امیررضا رضازاده - کشور ما در منطقه‌ای زلزله‌خیز واقع است. چنانچه تاریخ نشان می‌‌دهد، تنها حوزه‌ باستان یعنی همین محدوده‌ای که امروزه شهرری و تهران بزرگ و نواحی اطراف آنها را در بر می‌گیرد، تا امروز حداقل ۸بار به شدت لرزیده و یکسره ویران شده و این، جدااز صدها زلزله بزرگ و کوچکی بوده که در دیگر نواحی کشورمان روی داده است. چنانکه نقشه‌های مربوط به خط زلزله‌خیز ایران نشان می‌دهد به جز محدوده‌ای به‌ نسبت کوچک در نواحی مرکزی ایران، همه دیگر نواحی کشورمان زلزله خیزند و در همه زمینه‌هایی که به زلزله مربوط می‌شود نیازمند بذل توجهند. این دریافت‌ها ضرورت بررسی و رسیدگی کاملا جدی به مساله زلزله در کشورمان را بیش از پیش برجسته می‌کنند.

در نظر گرفتن تمهیدات چند زلزله در بناها وجوه گوناگونی دارد. محاسبات لازم برای ایجاد مقاومت بنا در برابر زلزله که خود کاری تخصصی و پیچیده محسوب می‌شود، کار مهندسی ساختمان است. اما چگونگی کار مهندس معمار یعنی چگونگی طرح حجم‌ها و ارتفاعات کلی بنا و نیز فضاها و روابط‌داخلی آن نیز تاثیر بسزایی در کار مهندس محاسب و انجام محاسبات یاد شده دارد. آگاهی کلی معمار از عوامل موثر در تضعیف یا تقویت یک بنا در برابر نیروهای مخرب زمین‌لرزه او را قادر می‌سازد تا روند طراحی را به گونه‌ای پیش ببرد که در عمل باعث تسهیل انجام محاسبات لازم برای پایدار کردن بنا در برابر زلزله شود. در مورد مسائل مربوط به زلزله و ساختمان از جمله دانستنی‌های اولیه لازم برای دست‌اندرکاران ساختمان‌سازی و عموم مردم و به‌خصوص برای معماران و دانشجویان معماری و ساختمان درک چگونگی رابطه شکل ساختمان است با مقاومت آن ساختمان در برابر زلزله.آگاهی از این رابطه کمک می‌کند تا در همان قدم اول طراحی از به کارگیری مشکل‌هایی که ناپایداری ساختمان را در برابر زلزله تشدید می‌کنند و از امنیت و ایستایی آن می‌کاهند، پرهیز شود. به این ترتیب قدم‌های بعدی مربوط به محاسبات بسیار ساده‌تر برداشته خواهد شد و کار از اطمینان، تضمین و صرفه‌جویی بیشتری برخوردار خواهد بود.

واقعیت این است که از دیدگاه مهندسی زلزله، ساختن ساختمانی‌هایی که در مقابل زلزله مقاوم باشند کار مشکلی نیست، اما در عمل مشکلاتی وجود دارد. اکثر ساختمان‌های کوچک به وسیله مهندسان ساختمان یا مهندسانی که به اصول زلزله آگاه باشند، ساخته نمی‌شوند. همچنین بسیاری از صاحبان ساختمان‌های کوچک حاضر نیستند و یا از نظر مالی قادر نیستند طرح و اجرای ساختمان خود را به مهندس مطلع واگذار نمایند و مخارج مربوط به مقاوم‌سازی ساختمان در مقابل زلزله را تحمل کنند و شاید هم تا حدودی جذابیت ظاهری ساختمان‌ها از لحاظ شکل و نما به عوامل موثر در تضعیف یا تقویت یک بنا ترجیح داده می‌شود.

اما در واقع نمی‌توان از نقش معماری و مهندسی معمار در تدوین استراتژی کلی تعریف مقاوم‌سازی در ساختمان به سادگی گذشت.

ادامه دارد...