گروه نفت و پتروشیمی: نفت بعد از ثبت رشدی ۶ درصدی در دو روز منتهی به هفته کاری گذشته، روز جمعه از مسیر رشد خارج شد و افت قیمتی ۴ درصدی را به ثبت رساند. به این ترتیب درحالی‌که اعلام داده‌های مربوط به حجم ذخایر نفت تجاری آمریکا و افت چشمگیر آن نفت را وارد کانال ۵۰ دلاری کرد، انتشار آمار مربوط به تعداد دکل‌های فعال در ایالات متحده آمریکا مانع پیش‌روی قیمت نفت شد. قیمت نفت اگرچه در روز جمعه با افت همراه شد، با این وجود توانست اولین رشد خود را در سه هفته گذشته به ثبت برساند.

بر اساس اطلاعات منتشر شده از معاملات بازار جهانی نفت در آخرین روز هفته کاری گذشته، نفت خام برنت به‌عنوان شاخص بورس لندن که روز چهارشنبه توانست بعد از مدت‌ها به قیمت بالای ۵۰ دلار دست یابد؛ در روز جمعه با ۱.۹۸ دلار کاهش به ۴۸.۰۱ دلار در هر بشکه رسید. نفت خام آمریکا نیز با افتی ۱.۷۴ دلاری در روز جمعه، روی قیمت ۴۵.۸۸ دلار در هر بشکه ایستاد.

نوسانات و رفت و برگشت‌های قیمت نفت در روزهای پایانی هفته گذشته اگرچه تحت تاثیر کاهش ۵/ ۱۴ میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت خام تجاری آمریکا در هفته منتهی به دوم سپتامبر رخ داد، اما از دیگر سو معامله‌گران بازار همچنان در انتظار اتفاق مهم بازار نفت در روزهای پایانی ماه جاری میلادی در الجزایر هستند. این انتظار در شرایطی در میان فعالان بازار وجود دارد که شرایط برای شکل گرفتن توافقی جدی برای کنترل سطح تولیدات با برخی پیچیدگی‌ها همراه است. بعد از توافق روسیه و عربستان سعودی در حاشیه اجلاس گروه ۲۰، این امیدواری در میان فعالان ایجاد شد که بزرگان نفتی به توافقی در رابطه با کنترل عرضه بیش از اندازه نفت به بازار دست یابند. اگرچه این امیدواری با اظهار نظر وزیر انرژی عربستان در رابطه با ضرورت نداشتن به کارگیری طرح فریز نفتی در شرایط فعلی رنگ باخت، اما با توجه به ضرورت به کارگیری اقدامی برای تقویت قیمت‌ها به منظور افزایش درآمدهای ارزی کشورهای وابسته به نفت، برخی کارشناسان عقیده دارند ممکن است نشست غیر‌رسمی اعضای اوپک در حاشیه اجلاس مجمع بین‌المللی انرژی الجزایر این بار با نتیجه‌ای برای تعیین سرنوشت سقف تولیدات همراه باشد.

این امیدواری در شرایطی مطرح می‌شود که پیوستن ایران به طرح فریز، به‌عنوان یکی از شروط عربستان برای کلید زدن این طرح هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. وزیر نفت کشورمان پیش از این اعلام کرده بود تا زمانی‌که تولیدات روزانه نفت ایران به سطح پیش از تحریم‌ها نرسد به طرح فریز نخواهد پیوست. حال اگرچه تولیدات ایران به سطح پیش از تحریم نزدیک شده است و مذاکرات بسیاری برای حضور ایران در طرح فریز نفتی یا اجرای این طرح بدون حضور ایران مطرح است؛ اما نگاهی به برنامه تولید نفت کشورمان در آینده نشان می‌دهد که ایران احتمالا حاضر به قربانی کردن رشد تولید آینده خود در مقابل اجرای فریز نخواهد بود. به گزارش بلومبرگ، اگر سهم ایران را ۱۲ درصد از تولید متوسط کل اوپک در سال ۲۰۱۶ بدانیم، (به استثنای تولید اعضای جدید یعنی اندونزی و گابن) که معادل میزان سهم ایران از تولید اوپک در سال ۲۰۱۱ است، ایران باید حق تولید ۳.۸۵۴ میلیون بشکه در روز را داشته باشد. از سوی دیگر، بر اساس آمارهای ارائه شده به سازمان جودی، ایران در سال ۲۰۰۸، روزانه ۴.۰۶۴ میلیون بشکه نفت تولید کرده بود. محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران نیز پیش از این اعلام کرده بود شاخص مد نظر ایران در مورد رسیدن به سطح تولید قبل از تحریم‌ها «اندکی» بالاتر از ۴ میلیون بشکه در روز است که در اواخر سال ۲۰۱۶ یا اوایل سال آینده به دست خواهد آمد. به این ترتیب ایران در حالی عزم خود را برای رسیدن به سقف تولید پیش از اعمال تحریم‌های بین‌المللی جزم کرده است که بیژن نامدار زنگنه نیز در ماه گذشته اعلام کرد، مسوولیت بازگرداندن ثبات به بازار نفت بر عهده تولیدکنندگانی است که بازارهای نفت را بی‌ثبات کرده‌اند. برای مثال عربستان و عراق، تولید خود را از سال ۲۰۱۰ تاکنون بیش از ۲ میلیون بشکه در روز افزایش داده‌اند، در حالی که تولید نفت ایران در این مدت ۵۰هزار بشکه در روز کاهش داشته است.

تغییر چهره بازار با ورود دکل‌ها

اگرچه فعالان بازار به اجرای طرح فریز برای کنترل عرضه نفت به بازار امیدوار هستند اما از دیگر سو کارشناسان عقیده دارند به محض کاهش تولید و افزایش قیمت‌ها، تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف که در پی افت قیمت نفت از چرخه تولید خارج شده بودند، بار دیگر به زمین بازی باز خواهند گشت و توازن بازار را در هم خواهند ریخت. این تحلیل در شرایطی وجود دارد که یکی از علت‌های عمده افت قیمت نفت در روز جمعه اعلام تعداد دکل‌ها حفاری فعال در آمریکا ارزیابی می‌شود. بر اساس گزارش‌های موجود تعداد دکل‌های حفاری آمریکا ۱۰ هفته از یازده هفته گذشته را با رشد همراه بوده است که رکورد طولانی‌ترین دوره رشد بدون وقفه از سال ۲۰۱۱ به این سو به شمار می‌رود. به گزارش رویترز بعد از خارج شدن ۲۰۶ دکل از دور تولید در نیمه نخست سال جاری میلادی، تعداد دکل‌های حفاری در سه ماه گذشته یا ثابت بوده و یا هر هفته با رشد همراه بوده است. به گزارش بیکر هیوز، حفاران سکوهای نفتی در ایالات متحده آمریکا با افزودن هفت سکوی نفتی به چرخه تولید تعداد کل دکل‌های حفاری را در آمریکا به ۴۱۴ عدد در هفته منتهی به ۹ سپتامبر افزایش داده‌اند که از آمارهای ماه فوریه نیز بیشتر است. این تعداد اگرچه از ۶۵۲ سکوی نفتی فعال در همین بازه زمانی در سال گذشته کمتر است اما از ۳۱۶ سکوی فعال در ماه مه بیشتر شده است. به گفته تحلیلگران، تمام دکل‌های اضافه شده به چرخه تولید، دکل‌های دریایی بوده‌اند که در پی توفان گرمسیری هفته گذشته تعطیل شده بودند.

با تمام این تفاسیر قیمت نفت خام آمریکا در حالی در روز جمعه به بالای ۴۶ دلار در هر بشکه رسید که تحلیلگران بازار و حفاران عقیده دارند این سطح از قیمت می‌تواند تضمینی برای افزایش حفاری‌ها باشد. از نگاه کارشناسان بین‌المللی، در صورت رشد قیمت نفت و ورود دکل‌های حفاری بیشتر از سوی آمریکا، سکوهای جدید نفتی قادر به تولید ۳ هزار بشکه نفت در روز در ماه سپتامبر و همچنین ۱۸ هزار بشکه نفت در روز در ماه اکتبر خواهند بود. حال با تمام این تفاسیر باید دید بازار نفت در هفته کاری جاری چه واکنش جدیدی به افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا، توفان گرمسیری هرمینه و برداشت سود سهامداران نشان خواهد داد؟