تکرار سریال انقباض صنعت نفت

دنیای اقتصاد: «صنعت نفت برای سومین سال متوالی هزینه‌های سرمایه‌گذاری را کاهش خواهد داد»؛ آژانس بین‌المللی انرژی در حالی این انتظار را با اشاره به رکود تقاضا در بازار نفت مطرح می‌کند که سه سال کاهش پی‌درپی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه ارزیابی می‌شود. بر اساس این پیش‌بینی به نظر می‌رسد شرکت‌های نفتی در سال آینده میلادی نیز با کمبود سرمایه‌ مواجه باشند، اتفاقی که در پی دو سال کاهش سرمایه‌ و همچنین چشم‌انداز ادامه داشتن مازاد عرضه تا نیمه نخست سال ۲۰۱۷ غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد.

آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از تازه‌ترین گزارش خود با اشاره به روند سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز (اکتشاف، حفاری و تولید) اشاره کرده است که سرمایه‌گذاران این دو حوزه در حال برنامه‌ریزی برای کاهش ۲۴ درصدی حجم سرمایه‌‌گذاری خود و رساندن آن به ۴۵۰ میلیارد دلار در سال آینده میلادی هستند. بر اساس این گزارش، میزان کاهش یاد شده برای سال آینده، بیشتر از کاهش ۱۷ درصدی حجم سرمایه‌گذاری در سال جاری میلادی برآورد می‌شود.

روند کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت از دو سال گذشته و در پی افت قیمت نفت آغاز و باعث خروج بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار از چرخه سرمایه‌گذاری در این صنعت شد. برآوردها نشان می‌دهد در سال گذشته میلادی، میزان خروج سرمایه از بازار نفت ۲۵ درصد بوده که به معنای سرمایه‌گذاری ۵۸۳ میلیارد دلاری در صنایع بالادستی نفت و گاز در این سال بوده است. سرمایه‌گذاری‌ در صنعت نفت، گاز و زغال‌سنگ در سال ٢٠١٥ میلادی در مجموع ٩٠٠ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال پیش از آن ١٨ درصد افت را نشان می‌دهد. مجموع سرمایه‌گذاری‌های جهانی در بخش انرژی در سال گذشته میلادی (٢٠١٥) نیز با هشت درصد کاهش در مقایسه با سال پیش از آن، به یک تریلیون و ٨٠٠ میلیارد دلار رسید. در این میان بیشترین افت سرمایه‌گذاری مربوط به صنایع بالادستی نفت و گاز آمریکای شمالی بوده است. اما آن‌طور که گزارش آژانس نشان می‌دهد، کاهش سرمایه‌گذاری برای سومین سال متوالی ادامه خواهد داشت و به سال ۲۰۱۷ نیز امتداد پیدا خواهد کرد.

طبق بررسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی «هیچ نشانه‌ای از اینکه شرکت‌های نفتی برای سال ۲۰۱۷ برنامه‌ای برای افزایش هزینه‌های بالادستی خود داشته باشند مشاهده نمی‌شود.» بر اساس این بررسی بسیاری از شرکت‌های نفتی در طول سال ۲۰۱۶ در هزینه‌های خود تجدیدنظر کرده و از آن کاسته‌اند و برنامه‌ای که برای سال آینده میلادی در نظر دارند نیز حفظ سرمایه‌گذاری در سطح سال جاری میلادی یا حتی کمتر از سطح فعلی است. شکل گرفتن چنین ایده‌ای در میان شرکت‌های بزرگ نفتی به اشباع بازار جهانی از تولیدات نفتی و پیش‌بینی ادامه داشتن مازاد عرضه تا نیمه نخست سال ۲۰۱۷ باز می‌گردد. بر این اساس شرکت‌هایی مانند رویال داچ شل و بریتیش پترولیوم در حال آماده کردن خود برای یک دوره طولانی ریاضت و رکود هستند. این شرکت‌های بزرگ در حالی برای کاهش حجم سرمایه‌گذاری خود در سال آینده میلادی برنامه دارند که با کاهش تقاضا برای نفت خام، درآمد آنها تحت تاثیر قرار گرفته و بدهی‌های آنها نیز رشد کرده است.

کاهش سرمایه‌گذاری و تعادل بازار؟

اما محدود کردن سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های بزرگ به معنای صرف هزینه‌های کمتر برای اکتشاف حوزه‌های جدید نفتی است، اتفاقی که روند اکتشاف میدان‌های نفتی را به کمترین سطح از سال ۱۹۷۴ رسانده و البته سطح تولیدات نفتی در آینده را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. بر اساس گزارش آژانس، هزینه‌های اکتشاف در سال گذشته چیزی حدود ۳۰ درصد کاهش یافته و به کمتر از ۹۰ میلیارد دلار رسیده است و به نظر می‌رسد در سال جاری میلادی نیز شاهد کاهش بیشتر در این زمینه و رسیدن سطح هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای اکتشاف به ۶۵ میلیارد دلار باشیم. در این میان سهم کلی هزینه‌ها در صنعت نفت ۱۴ درصد افت داشته که کمترین سطح در یک دهه گذشته ارزیابی می‌شود. آن‌طور که آژانس بین‌المللی انرژی گزارش می‌دهد، شرکت‌های نفتی در حال حاضر تلاش دارند ذخایر اثبات شده خود را به منظور حفظ جریان نقدینگی (که از کاهش قیمت نفت ضربه زیادی متحمل شده است) توسعه دهند.

اما شرکت‌های بزرگ نفتی در حالی قصد کاستن از هزینه‌ها و حجم سرمایه‌گذاری دارند که یکی از دلایل عمده آنها برای این کار کاهش تقاضای نفت خام و پیش‌بینی ادامه داشتن آن در نیمه نخست سال جاری میلادی است. نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که کاهش حجم سرمایه‌گذاری به کاهش تولید نفت در آینده و ایجاد شکاف در عرضه و تقاضای نفت خام منجر شود. اتفاقی که می‌تواند باعث خروج مازاد عرضه نفت از بازار و به تعادل رسیدن بازار و از دیگر سو نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر برای رشد تولید شود. در همین زمینه آژانس بین‌المللی انرژی نیز با بیان اینکه افت سرمایه‌گذاری‌های جهانی می‌تواند به احیای توازن بازار نفت و گاز کمک کند، اعلام کرد: ممکن است سرمایه‌گذاری‌های کنونی برای حفظ سطح تولید نفت و گاز ناکافی باشد و حتی نشان‌دهنده دشواری‌های بیشتری در آینده این بازار باشد، اما به تدریج سبب احیای توازن بازار خواهد شد.

آژانس در ادامه پیش‌بینی کرده ممکن است احیای بازار نفت از گاز پیشی بگیرد زیرا افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه سوخت‌هایی با کربن پایین جایگزین گاز طبیعی خواهد شد و تقاضای این سوخت پاک را کاهش خواهد داد. گمانه‌ها برای به تعادل رسیدن بازار در نتیجه کاهش پی‌درپی حجم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت از آنجا مطرح می‌شوند که کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری به خصوص در بخش‌های اکتشاف، معمولا چند سال بعد و به شکل کاهش تولید نمایان می‌شود. تحولات فعلی بازار نفت و روند کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت در حالی مورد توجه آژانس بین‌المللی انرژی قرار گرفته که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ میزان سرمایه‌گذاری در زمینه نفت و گاز تقریبا ۵ برابر افزایش یافت و هزینه‌های سرمایه‌گذاری به شکل متوسط در این سال‌ها ۱۲ درصد رشد را تجربه کرد. این اتفاق که در آن سال‌ها باعث تقویت تولید به خصوص در زمینه نفت‌های غیرمتعارف شد، با افت قیمت‌ها بیشترین فشار را بر تولیدکنندگان این نوع نفت خام در آمریکا وارد کرد. اگرچه تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف حالا با کاهش تولید چشمگیری همراه هستند اما از دیگر سو کارشناسان عقیده دارند رشد تکنولوژی تولید باعث جبران عقب‌افتادگی‌های تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف و مقاومت آنها در مقابل افت قیمت‌ها خواهد شد.

در سال‌های رونق بازار نفت، قیمت‌ها از ۲۵ دلار به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه رسید و این امکان را به شرکت‌ها داد که به حجم ذخایر و تولیدات خود اضافه کنند. در هر صورت در حال حاضر افت قیمت، رکود در تقاضای نفت خام و مازاد عرضه در بازار جهانی، فشار زیادی به شرکت‌های نفتی در جهت کاهش هزینه‌ها وارد کرده است. این فشار که از سال ۲۰۱۵ در جریان است، باعث کاهش ۱۵ درصدی هزینه‌ها در بخش خدمات و مواد شد، کاهشی که به نظر می‌رسد در سال جاری به ۱۷ درصد برسد. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی حدود دو‌سوم از کاهش هزینه‌های شرکت‌های بزرگ نفتی از به تاخیر انداختن پروژه‌های در حال اجرا بوده است. با این حال به نظر می‌رسد چنانچه قیمت نفت در آینده تقویت و با رشد همراه شود، سیاست‌های فعلی شرکت‌های بزرگ نفتی باید از کاهش هزینه‌ها به سمت افزایش سرمایه‌گذاری حتی بیش از آنچه در سال‌های قبل در جریان بوده است، تغییر جهت دهد.