بازی قدیمی سعودی‌ها در مقابل ایران

دنیای اقتصاد: نفت در هفته‌ای که گذشت بیشترین افت هفتگی را از ژانویه (دی ماه ۹۴) تا‌کنون پشت سر گذاشت تا به این ترتیب توافق اوپک برای کاهش تولید نفت، با بروز اختلاف نظرها روی دیگر خود را به بازار نشان دهد. از نگاه کارشناسان یکی از عمده‌ترین دلایل کاهش حدود ۵/ ۹ درصدی بهای نفت خام آمریکا در هفته کاری گذشته به ادعایی باز‌می‌گردد که از سوی عربستان سعودی برای مقابله با ایران عنوان شده است. بر اساس گزارش‌های موجود از نشست هفته گذشته اعضای اوپک در وین؛ ظاهرا اختلافات قدیمی عربستان سعودی با ایران بار دیگر بالا گرفته و نماینده ریاض در این جلسه تاکید کرده است چنانچه تهران تولید خود را محدود نکند، عربستان تولید نفت خود را به شدت افزایش می‌دهد تا قیمت‌ها با کاهش بیشتری همراه شود. به این ترتیب درحالی‌که قرار حاضران، از جمله عربستان سعودی در نشست غیررسمی ۲۸ سپتامبر در الجزایر این بود که فرصت تولید از ایران، لیبی و نیجریه (که مشکلات، تولید نفت آنها را با کاهشی چشمگیر همراه کرده بود) گرفته نشود، در جلسه اخیر عربستان سعودی زیر تمام قول و قرارها زده و تهدیدی را علیه ایران مطرح کرده که در صورت توان اجرا و تداوم آن، آثار آن نه تنها ایران بلکه تمام کشورهای تولیدکننده نفت عضو اوپک را درگیر خود خواهد کرد.

با این حال اختلاف نظر میان دو وزنه سنگین اوپک که در صحنه سیاسی و امنیتی منطقه نیز درگیر مبارزه با یکدیگر هستند، تبدیل به یکی از تهدیدات توافق تاریخی اوپک در الجزایر شده است. در نشست هفته گذشته کارشناسان اوپک در وین قرار بود جزئیات طرح کاهش تولید به بحث گذاشته شود و پس از نهایی شدن در نشست ۳۰ نوامبر وزرای اوپک به‌صورت رسمی اعلام شود، اما با وجود تنشی که به گفته پنج منبع اوپک در جلسه یاد‌شده رخ داده، نشست ۱۷۱ اوپک بیش از هر زمان دیگری شکننده شده است.

سعودی‌ها چه می‌خواهند؟

عربستان سعودی که پیش از این مبتکر طرح «افزایش تولید برای خارج کردن تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف از بازار نفت» بود، با ادامه یافتن معضل مازاد عرضه در بازار و کاهش چشمگیر قیمت‌ها که اقتصاد این کشور وابسته به نفت را با چالش‌هایی اساسی همراه کرده است، پیگیر اجرای طرح فریز تولید شد. اما با وجود نیازی که عربستان به محدود کردن تولید برای افزایش قیمت نفت دارد، رقابت با ایران تبدیل به یکی از چالش‌های اصلی این تولیدکننده بزرگ نفت برای اجرای طرح محدود کردن تولیدات نفتی شده است. حساسیت عربستان روی سطح تولیدات ایران تا آنجا است که به گفته یکی از منابع آگاه در اوپک، سعودی‌ها اعلام کرده‌اند چنانچه ایران تولیدات خود را در سطح روزانه ۶/ ۳ تا ۷/ ۳ میلیون بشکه متوقف کند آنها نیز سطح تولیدات خود را از ۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز که رکورد تولید نفت این کشور در تابستان بوده است به حدود ۲/ ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهند رساند.

با وجود این اظهار‌نظرها در رابطه با آنچه در نشست هفته گذشته در وین رخ داد متفاوت است. یکی از منابع حاضر در جلسه هفته گذشته که نخواست نامش فاش شود به خبرگزاری رویترز گفت: «سعودی‌ها تهدید کردند که تولید خود را به ۱۱ میلیون بشکه و حتی ۱۲ میلیون بشکه در روز می‌رسانند و قیمت‌ها را پایین می‌آورند و از نشست خارج می‌شوند.» هرچند مقر اوپک و هیات‌‌های نمایندگی ایران و عربستان در این سازمان تا کنون از اظهار نظر رسمی درخصوص بحث‌های مطرح شده در جریان نشست هفته گذشته وین که پشت درهای بسته برگزار شد خودداری کرده‌اند اما به گزارش بلومبرگ دبیرکل اوپک روایت دیگری از جلسه هفته گذشته دارد. محمد بارکیندو در این زمینه گفت: عربستان نگفت تولیدش را افزایش خواهد داد، بلکه گفت، «ممکن است» تولید افزایش یابد. گفته می‌شود سعودی‌ها تهدید نکردند، عربستان بیش از نیاز مشتریان تولید نمی‌کند اما اگر توافقی صورت نگیرد، همه تولیدکنندگان تولید خود را افزایش خواهند داد. با وجود اظهارنظرهای مختلف، موضع عربستان در مقابل ایران واضح به نظر می‌رسد زیرا سعودی‌ها پیش از این یک بار دیگر به علت ممانعت ایران از پیوستن به طرح فریز نفتی، با اجرای آن موافقت نکرده بودند.

موضع ایران نیز در مقابل عربستان خودداری از ورود به طرحی است که می‌تواند افزایش تولید نفت کشور بعد از لغو تحریم‌های غرب را با چالش‌ همراه کند. ایران اگرچه اعلام کرده است با هر طرحی که به رشد قیمت نفت در بازار منجر شود موافق است، از دیگر سو با اشاره به تحریم‌های یکجانبه غرب علیه صنعت نفت کشورمان اعلام کرده است تا زمانی‌که سقف تولیداتش به ۲/ ۴ میلیون بشکه در روز نرسد به طرح فریز نخواهد پیوست. سهم ایران از کل تولید اوپک تا پیش از اعمال تحریم‌ها ۷/ ۱۲ درصد، برابر با روزانه ۲/ ۴ میلیون بشکه بوده است. طبق اعلام مقامات نفتی ایران، تولید نفت کشور در سپتامبر ۸۵/ ۳ میلیون بشکه در روز بوده است که با آمارهای موسوم به ثانویه که از سوی اوپک اعلام می‌شود اختلافی ۲۰۰ هزار بشکه‌ای دارد. منابع ثانویه تولید نفت کشورمان در سپتامبر را ۶۶/ ۳ میلیون بشکه در روز عنوان می‌کنند.

به گفته معامله‌گران بازار جهانی نفت، در کنار اختلافاتی که میان عربستان و ایران بر سر کاهش تولیدات نفتی ایجاد شده است، افزایش چشمگیر ذخایر نفت خام آمریکا در هفته گذشته و ادامه روند کمبود تقاضا در بازار از جمله عواملی بوده‌اند که بیشترین افت هفتگی قیمت را برای نفت رقم زدند. بر این اساس نفت خام آمریکا در روز جمعه، آخرین روز معاملاتی در هفته گذشته به مرز ۴۴ دلار در هر بشکه رسید تا افت ۵/ ۹ درصدی را در هفته کاری گذشته تجربه کرده باشد. نفت خام برنت نیز با ۳/ ۸ درصد افت هفتگی به ۵۸/ ۴۵ دلار بر هر بشکه رسید. اما در حالی‌که تمام اتفاقات دست در دست هم داده‌اند تا بازار نفت بعد از طی یک دوره خوش‌بینی به کاهش مازاد عرضه وارد فضایی منفی شود، روز گذشته گزارش جدید بیکر هیوز از میزان رشد دکل‌های آمریکایی نیز از افزایش ۹ عددی دکل‌های حفاری در ایالات متحده آمریکا حکایت داشت. به این ترتیب تعداد دکل‌های حفاری آمریکا هفته گذشته به ۴۵۰ دستگاه افزایش یافت تا خطر بازگشت تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف نیز تبدیل به یکی دیگر از تهدیدات برای قیمت‌های جهانی نفت شود.