تضمین تاریخی برای سرمایه‌گذاران نفتی

گروه نفت و پتروشیمی: مجله بین‌المللی «اکونومیست» (The Economist) چاپ لندن که تابع شرکت کوانتوم پروداکشن (Quantum Productions) است به‌تازگی گفت‌وگویی با منصور معظمی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران انجام داده و نظر وی را درباره تحولات اقتصادی ایران و دورنمای کسب‌و‌کار داخلی در دوران پسا‌برجام جویا شده است. وی با اعلام اینکه صادرات نفت ایران به سطح پیش از تحریم‌ها رسیده است، اعلام کرد که افزایش فروش نفت برای ایران کافی نیست و کشورمان به‌دنبال شرکای بزرگ برای همکاری در سرمایه‌گذاری است. معظمی ضمن بر شمردن فرصت‌های بی‌شمار سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران، خطاب به سرمایه‌گذاران گفت: اگر تاریخ ۱۰۰ ساله اقتصاد ایران را مرور کنیم، حتی یک مورد پیدا نمی‌شود که سرمایه‌گذار زیان دیده باشد. آنها یقین داشته باشند که منافع آنها در ایران حفظ خواهد شد.

نظرتان درباره چشم اندازهای مختلف در مورد رشد اقتصاد ایران در سایه تحولات اخیر از جمله برداشته شدن تحریم و تسریع در پیوستن ایران به سطح اقتصادی جهانی چیست؟

در پاسخ به این سوال نخست باید اشاره کنم که توسعه روابط اقتصادی ایران و اروپا و تسهیل سرمایه‌گذاری کشورهای اروپایی در ایران یکی از علاقه‌مندی‌های کشور ما است. در حال حاضر اولویت ایران برای سرمایه‌گذاری خارجی، بخش نفت و گاز است. همان‌طور که می‌دانید صنعت نفت ایران سابقه ۱۰۵ ساله دارد و در واقع فعل و انفعالات این صنعت در زندگی مردم مشهود است. تولید نفت ما در حال حاضر ۸/ ۳ تا ۹/ ۳ میلیون بشکه در روز است و به زودی به ۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. همچنین صادرات ما به‌تدریج به قبل از دوران تحریم‌ها رسیده است و قابلیت افزایش بیشتر را نیز دارد. در حوزه نفت و گاز مذاکرات خوب و پر‌ثمری را با شرکای خارجی داشتیم، اما صرفا به‌دنبال فروش نفت نیستیم. بلکه به‌دنبال شرکای بزرگ برای همکاری در سرمایه‌گذاری در ایران هستیم. بر اساس گزارش‌های BP و Shell و همچنین سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) ما اولین دارنده منابع‌گاز طبیعی و چهارمین کشور برخوردار از ذخایر نفتی هستیم و تا سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ در یک دوره ۵‌ساله ظرفیت تولید آن به ۸۰۰/ ۴ میلیون بشکه خواهد رسید. ایران حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب گاز تولید می‌کند و بناست این میزان به ۳/ ۱ میلیون متر مکعب افزایش یابد. بر این اساس از سال ۲۰۱۷ حدود یکصد میلیون متر‌مکعب گاز اضافه خواهیم داشت که برآورد می‌شود به ۲۰۰ میلیون متر مکعب افزایش پیدا کند. بنابراین، فرصتی بسیار بزرگ برای سرمایه‌گذاری شرکای خارجی در ایران است.بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که سهم درآمد نفتی۵/ ۳۱ درصد در بودجه سال ۲۰۱۵ - ۲۰۱۶ است که تا پایان برنامه ششم به تدریج تا ۲۲ درصد کاهش خواهد یافت.همچنین صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی ایران را در سال ۲۰۱۶، ۴ تا ۵ درصد پیش‌بینی کرده است.

با توجه به تحولات بخش نفت و گاز ایران در سال‌های اخیر، اقدامات مورد نظر شما به‌منظور تقویت رقابت‌بخش انرژی ایران در جلب سرمایه خارجی (FDI)کدامند؟

با توجه به ۱۵۸ میلیارد بشکه ذخیره نفتی، ایران در رتبه ۴ در سطح جهان قرار دارد، اما از نظر ذخیره گازی با توجه به حجم ۳۴ هزار میلیارد مترمکعب ذخیره گازی در جایگاه اول جهانی است که این میزان گاز معادل ۲۴۰ میلیارد بشکه نفت است. در این زمینه مقرر است که حجم صادرات گاز از ۱۰ میلیارد متر‌مکعب در سال به ۶۶ میلیارد متر‌مکعب تا مارس سال ۲۰۲۱ برسد. از طرفی بیش از ۴۵ پروژه نفت و گازی در سال گذشته به کشورهای خارجی پیشنهاد شده که مبتنی بر قراردادهای جدید نفت و گازی(IPC) است.

از سویی ۸۰درصد از میدان‌های نفتی فعال در نیمه دوم عمرشان به‌سر می‌برند و ایران مجددا ۳۴ میلیارد متر‌مکعب از گاز خالص را به این میدان‌ها تزریق می‌کند تا افت تولید را جبران کند (ازدیاد برداشت EOR) که باید این میزان دوبرابر شود. به‌منظور توسعه میدان‌های مشترک و ذخیره ازدیاد برداشت و همچنین حصول اطمینان از تحقق این هدف، ایران باید به‌طور کلی ۲۰۰ میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کند (۱۳۰ میلیارد در بخش بالا دستی و ۷۰ میلیارد دلار در پایین‌دست). از سوی دیگر تا پایان برنامه ششم توسعه، صادرات محصولات پتروشیمی به ۴۱ میلیارد دلار افزایش می‌یابد (از ۱۴ میلیارد دلار) و امکان افزایش بیشتر نیز وجود دارد. در این راستا ایران بیش از ۳۸ میلیون تن محصولات پتروشیمی در ۱۰ ماه اول سال گذشته شمسی تولید کرده است (۲۱ مارس ۲۰۱۵ تا ۲۰ ژانویه ۲۰۱۶)و طبق برنامه باید میزان محصولات پتروشیمی به میزان ۱۲۹ میلیون تن تا پایان برنامه ششم توسعه (۲۰۲۱) افزایش یابد.

پیش‌بینی شده در۱۰ سال آینده در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری ۷۰ میلیارد دلاری صورت گیرد. از این‌رو شرکت‌های خارجی می‌توانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری متعددی در حوزه‌های مختلف در ایران با شرایط رقابتی بالا داشته باشند. ایران یکی از امن‌ترین کشورهای منطقه است که آینده اقتصادی روشنی پیش رو دارد. قانون FIPPA وجود دارد که از سرمایه‌گذاران خارجی حمایت می‌کند. مانع اصلی توسعه جریان بسیار کند ارتباطات بانکی است. شرکت‌های خارجی نیز نیاز به تشویق به نفوذ به بازار و بهره‌مندی از فرصت‌ها دارند. در واقع وزارت نفت پیش‌نویس قراردادهای نفتی را تنظیم کرده است که یک فرصت مناسب برای شرکت‌های خارجی ایجاد می‌کند که نسبت به سرمایه‌گذاری و شراکت اقدام کنند و از منافع آن بهره‌مند شوند. واقعیت این است ما به‌دنبال رفاه و اشتغال نه تنها برای ایران بلکه سایر کشورهای منطقه هستیم. در حال حاضر شرکت‌های بزرگ نفتی جهان با شرکت ملی نفت ایران در حال مذاکره‌اند. بر این اساس شرکت‌های خارجی حتما باید یک شریک ایرانی جهت سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشند. این یک فرصت ارزنده برای شرکت‌های ایرانی از جمله سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران(ایدرو) فراهم می‌کند و ایدرو در این حوزه مذاکراتی با شرکت‌های خارجی داشته است و ما منتظر اعلام رسمی وزارت نفت هستیم که بعد از آن با یک یا دو شرکت خارجی در مناقصه شرکت خواهیم کرد.

ایدرو را به‌عنوان یکی از نقش‌آفرینان برتر در بخش صنعت نفت و گاز و به‌عنوان یک مجموعه صنعتی با مقیاس بزرگ معرفی فرمایید؟

ایدور یک سازمان شناخته شده با یک برند معتبر و تصویر خوب است. در واقع سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با عنوان گروه صنعتی ایدرو در سال ۱۹۶۷ تاسیس شد. این سازمان بزرگترین سازمان ایران در حوزه صنعتی است. در سال‌های اخیر ایدرو نقش اساسی در توسعه صنعت نفت و گاز داشته است. مگا پروژه‌های ملی که ایدرو در آن مشارکت داشته‌اند غالبا در میدان گازی پارس جنوبی متمرکز هستند.

پروژه‌های اجرا شده توسط ایدرو در پارس جنوبی عبارتند از:

- فاز ۱: به‌صورت سرمایه‌گذاری مشترک (J.V.) ایدرو و Daelim (کره) - فاز ۶، ۷و ۸: سرمایه‌گذاری مشترک ایدرو و TOYO (ژاپن)، JGC (ژاپن)، Daelim (کره) پروژه‌های در دست اجرای پارس جنوبی: - فاز ۱۴ و فاز ۱۷ و ۱۸ به‌صورت کنسرسیوم شرکت‌های ایرانی و رهبری ایدرو - سرمایه‌گذاری در واحدهای فرآیندی از جمله پروژه‌های پتروشیمی و کارخانه‌های ساخت تجهیزات. از طرفی برخی از امکانات ساخت تجهیزات نفت و گاز ایران من جمله ماشین‌سازی اراک، آذرآب، شرکت صنایع تجهیزات پتروشیمی توسط ایدرو تاسیس شده‌اند. ایدرو همچنان از سیاست توسعه ساخت داخل پیروی می‌‌کند و اخیرا کارخانه‌ای جهت ساخت دریچه‌های کنترل به‌صورت JV با شرکت ایتالیایی و آلمانی تاسیس کرده است. به‌علاوه، ایدرو به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه کارخانجات پتروشیمی همچون GTO الفین و آکریلونیتریل است.

در پسابرجام ایران برای تصاحب مجدد بازار از دست رفته در حوزه نفت و گاز و افزایش سهم در بازار اروپا تلاش کرده است. ایدرو چه نقشی می‌تواند برای کمک به مدرنیزه کردن و احیای بخش صنعت نفت و گاز ایران داشته باشد؟

ایدرو می‌تواند در صنعت نفت و گاز دو نقش بازی کند. نقش اول، با مشارکت در توسعه صنایع نفت و گاز و همچنین سرمایه‌گذاری در کارخانجات پتروشیمی برای افزایش ظرفیت تولید محصولات. نقش دوم، از طریق توسعه توانمندی تجهیزات ساخت داخل که تاکنون به کشور وارد می‌شده‌اند و حال بر اساس سیاست‌های جدید دولت باید بومی‌سازی شوند. البته همکاری شرکت‌های معتبر خارجی در هر دو مورد ضرورت دارد.

ایدرو اخیرا توسط وزارت نفت به‌عنوان یکی از شرکای معتبر شرکت‌های E&P معرفی شد. در ضمن شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی و ایزوایکو دو شرکت تحت پوشش ایدرو هستند که در زمینه‌ اجرای پروژه‌هایIPC همکاری خواهند کرد.در واقع مجتمع کشتی‌سازی فراساحل (ایزوایکو) یکی از کارخانجات بزرگ کشتی‌سازی ایران واقع در حاشیه خلیج‌فارس و تنگه هرمز است که در زمینه ساخت سازه‌های فراساحلی فعالیت می‌کند.

بر‌اساس اعلام وزارت نفت ۸ شرکت ایرانی صلاحیت پیدا کردند که مشترکا با شرکت‌های خارجی کار کنند. این یک فرصت خوب برای ماست. تاکنون ایدرو بیش از ۱۰ میلیارد دلار در فازهای پارس جنوبی سرمایه‌گذاری کرده است. مشارکت با خارجی‌ها توسط ایدرو انجام می‌شده و در حال انجام است. در ضمن من نیز تجربه ۳۰ ساله در صنعت نفت دارم و امیدوارم هر چه زودتر شرکت ملی نفت ایران اعلام کند و ما بتوانیم برنامه‎ها را اجرایی کنیم. من همه شرکت‌های نفتی منطقه را دیده‌ام و آنها را کاملا می‌شناسم. معتقدم که وضعیت ما از همه آنها بهتر است. هرچند امروز عربستان سعودی ۵/ ۲ برابر ما تولید می‌کند. ولی وقتی واقعیت تولید را نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید ما با تمام توانمندی داخلی‌مان این کار را می‌کنیم.

توصیه‌ نهایی جنابعالی در مورد ایران به‌عنوان مکان جذاب برای جلب سرمایه‌گذاری خارجی جدید و NIGEC به‌عنوان شریک بالقوه در سرمایه‌گذاری در بسیاری از حوزه‌های صنعتی و نفت و گاز ایران در فضای جدید پسابرجام چیست؟

من یک پیام روشن به سرمایه‌گذاران خارجی دارم. مفهوم ذهنی من اقتصاد است و همه چیز را از دریچه اقتصادی می‌بینم. اقتصاد یعنی تامین، تقاضا و سود. تاریخ ۱۰۰ ساله اخیر اقتصاد ایران را مرور کنند. ببینند آیا شرکت‌های خارجی که در ایران مشارکتی کردند با خسارتی مواجه شدند؟ شما نمی‌توانید یک موردی را پیدا کنید.

من سال‌ها در پتروشیمی ایران بودم. یک شرکت ۱۰۰ درصد دولتی اتفاقا آقای نعمت زاده که الان وزیر هستند رئیس پتروشیمی بودند و من معاون بودم. ما در آنجا ۱۵ میلیون دلار جذب سرمایه‌ خارجی در طول ۸سال در دوران دولت اصلاحات داشتیم. شرکت‌های بزرگ پتروشیمی و نفتی و بانک‌های بزرگ با ما مذاکره کردند و همچنین شرکت‌های بیمه. از بانک‌های بزرگ و از شرکت‌های نفتی بپرسید که آیا با مشکلی روبه‌رو‌ بودند؟ هرگز نمی‌توانید موردی را پیدا کنید. ما ایرانی‌ها به لحاظ فرهنگی، آدم‌های خوش قولی هستیم. این بخشی از فرهنگ ماست. پیام من به سرمایه‌گذاران خارجی این است که ما اولا به آنها خوشامد می‌گوییم. بدون نگرانی بیایند و سرمایه‌گذاری کنند. قوانین ایران از آنها حمایت می‌کند. کشوری که این همه تحصیلکرده دارد حتما به قول و قرارهایش و قراردادهایش احترام می‌گذارد. بنابراین اگر شرکت‌های بزرگ وارد ایران شوند ضرر نمی‌کنند و حتما منافع شان حفظ می‌شود.