«دنیای‌اقتصاد» ابتکار اوپک و غیراوپک برای دستیابی به راه‌حل مشترک را بررسی کرد
اعانه نفتی بن‌سلمان
نفت اوج قیمتی ۱۱ ماهه را لمس کرد
به این ترتیب پس از ماه‌ها سهم برابر روسیه و عربستان در توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس، تولید خود را یک میلیون بشکه از روسیه کمتر کرد. البته این تصمیم به مذاق روس‌ها چندان خوش نیامده است و آنها هیچ خوش ندارند که تلاش‌های اوپک و غیراوپک برای بالا بردن قیمت و حفظ تعادل بازار باعث فرصت‌طلبی شرکت‌های نفتی آمریکایی حوزه شیل شود و آنها بتوانند سهم بیشتری از بازار درحال تقویت از نظر قیمتی را در دست بگیرند. این تصمیم عربستان از سوی تحلیلگران بانک سرمایه‌گذاری گلدمن‌ساکس به‌عنوان سیگنالی از ضعیف بودن تقاضا به دلیل افزایش محدودیت‌های کرونایی در نظر گرفته شده است.
این تصمیمات اوپک‌پلاس و مشخصا استراتژی تهاجمی عربستان برای کاهش سطح تولید شوک بزرگی را به بازار جهانی و قیمت شاخص‌های نفتی وارد کرد و در روز سه شنبه منجر به افزایش تقریبا ۵ درصدی بهای هر دو شاخص نفتی برنت و وست‌تگزاس اینترمدییت شد. شوکی که بهای وست‌تگزاس اینترمدییت پس از شیوع کرونا را برای نخستین بار به بالای ۵۰ دلار در هر بشکه رساند و بسیاری از معامله‌گران را در بهت و حسرت‌های عمیقی فرو برد. عبدالعزیز بن‌سلمان هم این تصمیم عربستان را بخشی از وعده‌ای دانست که پیش‌تر به دلالان و بازرگانان نفتی که دست به سودجویی در بازار می‌زدند، داده بود و آنان را تهدید به تنبیه کرده بود.
تا لحظه تنظیم این گزارش در ساعت ۱۷:۳۰ دقیقه روز چهارشنبه به وقت تهران، قیمت هر بشکه نفت‌خام وست‌تگزاس اینترمدییت آمریکا در بازار نایمکس برابر با ۵۰ دلار و ۹ سنت تعیین شد که نمایانگر افزایش ۱۶ سنتی این شاخص نفتی نسبت به روز پیش بود. شاخص نفتی برنت هم به بهای ۵۴ دلار و ۳ سنت در هر بشکه معامله شد که رشدی ۴۳ سنتی در هر بشکه را نشان می‌داد. لازم به ذکر است که در طول جلسه معاملاتی روز چهارشنبه در ساعاتی از روز قیمت شاخص وست‌تگزاس اینترمدییت تا ۵۰ دلار و ۵۹ سنت در هربشکه نیز پیش‌روی کرد که بالاترین رکورد ثبت شده قیمتی از ۲۵ فوریه سال گذشته تاکنون بود و نفت برنت نیز تا ۵۴ دلار و ۶۳ سنت در هر بشکه را نیز ثبت کرد که چنین سطح قیمتی از ۲۶ فوریه سال گذشته تاکنون مشاهد نشده بود. به این ترتیب هر دو شاخص نفتی عمده بازارهای آتی روز چهارشنبه بالاترین سطوح قیمتی خود در ۱۱ ماهه گذشته را به ثبت رساندند.
توافق نامتعارف اوپک و غیراوپک
اوپکی‌ها در کنار روسیه و سایر تولیدکنندگان عمده نفتی در روز سه‌شنبه به توافق نامتعارفی در زمینه سهمیه‌بندی کاهش تولید رسیدند که در آن عربستان سعودی به‌صورت کاملا داوطلبانه و با تصمیم محمد بن‌سلمان، متعهد شد تولید خود را تا روزانه یک میلیون بشکه کاهش دهد. از سوی دیگر نیز دو کشوری که طرفدار افزایش عرضه نفت‌خام و کاهش سطح محدودیت‌ها بودند؛ یعنی روسیه و قزاقستان نیز افزایش نسبتا متوسط تولید را به‌دست آوردند. به گزارش نیویورک‌تایمز، این تصمیم اثر کاهشی کلی بر روی سطح تولید خواهد داشت چراکه روسیه و قزاقستان تنها ۱۵۰ هزار بشکه طی دو ماه فوریه و مارس به سطح تولید خود خواهند افزود، اما عربستان با صرف‌نظر از بخش نسبتا بزرگی از سهم بازار خود به‌دنبال تقویت قیمت‌ها و تعمیق قدرت رهبری خود در میان تولیدکنندگان نفت جهان است. دوشنبه و در روز نخست مذاکرات اختلافات تا حدودی میان اعضا بالا گرفته بود و با تقسیم شدن به دو جبهه طرفداران حفظ سطح تولید کنونی شامل عربستان، امارات و متحدانشان در برابر طرفداران افزایش تولید که روسیه و قزاقستان بودند، ترس از عدم حصول توافق را بالا برده بود.
به‌نظر می‌رسد در میان اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها دشواری در دستیابی به اتفاق نظر تا حدود زیادی جدی است و مواضع متناقض روسیه و عربستان به‌عنوان دو رهبر اصلی این پیمان نفتی، می‌تواند نشانه‌ای پیشینی از احتمال بروز مشکلات در مهار تولید و پایبندی اعضا در ماه‌های آینده باشد، چراکه افزایش بهای طلای سیاه برخی از اعضا مانند عراق را به فروش نفت بیشتر در بازارهای جهانی تحریک می‌کند. آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد عربستان سعودی به‌رغم حمایت اکثریت اعضای تعیین‌کننده و تولیدکنندگان بزرگ، قادر به مقاومت در برابر خواسته روسیه برای افزایش تولید نبوده و به‌دلیل حفظ وحدت رویه و عدم بروز اختلافات حاد، حاضر به چنین تصمیم‌گیری شده است. یوشن باهری، مدیر اجرای شرکت تحقیقات بازار آی‌اچ‌اس مارکیت (IHS Markit) درباره این توافق جدید اوپک و غیراوپک می‌گوید: «سعودی‌ها ترجیح دادند به جای آنکه همه چیز خراب شود، روس‌ها به هر چه می‌خواهند دست پیدا کنند.»
طبق مفاد اعلام شده در بیانیه پایانی این نشست به روسیه اجازه داده خواهد شد که در ماه فوریه ۶۵ هزار بشکه در روز و در ماه مارس نیز ۶۵ هزار بشکه در روز دیگر میزان تولید نفت‌خام خود را افزایش دهد. با این ارقام جدید سطح تولید نفت‌خام روس‌ها به بیش از ۲/ ۹ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا خواهد کرد. قزاقستان، متحد روسیه در این نشست هم در ماه‌های فوریه و مارس به ترتیب ۱۰ هزار بشکه در هر ماه را به سطح تولید خود می‌افزاید که مجموع افزایش تولید ائتلاف اوپک‌پلاس را به ۱۵۰ هزار بشکه می‌رساند. این حجم افزایش تولید در بیانیه پایانی نشست وزارتی اوپک‌پلاس آمده است. سایر کشورهای تولید‌کننده هم در همان سطوح پیشین تولید تعهد داده شده خود، بدون هیچ تغییری باقی خواهند ماند.
شوک بن‌سلمان به بازار جهانی نفت
سعودی‌ها اما برای تقویت بازار و قیمت‌ها پیش‌قدم شدند به‌صورت داوطلبانه تولید را تا یک میلیون بشکه در روز کاهش دهند. این میزان حدودا معادل یک‌درصد از عرضه جهانی نفت‌خام را شامل می‌شود و حجم تولید نفت‌خام سعودی‌ها را به حدود ۱/ ۸میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد. البته این تعهد داوطلبانه عربستان دیر انجام شد و در سهمیه‌های منتشرشده و بیانیه پایانی اوپک‌پلاس پس از اتمام نشست منعکس نشد. سعودی‌ها در بهار سال گذشته و در اوج جنگ قیمتی که با روسیه به‌راه انداخته بودند، روزانه بیش از ۱۱ میلیون بشکه نفت‌خام تولید می‌کردند. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان وزیر نفت عربستان سعودی در یک کنفرانس خبری پس از پایان نشست اعلام کرد که کشورش برای حمایت از اقتصاد و بازار نفت چنین تصمیمی اتخاذ کرده است و طبق وعده‌ای که قبلا داده بود تولید خود را کاهش می‌دهد. به گزارش بلومبرگ، این اقدام عربستان بازار جهانی نفت را شگفت‌زده کرد و در همان روز سه‌شنبه قیمت نفت‌خام را به بالاترین سطوح ۱۰ ماهه خود رساند و سهام غول‌های انرژی در بورس‌های جهانی و شرکت‌های حفاری شیل‌تگزاس هم تقویت شد. عبدالعزیز بن‌سلمان کشورش را حافظ صنعت نفت معرفی کرد و با خوشحالی خبر از کاهش تولیدی داد که به گفته او تصمیمی یک‌جانبه است که از سوی شخص محمد بن‌سلمان، ولیعهد قدرتمند سعودی اتخاذ شده است. به‌نظر می‌رسد این تصمیم عربستان، بخشی از استراتژی تعمیق روابط و ایجاد محور ائتلافی نفتی- سیاسی محمد بن‌سلمان جاه‌طلب باشد تا از این طریق سلطه عربستان بر اوپک را تقویت کند و با صرف‌نظر از سهم بازار قیمت‌ها را افزایش دهد و در عمل به سایر کشورها کمک بزرگی کند.
عربستان همچنین با اتخاذ این تصمیم به وعده تنبیه دلالان نفتی که با سودجویی به وضعیت بازار آسیب می‌زدند را عملی کرد و به شکل غیرمنتظره‌ای قیمت نفت در روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه شتابان رو به افزایش رفت و سرمایه‌گذاران را غافلگیر کرد. قیمت نفت‌خام وست‌تگزاس اینترمدییت و شاخص نفتی برنت تا پایان روز سه‌شنبه هرکدام حدود ۵ درصد رشد کردند و شاخص نفتی آمریکایی وست‌تگزاس اینترمدییت برای نخستین‌بار از زمان شیوع بیماری کووید-۱۹ در سطوحی بالاتر از ۵۰دلار بسته شد. این حرکت حساب‌شده عربستان سعودی، نشانگر قدرت یک غول نفتی بود که دلالان را پیش‌تر به مجازات تهدید کرده بود.
به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، بانک گلدمن‌ساکس نیز طی یادداشتی با اشاره به تصمیم عربستان‌سعودی درباره کاهش تولید داوطلبانه یک میلیون بشکه در روز عنوان کرد که تصمیم مقامات سعودی بیشتر منعکس‌کننده نشانه‌های بازگشت ضعیف تقاضا با برپایی قرنطینه‌های مجدد است. با این حال گلدمن‌ساکس باز هم تغییری در پیش‌بینی قیمتی خود در سال ۲۰۲۱ ایجاد نکرد. گلدمن‌ساکس معتقد است قیمت نفت برنت در هر بشکه تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی ۶۵ دلار خواهد بود.
نشانه‌های تعمیق شکاف در اوپک‌پلاس
تصمیم عربستان درباره کاهش داوطلبانه تولید از سوی دیگر می‌تواند به تعمیق شکاف‌ها در میان اوپک و غیراوپک دامن بزند. هرچند مقامات روس در برابر دوربین‌ها از تصمیم عربستان استقبال کردند، اما شنیده‌ها حاکی از آن است که در پشت درب‌های بسته به مقامات سعودی درباره چنین تصمیماتی هشدار داده بودند. روسیه بر آن است که سهم بازار خود و حتی سایر تولیدکنندگان را در زمان بازیابی قیمت نفت و تقاضا افزایش دهد، تا شرکت‌های حوزه شیل آمریکا نتوانند شکاف به‌وجود آمده ناشی از کنترل عرضه توسط اوپک‌پلاس را پوشش دهند. به گزارش نیویورک‌تایمز از نشانه‌های بروز اختلافات جدی میان عربستان و روسیه را می‌توان در سخنان ابتدایی شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان در کنفرانسی که ریاست آن را بر عهده داشت، مشاهده کرد که بدون اشاره مستقیم به روسیه گفت: «هر آنچه که در این مدت به‌دست آورده‌ایم را به‌دلیل منافع فوری اما واهی به خطر نیندازیم.»
با این حال اما با توجه به ابتکار جدید این تولیدکنندگان بزرگ به‌نظر می‌رسد هنوز آتش به نزدیکی انبار باروت نرسیده است و تولیدکنندگان بزرگ به رهبری عربستان تصمیم گرفته‌اند تا کماکان به هر شکلی با یکدیگر دست به مصالحه بزنند و بار دیگر بازرگانان و دلالان نفتی را که هنوز به‌دلیل ترس از بروز جنگ قیمتی دیگری محتاط هستند را تهدید کنند. اما به هر حال این اقدام داوطلبانه عربستان ممکن است تاثیرات اساسی بر سر روابط دیپلماتیک نفتی این کشور با دیگر رهبر اوپک‌پلاس یعنی روسیه داشته باشد، چراکه ممکن است در صورت احساس نیاز به افزایش قیمت بیشتر عربستان، با حمایت دیگر اعضای قدرتمند به‌دنبال تحمیل خواسته خود برای کاهش سرعت رشد عرضه یا تصمیماتی از این دست باشد. در چنین شرایطی ممکن است بار دیگر آتش جنگ قیمتی به جان بازار جهانی نفت بیفتد که تبعات سنگینی را به‌همراه داشته باشد و هر آنچه اعضا برای بازیابی بازار نفت رشته بودند را پنبه کند. البته چنین دیدگاهی حد زیادی از بدبینی را هم با خود به همراه دارد.
