واحد توسعه الکترونیکی دانش دانشگاه صنعتی شریف* یکی از بدیهی‌ترین نتایج آموزش‌های الکترونیکی، کاهش هزینه‌ها است، شرکت Dow Chemical با بهره‌گیری از آموزش الکترونیکی، سرانه آموزشی نیروی انسانی خود را از ۹۵ دلار به ۱۱ دلار کاهش داده است. همچنین هزینه آموزش‌های الکترونیکی، حداقل ۳۵ درصد کمتر از تشکیل دوره‌های آموزشی حضوری است. افزایش بهره‌وری یکی دیگر از مزایای این نوع آموزش است و با توجه به این موضوع که آموزش الکترونیکی محدودیت زمانی و مکانی ندارد، به راحتی می‌توانید با استفاده از مدیریت زمان‌های تلف شده برای آموزش نیروی انسانی، گام مهمی در جهت افزایش بهره‌وری بردارید. تکرارپذیری ویژگی دیگری است که این امکان را به مخاطب می‌دهد که بارها و بارها سر کلاس حضور یابد و نکاتی را که فراموش کرده است یا نیاز به یادآوری دارد، دوباره مرور کند. برخی نکاتی که در رابطه با آموزش الکترونیکی بهتر است بدانیم:  ۵/۳ میلیون دانشجو در سال ۲۰۰۶ فقط در آمریکا و فقط در بخش آموزش عالی در دوره‌های آموزش الکترونیکی شرکت کرده‌اند.  هم اکنون بیش از ۵/۴ میلیون دانشجو حداقل یکی از واحدهای خود را به صورت الکترونیکی گذرانده‌اند و این در حالی است که این عدد در سال ۲۰۱۶ از مرز ۱۸ میلیون نفر هم خواهد گذشت.  ۷۷ درصد شرکت‌های آمریکا در سال ۲۰۰۷ از آموزش الکترونیکی استفاده کرده‌اند. (این عدد در سال ۱۹۹۵، ۴ درصد بوده است)  در سال ۲۰۱۱، ۵۱ درصد شرکت‌ها حداقل یک دوره آموزش الکترونیکی برای حداقل ۵۰ درصد پرسنل خود برگزار کرده‌اند که این مقدار در سال ۲۰۱۰، ۳۹ درصد بوده است. مقایسه روش‌های برگزاری دوره‌های آموزشی مجازی (الکترونیکی) به طور کلی دوره‌های آموزشی الکترونیکی (مجازی) به دو صورت برگزار می‌شود. در روش اول، مشابه دوره‌های آموزش حضوری، استاد و دانشجویان در زمانی مشخص از طریق اینترنت در کلاس مجازی حاضر می‌شوند و به صورت آنلاین به بحث می‌پردازند. منابع آموزشی تکمیلی نیز در قالب فایل‌های متنی از طریق اینترنت در اختیار دانشجویان قرار گیرد. در روش دوم، محتوای آموزشی در قالب فضایی تعاملی و پویا تولید می‌شود و به همراه سایر منابع آموزشی تکمیلی، از طریق اینترنت (و گاهی نیز به صورت ضبط شده روی دی‌وی‌دی) در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد تا هر دانشجو فایل‌های آموزشی آماده شده را در زمان دلخواه خود و به دفعات، مشاهده و مرور کند. هر یک از این دو روش مزایا و معایبی دارند که در ادامه مهم‌ترین آنها عنوان شده است.  مزیت‌ها و محدودیت‌های روش‌های برگزاری دوره‌های آموزشی الکترونیکی (مجازی) پیش از بیان تفاوت‌های این دور روش، در نظر داشته باشیم که این‌گونه نیست که یک روش، برتر از دیگری باشد، بلکه متناسب با هر شرایطی یکی از این دو روش می‌تواند بهتر باشد و اساسا آنچه اهمیت دارد، شناخت این دو روش به منظور استفاده کارآتر از آنها در شرایط مختلف است و هدف این مقایسه، اولویت‌بندی روش‌ها بر اساس مزایا و معایب آنها نخواهد بود، بلکه صرفا به دنبال تعیین تفاوت‌ها و کاربردهای هر یک هستیم. ۱) ساعت حضور در کلاس‌ها: در روش اول، هر جلسه در ساعت مشخصی برگزار می‌شود و دانشجو ملزم به حضور در کلاس مجازی است. در حالی که در روش دوم، خود دانشجو زمان مشاهده مطالب هر جلسه را تعیین می‌کند که می‌تواند هر ساعت از شبانه روز باشد. بنابراین در این خصوص، روش اول شامل محدودیتی است که روش دوم فاقد آن است. اما آیا این محدودیت یک عیب به حساب می‌‌‌آید؟ پاسخ این است که برای دانشجویانی که به خودی خود افرادی منضبط و اهل برنامه‌ریزی هستند، روش دوم و برای سایر افراد، روش اول بهتر خواهد بود. در نظر داشته باشیم که انعطاف‌پذیری روش دوم، زمانی که مخاطب فردی منضبط است، یک حسن به حساب می‌آید، اما زمانی که با دانشجویی پرمشغله سروکار داشته باشیم یک عیب به حساب می‌آید. ۲) امکان مرور مطالب: در روش اول، استاد راس ساعت مشخصی در کلاس مجازی حاضر می‌شود و مطالب مورد نظر خود را ارائه می‌کند. دانشجویانی که به هر دلیلی در یک جلسه غایب باشند، نه تنها حضور در کلاس و امکان پرسش از استاد را از دست می‌دهند، بلکه امکان مرور مطالب را نیز ندارند؛ در حالی که در روش دوم این امکان وجود دارد که هر دانشجو بر اساس نیاز، بارها و بارها محتوای آموزشی را مشاهده کند. بنابراین می‌توان گفت روش دوم برای افرادی که ترجیح می‌دهند بیش از یک بار مطالب آموزشی را مرور کنند، بهتر است. البته در روش اول نیز، چنانچه کلاس مجازی ضبط شود و در اختیار افراد قرار گیرد، امکان مرور مطالب را ایجاد خواهد کرد. ۳) امکان گفت‌وگو در حین ارائه مطالب: از آنجاکه روش اول به صورت کلاس مجازی آنلاین برگزار می‌شود، این امکان برای دانشجویان وجود دارد که مشابه کلاس‌های حضوری از استاد سوالات خود را بپرسند و به بحث بپردازند؛ در صورتی که در روش دوم امکان طرح پرسش از طرف دانشجویان در حین ارائه مطالب توسط استاد وجود ندارد و فقط در صورتی که کلاس‌های رفع اشکال مجازی آنلاین برای دانشجویان در نظر گرفته شده باشد، می‌توانند در آنها شرکت کنند و پاسخ سوالات خود را دریافت کنند. بنابراین، برای برگزاری دوره‌هایی که آموزش مطالب آن بر اساس بحث و گفت‌وگو است، بهتر است از روش اول استفاده شود و برای سایر دوره‌هایی که پرسش و پاسخ صرفا برای رفع ابهام دانشجویان استفاده می‌شود، روش دوم مناسب‌تر است؛ چراکه با مرور محتوای آموزشی می‌توانند ابهام خود را رفع کنند. ۴) کارآیی دوره‌ها: از آنجا که در روش دوم، محتوای آموزشی به صورت فیلم تهیه می‌شود، کل زمان به صورت مفید و حاوی مطلب آموزشی از پیش طراحی شده است؛ در حالی که در روش اول که به صورت کلاس مجازی آنلاین برگزار می‌شود، مواردی مثل پرسش‌های دانشجویان، خستگی استاد در حین ارائه درس، مشکلات فنی احتمالی، موجب بیهوده سپری شدن دقایقی از هر جلسه می‌شود. ۵) اثربخشی دوره‌ها: از آنجا که در روش دوم، پیش از اجرای دوره، فیلم آموزشی تهیه و توسط استادان مختلف ارزیابی می‌شود، بنابراین میزان اثربخشی مطالب ارائه شده در فیلم آموزشی در سطح استاندارد حفظ خواهد شد و نگرانی در این خصوص وجود ندارد. درصورتی که اثربخشی کلاس‌های روش اول را حتی در صورت استفاده از استادان مجرب هم، به دلایلی که در بند ۴ عنوان شد، نمی‌توان کامل تضمین کرد. www.eknow.ir *