نبض بازار نفت در دست بزرگان

دنیای اقتصاد‌-‌سارا مالکی: اولین روز از پانزدهمین نشست مجمع بین‎المللی انرژی (IEF) در الجزایر، روز اظهارنظرهای مختلف در رابطه با اجرای طرح فریز نفتی و آینده بازار نفت بود. گرچه روز گذشته به دیدارهای غیررسمی و دوستانه میان شرکت‌کنندگان در این اجلاس گذشت؛ اما اظهارنظرهایی پیرامون این دیدارها (که در عین غیررسمی بودن نوعی اعلام مواضع بود) در نهایت توانست بازار نفت را به سمت رشد قیمت‌ها سوق دهد. بر این اساس درحالی‌که اختلاف نظر در رابطه با اجرا شدن یا نشدن طرح فریز نفتی در میان اعضای اوپک با موافقان و مخالفانی همراه بود، بازار نفت به جای انتظار بری روشن شدن نتایج نشست غیررسمی اوپک در حاشیه IEF مسیر رشد قیمت‌ را در پیش گرفت.

به این ترتیب درحالی‌که مخالفان طرح سعودی فریز نفتی با اضافه شدن عراق به لیست ایران، لیبی، نیجریه به ۴ کشور رسید، اظهار نظر وزیر انرژی الجزایر باعث شد قیمت‌ها در بازار جهانی نفت با رشدی حدودا ۵/ ۱ درصدی همراه شوند. آن‌طور که نورالدین بوطرفه اعلام کرد «همه گزینه‌ها برای کاهش تولید نفت یا فریز تولید در نشست غیررسمی این هفته اوپک محتمل است». در پی اظهار‌نظر وزیر انرژی الجزایر، وزیر انرژی امارات متحده عربی نیز طی اظهارنظری اعلام کرد کشورش از هر اقدامی که منجر به اجرای فریز تولیدات نفتی و حمایت از بازار شود، حمایت خواهد کرد. سهیل بن محمد المزروعی روز گذشته به خبرگزاری رویترز گفت: «چنانچه همه اعضای اوپک بر سر فریز نفتی به توافق برسند، احتمال حمایت دیگر تولیدکنندگان غیرعضو اوپک مانند روسیه از این طرح افزایش خواهد یافت. محمد‌ المزروعی در حالی به اثرگذاری اجرای فریز نفتی و حمایت روس‌ها از این طرح در صورت توافق اعضای اوپک ابراز امیدوار کرد که کیلومترها آن‌سوتر در مسکو ماجرای فریز نفتی به شکل دیگری جریان داشت. روز گذشته و تا لحظه تنظیم این گزارش در ساعت ۱۶ بازار نفت شاهد رشد ۵۷ سنتی قیمت نفت خام آمریکا در معاملات جهانی و رسیدن قیمت آن به ۰۵/ ۴۵ دلار بر هر بشکه بود. همچنین نفت خام برنت نیز با ثبت رشد ۷۰ سنتی به ۵۹/ ۴۶دلار بر هر بشکه رسید.

یک بام و دوهوای روسیه برای فریز نفتی

اگرچه اظهارنظرهای مختلفی پیرامون اجرا شدن یا نشدن طرح فریز نفتی وجود دارد، با این حال تا زمانی‌که نشست غیررسمی اعضای اوپک برگزار نشود، نمی‌توان در رابطه با سرنوشت طرح فریز و اثر آن بر بازار نظری قطعی ارائه داد. با این حال آن‌طور که از نظرات اعضای کلیدی اوپک و همچنین ضد و نقیض‌‌گویی‌های روسیه بر می‌آید، کارشناسان به نتیجه نرسیدن طرح فریز در نشست غیررسمی پیش‌رو را محتمل‌تر از دیگر گزینه‌ها ارزیابی می‌کنند. اما نگاهی به اظهارنظرهای مقامات مختلف روسی نشان می‌دهد که این کشور با وجود تلاشی که پیش از این برای اجماع برای توقف تولیدات نفتی داشت، حالا و در آستانه برگزاری نشست غیررسمی اعضای اوپک روشی دیگر در پیش گرفته است. براساس گزارش‌های موجود درحالی‌که وزیر انرژی روسیه از ضرورت تعامل و همکاری با تولیدکنندگان برای تثبیت تولید نفت سخن می‌گوید و حتی در حاشیه اجلاس سران جی۲۰ در چین با همتای سعودی خود توافق‌نامه‌ای برای حمایت از ثبات بازار امضا کرد، وزیر دارایی این کشور روز گذشته اعلام کرد که «تثبیت سطح تولید نفت تاثیری را که بسیاری از مردم در انتظار آن هستند ایجاد نخواهد کرد.» آن‌طور که آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه اعلام کرده است «یافتن راه‌حل مشترک برای تثبیت سطح تولید بسیار دشوار است و احتمال رسیدن به قیمت بشکه‌ای ٤٠ دلار و حتی کمتر از آن، بیشتر از احتمال رسیدن به نفت بالای ٥٠ دلار است.»

وی درباره نشست اعضای اوپک در الجزایر گفت: با توجه به روند تولید نفت شیل، احتمال افزایش تولید نفت و افت قیمت‌ها وجود دارد. بنابراین فریز نفتی تاثیر چشمگیری بر بازار نخواهد داشت. اقدامات وزیر انرژی روسیه در همکاری با عربستان سعودی و حمایت از بازار نفت در حالی است که بر اساس اظهارنظرهای وزیر دارایی این کشور، روسیه تصمیمی برای کاهش تولید نفت ندارد؛ به خصوص اینکه بودجه سال‌های مالی ۲۰۱۹-۲۰۱۷ این کشور بر اساس نفت ۴۰‌دلاری پایه‌ریزی شده است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد توافق بر سر فریز نفتی بیش از پیش با موانعی همراه شود؛ چراکه غول‌های نفتی حاضر به کاهش معنادار سطح تولیدات خود نیستند و از دیگر سو تمام فشارها برای توقف تولید را بر ایران به‌عنوان کشوری که به تازگی از تحریم‌های بین‌المللی رها شده است و قصد بازیافتن سهم بازار خود را دارد، متمرکز کرده‌اند. اما در حالی‌که روسیه پیش از این اعلام کرده بود در نشست غیررسمی اعضای اوپک در الجزایر شرکت خواهد کرد، تا عصر روز گذشته موضع خود برای سفر الکساندر نواک، وزیر انرژی این کشور را به الجزایر مشخص نکرد. با این حال در نهایت عصر روز گذشته نواک مسکو را به مقصد الجزایر ترک کرد.

انتظار معقول از نشست اعضای اوپک

اما در شرایطی که عربستان و روسیه از اظهارنظری قطعی و شفاف در رابطه با فریز نفتی سرباز می‌زنند، روز گذشته وزیر نفت کشورمان ساعاتی پیش از عزیمت به الجزایر با بیان اینکه وضع کنونی بازار نفت، شرایط مطلوبی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در میان مدت و درازمدت ندارد، گفت: این نشست در حد یک اجلاس مشورتی است و باید در همان حد از آن انتظار داشت. به گزارش «شانا» بیژن زنگنه به‌عنوان یکی از سخنرانان پانزدهمین نشست مجمع بین‌المللی انرژی (IEF) در الجزایر پیش از ترک تهران به مقصد الجزایر کاهش سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی از جمله در صنایع نفت را مهم ارزیابی کرد و گفت: این موضوع در بلندمدت به ضرر مصرف‌کنندگان خواهد بود. زنگنه درباره برگزاری نشست مشورتی اعضای سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) گفت: این نشست در حد یک اجلاس مشورتی است و باید در همان حد از آن انتظار داشت ضمن آنکه از مجموع مذاکرات این نشست مشورتی می‌توان به‌عنوان یک پیش آمادگی برای اجلاس عادی ماه نوامبر اعضای اوپک در وین استفاده کرد.

در همین حال یک منبع آگاه روز گذشته اعلام کرد عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو اوپک، طرح‎های گوناگونی را به منظور یافتن زمینه مشترک برای ایجاد ثبات در بازار نفت، بررسی می‌کنند.این منبع آگاه افزود: هدف، رسیدن به توافق و بررسی طرح‌های مختلف برای تعیین سطوح تولید کشورهای اوپک است، نشست فنی در وین و نشست وزارتی در الجزایر به منظور دستیابی به اجماع برای نشست رسمی اوپک در پایان نوامبر، برگزار خواهد شد. اما در شرایطی که هنوز هیچ توافق اولیه‌ای برای رسیدن به نقطه‌ای مشترک برای توقف سطح تولید در میان اعضای اوپک به‌وجود نیامده است، زنگنه درباره حضور کشورهای غیرعضو اوپک در نشست مشورتی گفت: اگر کشورهای بزرگ تولیدکننده غیرعضو اوپک در این اجلاس شرکت کنند با آنها در‌باره ثبات بازار نفت صحبت خواهیم کرد.

وزیر نفت درباره برنامه دیدارهای فشرده خود در حاشیه نشست الجزایر، اعلام کرد: در مدت حضور در الجزیره با نمایندگان ده‌ها شرکت و کشور دیدار و مذاکره خواهیم داشت که از جمله آنان قرار است با رئیس‌کل شرکت فرانسوی توتال درباره مسائل مورد علاقه دو طرف گفت‌وگو کنیم. با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد برخلاف اعلام موضع شفاف از سوی ایران مبنی بر عدم توقف تولید تا رسیدن به سطح ۱۳۷/ ۴ بشکه در روز، کشورهایی مانند عربستان و روسیه که در ظاهر تمایلی به اجرای طرح فریز نشان نمی‌دهند، در باطن در پی اجرایی شدن این طرح و تقویت بازار نفت و افزایش درآمدهای خود در نتیجه آن هستند. بر اساس آمارهای موجود عربستان با ۲۲۵ میلیون دلار زیان روزانه بیشترین ضرر را از افت قیمت نفت بین کشورهای عضو اوپک دیده است. روسیه نیز با تولید روزانه ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه، در سه ماهه اول سال جاری نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۵ با سقوط ۳۸ درصدی در درآمدهای نفتی خود همراه بوده که بیشترین رکورد‌شکنی منفی از سال ۲۰۰۴ است.

این رکورد در حالی در روسیه رقم خورده است که حجم صادرات نفتی این کشور حداقل چهار درصد بیشتر شده است. با این میزان افت درآمد طبیعی است که وزیر انرژی عربستان سعودی در ظاهر بازار را بی‌نیاز از به کار گرفتن راه‌حلی مانند فریز نفتی ببیند و در عین حال برای فریز تولیدات ایران شرط و شروط‌هایی را مطرح کند. با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد حرف آخر را موسسه مالی مورگان استنلی در پیش‌بینی روز گذشته خود از نشست غیررسمی اعضای اوپک در الجزایر مطرح کرده است. بر اساس یادداشتی از این موسسه «اعضای اوپک در تاریخ ۲۸ سپتامبر (چهارشنبه هفته جاری) با یکدیگر دیدار خواهند داشت اما این دیدار بدون انتشار بیانیه‌ای رسمی به پایان خواهد رسید، در این شرایط به نظر می‌رسد تعهد غیرالزام‌آور برای ایجاد ثبات در بازار نفت امکان‌پذیر است اما همچنان فاقد قدرتی برای اثرگذاری خواهد بود». این موسسه مالی نیز در انتها مانند زنگنه و منبعی آگاه از اوپک، این انتظار را مطرح کرده است که نشست غیررسمی پیش‌روی اعضای اوپک در الجزایر می‌تواند زمینه‌ای برای ایجاد بحثی سازنده‌تر در جلسه رسمی نوامبر باشد. با وجود مطرح شدن چنین انتظاری به نظر می‌رسد آنطور که پیش از این مطرح شده بود، دست نیافتن به نتیجه‌ای در الجزایر به معنای از هم گسستن اوپک نخواهد بود.

این نظریه در حالی وجود دارد که واکنش بازار نفت به اظهارنظرهای مختلف در رابطه با نتایج نشست مشورتی اوپک منفی نبوده است، هرچند این بازار رشد قیمت‌ها را علاوه‌ بر اظهارنظرهای امیدوارکننده پیرامون نشست اعضای اوپک، مدیون افت ارزش شاخص دلار و همچنین انتظارها برای مناظره با مداد امروز کاندیداهای ریاست‌جمهوری در آمریکا نیز بوده است. آنطور که کارشناسان ارزیابی می‌کنند، چنانچه دونالدترامپ، نامزد جمهوری‌خواه ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا بتواند در نتیجه مناظره با هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات ریاست جمهوری از او پیشی بگیرد، انتظارها برای افت بیشتر ارزش شاخص دلار و تقویت قیمت نفت بیشتر خواهد شد. حال باید دید نتیجه مناظره انتخاباتی این دو نامزد ریاست جمهوری در آمریکا و همچنین تحولات رسمی و غیررسمی پانزدهمین نشست مجمع بین‎المللی انرژی الجزایر (IEF) بازار نفت را به کانال ۵۰ دلاری نزدیک‌تر خواهد کرد یا آنطور که برخی پیش‌بینی‌ها حکایت دارند باعث سقوط قیمت جهانی نفت خواهد شد؟