چرا باید به سرمایه‌گذاری در انقلاب منابع اطمینان کرد؟
شایعات و حقایق درباره فناوری‌های پاک
مترجم: کوشا جلالی* نویسندگان:Sara Hastings-Simon, Dickon Pinner, Martin Stuchtey نباید تحت‌تاثیر عقب‌نشینی‌های شرکت‌های قَدَر قرار گرفت. حوزه فناوری پاک در حال قدرت گرفتن است و این درحالی است که روز به روز دخالت مقرراتی در آن کمتر و کمتر می‌شود. دنیا در آستانه انقلابی در حوزه منابع قرار دارد. پیشرفت‌های عرصه فناوری اطلاعات (IT)، فناوری نانو، علم مواد و زیست‌شناسی به طرزی اساسی بهره‌وری منابع را افزایش خواهند داد. نتیجه آن یک انقلاب صنعتی نوین خواهد بود که رشد اقتصادی نیرومندی را با هزینه‌های زیست‌محیطی کمتر امکان‌پذیر خواهد کرد.
مترجم: کوشا جلالی* نویسندگان:Sara Hastings-Simon, Dickon Pinner, Martin Stuchtey نباید تحت‌تاثیر عقب‌نشینی‌های شرکت‌های قَدَر قرار گرفت. حوزه فناوری پاک در حال قدرت گرفتن است و این درحالی است که روز به روز دخالت مقرراتی در آن کمتر و کمتر می‌شود. دنیا در آستانه انقلابی در حوزه منابع قرار دارد. پیشرفت‌های عرصه فناوری اطلاعات (IT)، فناوری نانو، علم مواد و زیست‌شناسی به طرزی اساسی بهره‌وری منابع را افزایش خواهند داد. نتیجه آن یک انقلاب صنعتی نوین خواهد بود که رشد اقتصادی نیرومندی را با هزینه‌های زیست‌محیطی کمتر امکان‌پذیر خواهد کرد. همه اینها مدیون به‌کارگیری فناوری‌های پاک‌تر و توسعه الگوهای تجاری مناسب‌تر در مقیاسی وسیع هستند. ولی چگونه می‌توان این پیش‌بینی‌های دلگرم‌کننده را با چالش‌هایی که امروزه فناوری پاک با آن مواجه است تطبیق داد؟ واژه‌ای که عموما درباره محصولات و فرآیند‌هایی به‌کار می‌رود که عملکرد را در حوزه عمران، حمل‌ونقل، انرژی، آب و صنعت زباله از لحاظ زیست محیطی بهبود می‌بخشد. در چند سال اخیر، نماد‌های بورسی حوزه فناوری پاک عملکرد ضعیفی داشته‌اند. در ژانویه ۲۰۱۴، یک برنامه تلویزیونی نقد تندی را نثار این حوزه کرد. رئیس سابق بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی کالیفرنیا در سال ۲۰۱۳ شکایت خود را چنین اعلام داشت که سرمایه‌گذاری‌هایش در حوزه فناوری پاک عملکردی مطابق با منحنی J نداشته است. (توضیح: در بازار سهام منحنی J به الگویی از بلوغ دارایی‌ها گفته می‌شود که در آن رشد مورد انتظار سرمایه‌گذار پس از یک دوره زیان فرا می‌رسد.) بلکه پس از رشدی اندک، سرمایه او دچار افول شده است و او به کنایه عملکرد آن را مطابق با منحنی L (مخفف واژه lose به معنی ضرر دادن) توصیف می‌کند.
ولی آیا واقعا فناوری پاک با شکست مواجه شده است؟ پاسخ در یک کلام، «خیر» است. اتفاقا برعکس، این حوزه نیز دوره‌ای از هیجان‌زدگی را تجربه کرده است که به دنبال آن انتظارات بیش از حد (و معمولا همراه با تورم)، بعد از آن سرخوردگی و سپس تثبیت قیمت در انتظار بازماندگان این تحولات خواهد بود. ما چنین سناریوهایی را در مورد حوزه‌های نوظهور پیشین (حوزه خودرو، راه‌آهن، آسانسور، نفت و اینترنت) مشاهده کرده‌ایم. سرمایه‌گذاران حوزه فناوری پاک، در بسیاری از موارد، دوران سرخوردگی و تثبیت را پشت سر گذاشته‌اند. به‌عنوان مثال، در حوزه حمل‌ونقل، آینده Tesla Motors روشن به نظر می‌رسد. در حوزه انرژی خورشیدی، SunPower سود منطقی و مورد قبولی ایجاد کرده، SolarCity درآمدی ۴۵۰میلیون دلاری داشته است. این در حالی است که ۱۰۰ شرکت دیگر فعال در حوزه انرژی خورشیدی میدان را ترک کرده‌اند. افت قیمت پدیده‌ای است بیرحم، ولی طبیعی، که بازیگران ضعیف را مانند علف هرز از میدان حذف کرده و آن صنعت را بیش از پیش قوی‌تر می‌کند. به‌رغم سختی‌های طاقت‌فرسا، نتیجه کار رشد سالانه دو‌رقمی خواهد بود.
همچنین باید نگاه خود را به ورای صورت‌های مالی شرکت‌ها معطوف بداریم. به‌عنوان مثال، تعداد توربین‌های بادی نصب شده در سراسر جهان از سال ۲۰۰۶ تا به حال با رشد سالانه ۲۵ درصدی در حال اوج گرفتن است (نمودار). همچنین سرمایه‌گذاری‌های تجاری در بخش انرژی‌های پاک بیش از چهاربرابر (ازحدود ۳۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۵ تا حدود۱۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲) شده است. حتی کشور‌های دارای منابع غنی از نفت و زغال (در خاورمیانه و آسیای مرکزی) متوجه شده‌اند که نباید فرصت را از دست دهند و در حال توسعه و برنامه‌ریزی قابل توجه در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. در ضمن، میانگین هزینه حفاری برای هر چاه نفت دوبرابر شده و اکتشاف‌های معدنی جدید نیز، به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های کلان، نتیجه موفقیت‌آمیزی نداشته است. بنابراین پر واضح است که برای برطرف کردن نیاز ۳/۱ میلیارد نفر محروم از برق و ۷/۲ میلیارد نفر وابسته به چوب و سرگین برای آشپزی رویکرد‌های نوینی مورد‌نیاز خواهد بود.
فناوری پاک یک مُد زودگذر و بدون سود اقتصادی نیست. منشا تقاضا برای این فناوری - طبقه متوسط در حال رشد در سراسر دنیا و محدودیت منابع - هنوز پابرجا بوده و فناوری پاک برای پاسخ به هر دوی آنها الزامی است. سه شایعه بزرگ در این خصوص وجود دارد که اطمینان به آینده فناوری‌های پاک را تضعیف می‌کند.
شایعه اول: توسعه و تاثیر فناوری پاک در حاشیه خواهد بود
خیر این‌طور نیست، چراکه ما می‌بینیم در عمل چه رخ می‌دهد. طبق آمار آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، انرژی‌های تجدیدپذیر پیش از این ۱۸ درصد مصرف جهانی انرژی را در سال ۲۰۱۰ به خود اختصاص داده و با سرعتی بیشتر از دیگر صورت‌های انرژی در حال رشد هستند. با توجه به اینکه هزینه نهایی - مقدار تغییر در هزینه‌های تولید به ازای افزایش تولید به مقدار واحد - برای انرژی‌های تجدیدپذیر به طرزی بنیادین از سایر گزینه‌ها پایین‌تر است، در نگاهی طولانی مدت، آینده روشن‌تری در انتظارشان خواهد بود؛ به‌طوری‌که آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۳۵ انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از ۶۰درصد از سرمایه‌گذاری‌های نیروگاهی را به خود اختصاص دهند.
تاثیرات فناوری پاک بسته به نوع صنعت و جغرافیای مورد بحث تغییرات قابل ملاحظه‌ای دارد. در برخی موارد ممکن است بازار را به‌طور کامل دگرگون کنند؛ چنان‌که فناوری دیود‌های ساطع‌کننده نور (LED) صنعت روشنایی را متحول کرده است. در مواردی که تاثیرگذاری کندتر است، هنوز این امکان وجود خواهد داشت تا بتوانند تاثیراتی عمیق بر ساختار صنایع و حرکت بازار بگذارند. به‌عنوان مثال، هرچه مردم بیشتری بر بامشان صفحات خورشیدی نصب می‌کنند، نرخ رشد تقاضا برای عرضه‌کنندگان عمومی برق کندتر می‌شود.
پاسخ برخی از آنها به چنین روندی، سرمایه‌گذاری در بهبود راندمان و انرژی‌های تجدیدپذیر و درخواست افزایش قیمت خدمات مبنی بر این سرمایه‌گذاری‌ها است. باید به این نکته نیز توجه داشت که حوزه فعالیت فناوری پاک تنوع زیادی داشته و نمی‌توان آن را در یک قالب کلی گنجاند. با نگاهی به ۱۶ نوع از فناوری‌های پاک به این نتیجه خواهیم رسید که نه‌تنها تک تک آنها در دهه گذشته پیشرفتی چشمگیر داشته‌اند، بلکه برخی با سرعتی بیشتر از سایرین ترقی کرده‌اند. بیش از نیمی از آنها - شامل: فناوری‌های پیشرفته ساختمانی، کشاورزی پیشرفته، بهینه‌سازی چرخه غذا، تحلیل شبکه، ترابری هوشمند، نسل جدید وسایل نقلیه، سلول‌های خورشیدی، روش‌های نوین استحصال گاز طبیعی و فرآیند‌های تصفیه آب - می‌توانند چالشی جدی برای صنایع رایج فعلی باشند. سایر آنها پتانسیل شکوفایی عظیمی داشته و می‌توانند بدون ایجاد چالش برای صنایع فعلی، به موفقیت برسند.
شایعه دوم: فناوری پاک عملکرد مورد انتظار را نداشته است
قطعا حاشیه سود در برخی از حوزه‌ها کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، تولید انبوه صفحات خورشیدی در کشور چین موجب کاهش قیمت ولی در آمریکا و اروپا باعث ورشکستگی شرکت‌هایی شده که انتظار فروش با قیمتی بالاتر را داشته‌اند. در موارد دیگر، دسترسی محدود به سرمایه و کاهش یارانه‌ها در این حوزه موجب تضعیف عملکرد شده است.
به‌رغم این مسائل، فناوری پاک توانسته در بسیاری از حوزه‌ها فراتر از انتظار ظاهر شود؛ نوآوری در فناوری و پیشرفت‌های صنعتی قیمت‌ها را کاهش داده است. به‌عنوان مثال، هزینه‌های مربوط به توربین‌های بادی، سلول‌های خورشیدی و باتری‌های لیتیومی همگی افت قیمتی شدیدتر از آنچه ناظران در بسیاری از صنایع انتظار داشته‌اند تجربه کرده و همچنان به سقوط خود ادامه می‌دهند. قیمت برق تولید شده در توربین بادی نصب شده در خشکی امروز نسبت به پانزده سال پیش نصف شده است که می‌توان آن‌را نتیجه پیشرفت‌های صنعتی و تغییر الگوی تجاری دانست. در بازار محصولات روشنایی، طی ۵ سال اخیر به‌دلیل کاهش هزینه‌های تولید (و متعاقبا قیمت) چراغ‌های LED، سهم این محصول در بازار افزایش یافته است. به‌طوری‌که قیمت چراغ درجه یک LED افتی ۸۵ درصدی داشته است. همچنین قیمت ذخیره‌کننده‌های الکتریکی نیز تقریبا نصف شده است (از ۱۰۰۰ دلار بر کیلو وات ساعت در سال ۲۰۰۹ به ۵۰۰ دلار بر کیلو وات ساعت در سال ۲۰۱۲). تغییرات مشابهی در حوزه‌های دیگر - با شهرت کمتر - نیز در حال وقوع است. به‌عنوان مثال: استفاده مجدد از آب مصرفی، تفکیک زباله‌ها و بازیافت زباله‌ها جهت تهیه سوخت.
مجموع هزینه پرداخت شده توسط مصرف‌کنندگان خانگی صفحات خورشیدی از ۷ دلار بر وات (در اوج مصرف) در سال ۲۰۰۸ به کمتر از ۴ دلار در سال ۲۰۱۳ کاهش یافته است و پیش‌بینی ما این است که تا سال ۲۰۲۰ به ۶/۱ دلار کاهش یابد. جان کلام این است که فناوری پاک روز به روز برای اقتصادی‌تر شدن رقابت بیشتری می‌کند.
شایعه سوم: فناوری پاک وابسته به حمایت قانون است
چهار پارامتر کلیدی - هزینه‌ها، دسترسی به سرمایه، برنامه‌ریزی‌های بازاریابی و قوانین - باید به یاری یکدیگر آیند تا بتوانند یک کسب‌وکار در حوزه فناوری پاک را به موفقیت برسانند.
هرچه فرآیند بلوغ این صنعت ادامه می‌یابد، اهمیت نسبی این پارامتر‌ها نیز تغییر می‌کند. در بسیاری از موارد، هر چه فناوری‌های پاک قدرت رقابتی بیشتری پیدا می‌کنند، اعمال قوانین بر آنها غیرممکن می‌شود. چراغ‌های LED مصداقی بر این موضوع هستند. در سال ۲۰۱۳، منابع روشنایی مبتنی بر LED، بخش اعظم عرضه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات نوری را به خود اختصاص دادند، حتی در بازار‌هایی که لامپ‌های معمولی هنوز موجود بود. تا سال ۲۰۱۵، سهم این محصولات در بازار می‌تواند به بیش از ۸۰ درصد برسد.
حوزه انرژی خورشیدی، هم در تایید و هم در رد نیاز به قانونمند کردن این حوزه، شواهدی را ارائه می‌دهد. به‌دلیل نگرانی‌هایی در خصوص بودجه، تعدادی از کشور‌ها یارانه‌ها را کاهش داده یا کلا قطع کرده‌اند و متعاقبا رشد کند شده است و نکته مهم این است که حوزه خورشیدی همچنان در حال رشد است. به‌عنوان مثال، کشور آلمان تعرفه‌های خود را در جهت تشویق تولید انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش داده است و استراتژی این کشور مبنی بر تغییر الگوی انرژی با مشکلاتی مواجه بوده است.
با همه این تفاسیر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در حال رشد است. از سال ۲۰۰۶ تاکنون، در سراسر دنیا تاسیسات خورشیدی، به‌طور میانگین، رشد سالانه ۵۷ درصدی داشته‌اند. نکته‌ای که می‌توان از تغییرات ناگهانی در قوانین آموخت ایجاد فراز و فرودهای شدید در میزان تقاضا است و چنین هیجاناتی برای بنیان نهادن یک صنعت با ثبات مفید نیستند. ولی باید خاطرنشان کرد که اگرچه قانونمند ساختن فناوری پاک می‌تواند در شروع حرکت مفید واقع شود (کما اینکه چنین نیز بوده است)، ولی دیگر در بسیاری از حوزه‌ها الزامی نیست.
نوآوری در الگوی تجارت در تمامی زمینه‌های فناوری پاک گسترش یافته است. شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات تصفیه آب با فراهم آوردن امکان اجاره این تجهیزات، هزینه‌های سرمایه‌ای را کاهش داده و به این ترتیب مشوق توسعه سریع‌تر فناوری تصفیه می‌شوند. خدمات اشتراک‌گذاری خودرو در آمریکا و اروپا سالانه از ورود میلیون‌ها تن کربن به اتمسفر جلوگیری کرده و باعث افزایش بهره‌وری مالکیت خودرو می‌شوند. برنامه‌هایی در دست بررسی است که به دنبال استفاده از ضایعات یک صنعت به‌عنوان خوراک برای صنعتی دیگر هستند. شرکت‌هایی چون C۳ Energy، به‌عنوان خدمات، نرم‌افزارهای تحلیل تسهیلات الکتریکی را به فروش رسانده و به این ترتیب داده‌های تولید شده در سراسر شبکه‌های برق را در جهت بهبود عملکرد به‌کار می‌گیرند و متعاقبا سود را افزایش می‌دهند. خلاصه اینکه کسب‌وکار‌های سبز از شیوه‌های مدیریتی بهتر و خلاقانه‌تر بهره می‌برند.
مشارکت و پیشرفت
شرکت‌های قَدَر نیز اوضاع و تحولات را تحت نظر دارند. به‌عنوان مثال، مشارکت میان تسلا و دایملر، میان بزرگ‌ترین غول‌های خودروسازی و شرکت‌های کوچک -ولی رو به رشد- تولیدکننده خودرو الکتریکی، نمونه‌هایی قابل ملاحظه هستند. وزارت دفاع ایالات متحده نیز در زمینه تولید انرژی‌های نو در حال همکاری با شرکت‌های تولیدکننده انرژی‌های تجدیدپذیر است. شرکت بزرگ نفتی توتال نیز میزان سرمایه‌گذاری خود را در شرکت SunPower تا حد سهامدار کنترل‌کننده افزایش داده است. چنین مشارکت‌هایی سرعت دستیابی بازار به اعتبارات لازم را بالا برده و به شرکت‌های کوچک‌تر امکان دسترسی به سرمایه ارزان‌تر می‌دهد. فناوری‌های عمرانی پیشرفته با اثبات کارآمدی و ارزش اقتصادی خود در حال گسترش بوده و در برخی از بازارها تبدیل به استانداردی برای ساختمان‌سازی نوین شده‌اند. حسگرهای هوشمند آب نیز چنین روندی داشته‌اند. قیمت و میزان مصرف انرژی در فناوری تصفیه آب کاهش داشته و سرمایه‌گذاری در این حوزه نیز قابل‌توجه است. فناوری Smart-grid (نوع جدیدی از شبکه هوشمند برق که الگوی مصرف مشتریان را تحلیل کرده و براساس آن به‌طور خودکار بهره‌وری سامانه را به نحوی پایدار افزایش می‌دهد)، در دهه اخیر به‌طور گسترده‌ای به‌کار گرفته شده و با بیشتر شدن اطلاع شرکت‌ها از نحوه استفاده از داده‌های بزرگ و ابزار‌های تحلیل آن اهمیت آن بیشتر نیز خواهد شد. مصداق چنین روندی را می‌توان در خرید شرکت Nest Labs توسط گوگل به ارزش ۲/۳ میلیارد دلار دید. برای اولین بار نشانه‌های تبدیل تجهیزات نسل بعد (next-generation) به تجهیزات نسل حاضر (this-generation) را مشاهده می‌کنیم. در واقع ما شاهد بلوغ یک صنعت و پذیرش یک شیوه مدیریتی اثبات شده هستیم. شرکت‌های موفق در حوزه فناوری پاک آنچه را که برای عرضه دارند با تمرکز بر تعالی اجرایی، بازاریابی، فروش و توزیع به عرصه رقابت وارد می‌کنند. اصول حاکم بر هر کسب‌وکاری که شامل تولید باشد، از قبیل کاستن از هزینه مواد اولیه و ارتقای راندمان و بهره‌وری، به‌طور فزاینده‌ای به فناوری‌های پاک نیز قابل بسط و اعمال است. با گسترده‌تر شدن مقیاس فعالیت چنین کسب‌وکار‌هایی، فرصت‌های بیشتری برای بهبود به وجود خواهد آمد.
حرکت در این حوزه ممکن است شتابدار، کند یا حتی معکوس شود. ولی احتمال اینکه تمام این فناوری‌ها با شکست مواجه شوند پایین خواهد بود و بسیاری از آنها در مقطعی هستند که موفقیتشان مبتنی بر شیوه مدیریت است (بدون اتکا به قانون و یارانه). آنهایی که موفق شده‌اند می‌توانند خطر بزرگی برای صنایع حاکم و حتی (یا بهتر است بگوییم خصوصا) ریشه‌دار ایجاد کنند. تغییرات بزرگ در عرصه منابع و الگوهای کسب‌وکار قریب‌الوقوع هستند.
باید پذیرفت که برخی از فناوری‌های پاک با شکست روبه‌رو خواهند شد و بخش دیگری از آنها انتظارات را برآورده نخواهند کرد. ولی این فراز و نشیب‌ها طبیعت کسب‌وکار است (بخشی از فرآیند پیشرفت هستند). حتی با وجود شکست تعدادی از این شرکت‌ها، فناوری پاک نه صحنه صنعت را ترک خواهد کرد و نه صحنه سرمایه را. و این یک واقعیت است نه یک شایعه.
ارسال نظر