گروه نفت و پتروشیمی: رشد تولید نفت ایران ادامه دارد و این بار به بیشترین مقدار ظرف ۵ سال اخیر رسیده است. آمار منتشرشده از سوی دبیرخانه اوپک نشان می‌دهد که متوسط تولید روزانه نفت ایران در ماه ژوئن (ماه گذشته میلادی) با رشد ۷۷ هزار بشکه‌ای به ۶۵/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده که بیشترین مقدار از ژوئن سال ۲۰۱۱ یعنی پیش از اعمال تحریم‌های غرب است. اوپک همچنین در گزارش خود از افزایش تقاضا برای نفت این سازمان در سال جاری و سال ۲۰۱۷ خبر داده به‌طوری‌که سال آینده جهان با کمبود عرضه نسبت به تقاضا مواجه خواهد شد. در این بین اداره اطلاعات انرژی آمریکا برآورد قیمتی خود را یک دلار افزایش داد و بهای نفت در سال جاری را حدود ۴۴ دلار پیش‎بینی کرد.

رکوردزنی تولید نفت ایران

بر اساس گزارش دبیرخانه اوپک، رشد تولید نفت ایران همچنان ادامه دارد. بر اساس داده‌های منابع ثانویه، متوسط تولید روزانه نفت ایران در ماه ژوئن ۸/ ۷۷ هزار بشکه افزایش یافته و به ۶۴۴/ ۳ میلیون بشکه رسیده است. این در حالی است که در ژوئن سال ۲۰۱۱ یعنی دقیقا پیش از آنکه تحریم‌های غرب علیه ایران اعمال شود، سطح تولید کشورمان حدود ۶۵/ ۳ میلیون بشکه در روز بوده است. با اعمال تحریم‌های غرب تولید نفت ایران به حدود ۸/ ۲ میلیون بشکه رسید، اما در عرض ۶ ماه بعد از لغو تحریم‌ها مجددا سطح تولید کشورمان به پیش از دوران تحریم‌ها رسید.

بر‌اساس گزارش اوپک، ایران در ماه ژوئن بعد از نیجریه بیشترین رشد تولید را بین اعضای این سازمان به خود اختصاص داده است. تولید نفت نیجریه در این ماه ۹۸ هزار بشکه افزایش یافته و به ۵۲/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده، با این حال تولید نفت این کشور همچنان حدود ۱۵۰ هزار بشکه کمتر از متوسط ماه آوریل بوده است. از افت تولید نفت نیجریه به دلیل تحرکات تروریستی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل رشد قیمت نفت در ماه‌های اخیر یاد می‌شود. بعد از ایران و نیجریه، عربستان، لیبی، امارات و کویت بیشترین رشد را در تولید نفت خود لحاظ کرده‌اند،تولید نفت عربستان به بیش از ۳/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رسیده است. ونزوئلا و عراق نیز به ترتیب با ۸۸ هزار و ۵۶ هزار بشکه بیشترین افت تولید را بین کشورهای عضو این سازمان داشته‌اند. در مجموع تولید نفت این سازمان در ماه جولای ۲۶۴ هزار بشکه رشد داشته و به ۸۵۸/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. بخش مهمی از رشد تولید اوپک به در نظر گرفتن تولید عضو جدید این سازمان یعنی گابن باز می‌گردد. گابن بیش از ۲۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید و حدود ۲۰ هزار بشکه مصرف می‌کند. با احتساب گابن اوپک در حال حاضر ۱۴ عضو دارد.

میانگین قیمت سبد نفتی اوپک در ماه ژوئن با ۶/ ۲ دلار افزایش نسبت به ماه پیش از آن به ۸۴/ ۴۵ دلار بر بشکه رسید. در این ماه نفت خام آمریکا ۰۶/ ۲ و برنت ۲۸/ ۲ دلار رشد قیمتی را به ثبت رساندند و به ترتیب به ۹۳/ ۴۹ و ۸۵/ ۴۸ دلار بر بشکه رسیدند. رشد بیشتر قیمت سبد نفتی اوپک نسبت به تغییر قیمت دو نفت شاخص برنت و WTI قابل توجه است. شاید مهمترین عامل آن کاهش تخفیف‌های کشورهای عضو اوپک به مشتریان خود به خصوص در آسیا باشد. پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «عقب‌نشینی سعودی‌ها از جنگ نفتی؟» در شماره ۳۸۰۴ خود به کاهش رقابت نفتی بین کشورهای عضو این سازمان در بازار آسیا پرداخته بود.

اما در این بین بهای نفت سنگین ایران رشد قیمتی بیشتری را به ثبت رسانده است. هر بشکه نفت سنگین ایران در ماه ژوئن با بیش از ۳ دلار رشد قیمتی به‌طور متوسط ۶۸/ ۴۴ دلار به فروش رسیده است. بررسی داده‌های منتشر شده در گزارش ماه جولای دبیرخانه اوپک نشان می‌دهد که بین کشورهای عضو اوپک، ایران بعد از ونزوئلا در ماه یاد شده بیشترین رشد قیمتی را داشته است، بهای نفت شاخص ونزوئلا (Merey) نزدیک به ۴ دلار در هر بشکه رشد کرده و به ۲۲/ ۳۸ دلار رسیده است.

بر اساس این گزارش، افت قیمت نفت در دو سال گذشته بر اقتصاد کشورهای عضو این سازمان اثر‌گذار بوده است و رشد اقتصادی غالب کشورهای عضو این سازمان در مسیر کاهشی قرار داشته است. میزان رشد اقتصادی بزرگ‌ترین تولیدکننده این سازمان، عربستان در سه ماه اول سال ۲۰۱۶ به ۵/ ۱ درصد رسیده که نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن ۸/ ۱ درصد کاهش یافته است. در ایران نیز ارزش صادرات غیر‌نفتی در بازه زمانی مارس - ژوئن به ۵/ ۱۹ میلیارد دلار رسیده، در حالی که در مدت مشابه سال قبل ۲۵/ ۲۴ میلیارد دلار بوده است. بخش اعظم صادرات غیر‌نفتی ایران شامل محصولات پتروشیمی است که افت شدید قیمتی را در یک سال اخیر تجربه کرده‌اند.

اما در کل، اوپک میزان رشد اقتصادی جهان را در سال جاری ۳ درصد برآورد کرده در حالی که در گزارش ماه قبل این سازمان این رقم ۱/ ۳ درصد برآورد شده بود. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و تاثیر احتمالی آن بر اقتصاد بریتانیا و اروپا مهمترین عامل کاهش رشد اقتصادی جهانی عنوان شده است. با این حال اوپک رشد تقاضا برای نفت را بدون تغییر و در سطح ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز نگه داشته است.

در سمت عرضه، پیش‌بینی شده عرضه کشورهای غیرعضو اوپک در سال جاری میلادی حدود ۹۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد که نسبت به گزارش‌های قبلی این سازمان ۱۶۰ هزار بشکه‌ بیشتر است. اوپک دلیل افزایش پیش‌بینی افت تولید کشورهای غیرعضو را اختلال در عرضه نفت کانادا در نیمه اول سال اعلام کرده است. همچنین پیش‌بینی شده که افت تولید کشورهای غیر عضو در سال ۲۰۱۷ نیز ادامه یابد. در این سال تولید کشورهای غیر‌عضو به دلیل تداوم افت تولید ایالات متحده ۱۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت و به ۹/ ۵۵ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. در انتهای این گزارش، اعلام شده که تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۱۶ به ۹/ ۳۱ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که نسبت به گزارش قبلی این سازمان ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر است. همچنین اعلام شده است که تقاضا برای نفت این سازمان در سال جاری میلادی نسبت به سال قبل ۹/ ۱ میلیون بشکه در روز رشد خواهد کرد که نسبت به گزارش ماه قبل ۱۰۰ هزار بشکه بیشتر است. همچنین پیش‌بینی شده تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۱۷ به ۳۳ میلیون بشکه در روز برسد، بنابراین اگر تولید نفت کشورهای عضو تغییر چندانی نداشته باشد سال بعد با کاهش عرضه نسبت به تقاضا در بازار نفت مواجه خواهیم شد.

تداوم افت تولید آمریکا

اما اداره اطلاعات انرژی آمریکا گزارش ماهانه خودبا عنوان «چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار نفت» را منتشر کرد.

این سازمان برآورد قیمتی خود از بهای نفت خام آمریکا و برنت را در سال جاری حدود ۴۴ دلار پیش‌بینی کرده که یک دلار بیشتر از پیش‌بینی ماه قبل این سازمان است. همچنین متوسط قیمت این نفت‌های شاخص در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۲ دلار در هر بشکه پیش‌بینی شده است. متوسط روزانه تولید نفت آمریکا در سال ۲۰۱۵ حدود ۴/ ۹ میلیون بشکه برآورد می‌شود که در سال جاری با افت ۸۰۰ هزار بشکه‌ای به ۶/ ۸ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. همچنین پیش‌بینی شده تولید نفت آمریکا در سال ۲۰۱۷ نیز ۴۰۰ هزار بشکه کاهش یابد و به ۲/ ۸ میلیون بشکه در روز برسد. تولید نفت این کشور در ماه ژوئن به ۶/ ۸ میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به آوریل ۲۰۱۵(اوج تولید نفت این کشور) کاهش ۱/ ۱ میلیون بشکه‌ای داشته است. با این حال اداره اطلاعات انرژی آمریکا انتظار دارد رشد تولید نفت و دیگر مایعات سوختی کشورهای خارج از اوپک در سال جاری میلادی و سال ۲۰۱۷ به ترتیب تنها ۶۰۰ هزار و ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد. در واقع اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی می‌کند بخشی از کاهش تولید نفت آمریکا با افزایش تولید در خلیج مکزیک جبران شود. در سمت تقاضا، EIA انتظار دارد که رشد تقاضا در سال جاری به ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز برسد. همچنین رشد تقاضا در سال ۲۰۱۷ حدود ۵/ ۱میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده است. غالب این رشد تقاضا از سوی کشورهای غیرOECD خواهد بود. به‌طور مثال هند به‌عنوان یک کشور خارج از سازمان توسعه و همکاری اقتصادی(OECD) به تنهایی در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۰۰ هزار بشکه رشد تقاضا از محل افزایش مصرف سوخت برای حمل و نقل و نفتا به‌عنوان ماده اولیه واحدهای جدید پتروشیمی داشته است.

جهش تولید نفت ایران به پیش‌از تحریم‌ها