نیمه دوم سخت طلای سیاه

گروه نفت و پتروشیمی: در حال حاضر سیگنال‌هایی از افت قیمت نفت در بازارهای جهانی دیده می‌شود که موجب نگرانی معامله‌گران شده است. برخی بر این باورند که با توجه به سطح بالای ذخایر نفت خام و همچنین اشباع بازار فرآورده‌های نفتی دور جدیدی از افت قیمت نفت مانند سال ۲۰۱۵ آغاز خواهد شد. در سال ۲۰۱۵ بازار نفت روندی مشابه آنچه در سال جاری تا‌کنون داشته است طی کرد و در نیمه دوم سال با افت شدید قیمت‌ها مواجه شد.

اما برخی از کارشناسان و موسسات بر این باورند که آنچه در سال گذشته رخ داد تکرار نخواهد شد زیرا بهبود شرایط بنیادین بازار، کف بالاتری برای نفت ساخته است. آنها همچنین معتقدند در میان‌مدت شاهد رشد قابل توجهی در بهای نفت خواهیم بود. تحلیلگران به کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بالادست صنعت نفت اشاره می‌کنند و بر این باورند که بازار به زودی با کمبود عرضه مواجه خواهد شد. این اختلاف دیدگاه پیش‎بینی‌های متفاوتی را برای بازار نفت به همراه آورده است. بانکی مانند مورگان استنلی میانگین ۵۱ دلار را برای نفت در سال ۲۰۱۷ می‌بیند و موسسه‌ای چون ریموند جونز از جهش نفت تا سطح ۸۰ دلار در سال ۲۰۱۷ سخن می‌گوید.

نگرانی از مازاد عرضه

بهای نفت در میانه‌های فوریه(دومین ماه میلادی) سال جاری میلادی به کمترین میزان خود ظرف ۱۳ سال اخیر یعنی حدود ۲۶ دلار به ازای هر بشکه رسید. اما پس از آن به شکل کم‌سابقه‌ای رشد کرد به‌طوری‌که در عرض کمتر از ۴ ماه بیش از ۹۶ درصد رشد قیمتی را به ثبت رساند و در ماه ژوئن(ماه گذشته میلادی) به قیمت‎‌های بالای ۵۱ دلار نیز رسید. اما حدود یک‌و‌نیم ماه گذشته بهای نفت مجددا در مسیر نزولی ملایمی قرار گرفته است و در حال حاضر در قیمت‌های کمتر از ۴۵ دلار معامله می‌شود.

روند قیمتی که از ابتدای سال بازار نفت طی کرده است موجب شده که برخی شائبه شباهت بازار نفت در سال جاری با سال گذشته را مطرح کنند. سال گذشته بازار نفت در نیمه اول سال به دنبال پیش‌بینی کاهش تولید نفت در آمریکا به شکل زود‌هنگامی شروع به رشد کرد به‌طوری‌که در مدت چند ماه حدود ۳۵ درصد رشد قیمتی را به ثبت رساند. اما رشد زود‌هنگام بازار و رسیدن قیمت‌ها به محدوده ۶۰ دلار موجب شد که افت تولید نفت شیل در آمریکا قدری به تعویق بیفتد. هزینه تولید نفت شیل بالاتر از هزینه تولید نفت از مخازن متعارف (سنتی) بوده، از همین رو برای تولید اقتصادی به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد. بنابراین بازگشت قیمت‌ها به بالای ۶۰ دلار موجب شد که افت تولید در آمریکا به تعویق افتد و زمان مورد نیاز برای بهبود بازار بیشتر شود. بعد از این واقعه بود که نفت در مسیر کاهشی قرار گرفت و به کف ۱۳ سال خود رسید.

حال نیز برخی بازار را با سال گذشته مقایسه می‌کنند و رشد قیمت نفت در نیمه اول سال را موجب افت مجدد قیمت‌ها می‌دانند. گفته می‌شود در کوتاه‌مدت (نیمه دوم سال ۲۰۱۶) روند افت قیمت‌ها ادامه خواهد یافت و ماه‌های سختی را برای بازار نفت رقم خواهد زد. حتی گفته می‌شود ممکن است قیمت نفت مجددا به کانال ۳۰ دلار وارد ‌شود. این عده از کارشناسان به رشد ذخایر بنزین در فصل گرم سال برخلاف روند هر‌ساله اشاره و افزایش مازاد عرضه در بازار نفت در ادامه سال را پیش‌بینی می‌کنند.

در حال حاضر با وجود اینکه در فصل گرم سال یعنی اوج زمان تقاضا برای بنزین قرار داریم اما موجودی انبارهای بنزین در حال افزایش است. بر اساس آخرین داده‌های منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در هفته منتهی به ۱۵ جولای(مصادف با ۲۵ تیر) حجم ذخایر بنزین ۹۱۱ هزار بشکه افزایش یافته و به ۲۴۱میلیون بشکه رسیده است. این سطح از ذخیره بنزین در این فصل از سال در تاریخ بی‌سابقه بوده است. هر چند که در این آمار اعلام شده که سطح ذخایر نفت خام در این کشور در مدت یاد شده ۳/ ۲‌میلیون بشکه کاهش داشته، اما سطح ذخایر نفت خام در حال حاضر ۵/ ۵۱۹ میلیون بشکه است که ۶/ ۵۵‌میلیون بشکه بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. ذخایر نفت خام آمریکا نیز در بیشترین مقدار در تاریخ این کشور قرار دارد. در پی نگرانی از رشد موجودی انبارهای بنزین و مازاد عرضه در بازار نفت روز گذشته بهای نفت مجددا در مسیر کاهشی قرار گرفت. روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۵ به وقت تهران)، نفت خام شاخص بازار نیویورک ۳۹ سنت نسبت به آخرین قیمت بازار در روز پنج‌شنبه کاهش یافت و به ۳۶/ ۴۴ دلار به ازای هر بشکه رسید. برنت، نفت شاخص بازار لندن نیز با ۲۷ سنت کاهش ۹۳/ ۴۵ دلار بر بشکه معامله شد. در حال حاضر نفت در کمترین مقدار خود طی دو ماه گذشته معامله می‌شود. رویترز بر این باور است که آمار رشد صادرات نفت عراق در ماه جولای از عوامل کاهش قیمت نفت بوده است. بر اساس این گزارش، در ۲۱ روزی که از ماه جولای(ماه جاری میلادی) می‌گذرد، صادرات نفت عراق نسبت به ماه قبل افزایش یافته است. در این مدت میانگین صادرات نفت این کشور ۲۸/ ۳ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به میانگین صادرات نفت این کشور در ماه ژوئن حدود ۱۰ هزار بشکه رشد داشته است.

پیش‌بینی رشد قیمت‌ها در میان‌مدت

با وجود نگرانی‌هایی که این روزها در بازار نفت مطرح می‌شود اما بسیاری از کارشناسان موسسات سرمایه‌گذاری بر این باورند که بهای نفت در میان‌مدت رشد قیمتی را به ثبت خواهد رساند، این عامل خود می‌تواند مانع از بازگشت نفت به کف قیمتی باشد که پیش از این تجربه کرده است.

کارشناسان بانک بارکلیز معتقدند در حالت کلی نفت در مسیر افزایشی قرار دارد. در آخرین اظهارات کارشناسان این موسسه سرمایه‌گذاری اعلام کرده‌اند که پیش‌بینی خود از بهای نفت در میان مدت را افزایش داده‌اند چراکه معتقدند به دلیل کمبود عرضه، نفت زودتر از آنچه پیش از این گمان می‌کردند احیا خواهد شد. بر اساس برآوردهای بارکلیز، بهای نفت برنت در سال ۲۰۱۹ به ۸۵ دلار خواهد رسید اما پس از آن مجددا در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت و به ۷۸ دلار بر بشکه در سال ۲۰۲۱ خواهد رسید. بارکلیز پیش از این بهای ۸۳ دلاری را برای نفت در سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی کرده بود و بر این باور بود که اوج رشد بهای نفت در سال ۲۰۲۰ با رسیدن به قیمت‌ها به ۸۵ دلار رقم خواهد خورد.

در آخرین بازبینی که دیگر موسسات و بانک‌های بین‌المللی از بهای نفت داشته‌اند، اختلاف در پیش‌بینی‌ها بیشتر شده است. به‌طور مثال مورگان‌استنلی در میان مدت رشد بسیار آرامی را برای نفت پیش‌بینی کرده به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۷ میانگین بهای نفت را ۵۱ دلار برآورد کرده است. در حالی که موسسه ریموند جیمز بر این باور است که در کوتاه مدت شاهد جهشی در بهای نفت خواهیم بود و متوسط بهای نفت در سال آینده میلادی به ۸۰ دلار خواهد رسید.

بارکلیز بر این باور است که حتی در سناریویی که رشد تقاضا در آن ضعیف در نظر گرفته شده، عرضه نفت به دلیل کاهش تولید به دنبال افت سرمایه‎گذاری‌ها در صنعت نفت همچنان کمتر از تقاضا خواهد بود که به معنای کمبود عرضه در بازار نفت و رشد قیمت‌ها خواهد بود. کارشناسان این بانک بر این باورند که افت سرمایه‌گذاری در نفت موجب کاهش حفاری‌ چاه‌های جدید شده است در حالی که چاه‌های قدیمی نیز با افت فشار مواجه شده و نیاز به تعمیر و نگهداری دارند. این عوامل به این معنا است که در بلند مدت شاهد کاهش تعداد حفاری در میادین نفتی خواهیم بود. در حال حاضر هزینه‌های سرمایه‌گذاری در بالا دست نفت در راستای اکتشاف و تولید برای دومین سال پیاپی کاهش یافته که از سال ۱۹۸۰ تا کنون بی‌سابقه بوده است. از سال ۲۰۱۴ هزینه سرمایه‌گذاری در بالادست نفت جهان بین ۴۰ تا ۴۵ درصد و در آمریکا حدود ۶۰ درصد کاهش یافته است. بارکلیز معتقد است رسیدن قیمت نفت به ۶۰ دلار، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش حفاری‌ها در نیمه نخست ۲۰۱۷ شود.

سال 2015 تکرار نخواهد شد

همان‌طور که گفته شد یکی از نگرانی‌های این روزهای معامله‌گران شباهت بازار نفت به سال ۲۰۱۵ است. با این حال مدیر بخش کالایی بانک سیتی‌گروپ بر این باور است که سال ۲۰۱۵ تکرار نخواهد شد و معامله‌گران نباید نگران سقوط قیمت نفت در نیمه دوم سال جاری میلادی باشند. اد مورس در گفت‌وگو با CNBC می‌گوید: «هرچند که ذخایر انبارهای نفتی آهسته تر از آنچه پیش از این برآورد می‌شد در حال کاهش است، در مقابل بازار با عرضه جدیدی مواجه نیست. در واقع در بازارهای کالایی سطح عرضه و تقاضا به شدت به هم نزدیک شده است.» به گفته وی تولید نفت عراق در سال گذشته میلادی رشد قابل توجهی داشته است، این کشور ۷۵ درصد از رشد تولید کشورهای عضو اوپک را به خود اختصاص داد. از سویی تولید نفت ایران نیز در ۶ ماه ابتدای سال جاری رشد ۸۰۰ هزار بشکه‌ای داشته است. بر این اساس کشورهای عضو اوپک بعید است بتوانند تولید نفت خود را از این پس چندان افزایش دهند.

از سویی عرضه نفت در حالت کلی به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری‌ها رو به کاهش است. بر‌اساس برآوردهای موسسه وودمکنزی، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ افت هزار میلیارد دلاری را تجربه خواهد کرد. بسیاری از کاهش تولید در خارج از اوپک در ایالات متحده به دلیل کاهش تولید نفت شیل که هزینه تولید بالایی دارد، رخ داده است. تولید نفت آمریکا در آوریل سال گذشته به بیشترین مقدار خود ظرف ۴۵ سال اخیر یعنی به ۷/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید. با این حال از آن زمان شاهد افت تولید نفت در این کشور بوده‌ایم. تولید آمریکا در آوریل سال جاری یعنی بعد از گذشت یک سال به ۹/ ۸ میلیون بشکه در روز رسید. مورس می‌گوید: «تولید نفت در ایالات متحده، چین، کلمبیا، مکزیک و برزیل رو به کاهش است و این چیزی است که تعادل در بازار نفت را به ارمغان آورده است.»

با این حال مورس بر این باور است که افزایش تولید نفت از سوی لیبی درصورت تشکیل یک دولت واحد مرکزی و همچنین افزایش تولید از میدان مشترک نفتی کویت و عربستان در صورت توافق بین این دو کشور می‌تواند موجب وارد شدن شوک به بازار نفت شود. میدان مشترک عراق و کویت که به دلیل مشکلات حقوقی در حال حاضر متوقف شده است، ظرفیت تولید ۵۰۰ هزار بشکه در روز را دارد. مورس همچنین به فشار دلار بر بازارهای کالایی اشاره کرد و گفت: بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا فشار دلار بر بازارهای کالایی افزایش یافت، با این حال این موضع موقتی است.

در عین حال، دو ابر‌شرکت در حوزه خدمات و ساخت کالا در صنعت نفت بر این باورند که در حال حاضر قیمت نفت به کف خود رسیده است. شلومبرگر روز پنج‌شنبه اعلام کرد که نفت به کف قیمتی خود رسیده است. در عین حال رقیب کوچکتر آن، هالیبرتون نیز روز چهارشنبه اظهارات مشابهی داشت و پیش‌بینی کرد که در ادامه سال قیمت‌ها رشد کنند. شلومبرگر که به‌طور غیر منتظره‌ای ۱۶/ ۲ میلیارد دلار در سه ماه دوم سال زیان دیده است، اعلام کرد که در سه ماه دوم سال شرایط در صنعت نفت تقریبا در همه نقاط جهان بدتر شده بود. با این حال کارشناسان این شرکت بر این باورند که سیکل رکودی صنعت نفت به پایان رسیده است و از این پس شاهد بهبود شرایط نفت خواهیم بود. کارشناسان براین باورند که برآوردهای این دو شرکت موجب ارسال سیگنال مثبت به بازار نفت خواهد شد.