فرزادB یکی از میادین مشترک ایران با عربستان است؛ هرچند که گفته می‌شود سهم ایران در این میدان ۸۰ درصد است و نسبت به سهم عربستان به‌طور چشمگیری بیشتر است، اما این کشور سال گذشته تولید از میدان فرزادB را آغاز کرد. بنابراین اگر ایران برای توسعه این میدان تعلل کند، ممکن است سرنوشتی که در میدان مشترک پارس جنوبی رخ داد و ایران از رقیب قطری خود برای برداشت گاز، عقب ماند.