داستان اختراع تلفن و انحصارطلبی AT&T

کوشان غلامی

در سال ۱۸۴۷ الکساندر گراهام بل در شهر «ادینبورو» اسکاتلند متولد شد. او چند سالی بیشتر به مدرسه نرفت؛ ولی با همت خود و تلاش خانواده‌اش از تحصیلات ممتازی برخوردار گردید. از آنجا که پدرش متخصص فیزیولوژی صدا، اصلاح گفتار و آموزش به ناشنوایان بود علاقه و توجه او به مبحث بازیافت اصوات و صداها بسیار زیاد بود. گراهام بل در سال ۱۸۷۱ به شهر بوستون در ایالت ماساچوست آمریکا نقل مکان کرد. در آنجا در سال ۱۸۷۵ به کشفیات مختلف دست یافت که سرانجام به اختراع تلفن منجر شد. بل اظهار نامه مربوط به درخواست ثبت حق انحصاری اختراع خود را در فوریه سال ۱۸۷۶ ارائه داد و امتیاز مربوط به آن چند هفته بعد به وی داده شد.

کمی پس از دریافت امتیاز مزبور، گراهام بل دستگاه تلفن اختراعی خود را در سالن نمایشگاه سنتنیال فیلادلفیا به معرض نمایش گذاشت. اختراع بل با استقبال گرمی مواجه شد و جایزه‌ای نیز به اواعطا گردید. حق بهره برداری انحصاری از این اختراع در قبال مبلغ ۱۰۰ هزار دلار کمپانی «وسترن یونیون تلگراف» پیشنهاد شد؛ ولی کمپانی مزبور از خرید آن امتناع کرد. بنابراین الکساندر و شرکای تجاری‌اش از جمله گاردینر هوبارد و توماس سندرز در ژوئیه ۱۸۷۷ شرکت تلفن بل را تاسیس کردند که در حقیقت پایه و اساس کمپانی«تلفن و تلگراف آمریکا» (AT&T) امروزی بود. تلفن از همان آغاز با توفیق تجاری بسیار بزرگی روبه‌رو گردید؛ ولی بل و همسرش که حدود پانزده درصد سهام شرکت تلفن را داشتند، تصور نمی‌کردند که کمپانی آنها به زودی تبدیل به شرکتی با سوددهی بسیار بالا خواهد شد. آنها در مارس ۱۸۷۹ اکثر سهام خود را با بهای متوسط هر سهم ۲۵۰ دلار فروختند. تا ماه نوامبر ارزش سهام شرکت به ۱۰۰۰ دلار رسید. این شرکت سپس به تلفن آمریکایی بل (American Bell Telephone) تغییر نام یافت و سال بعد اکثر سهام شرکت وسترن الکتریک را خریداری کرد.

در سال ۱۸۸۰ مدیریت امریکن بل خطوط راه دور تلفن را افتتاح کرد که اولین پروژه ملی شبکه‌ای بود که با ساختار قیمتی معقول راه اندازی می‌شد. بعدها در مارس سال ۱۹۸۵ این پروژه مسیر خود را از شرکت اصلی جدا کرد و تحت نام شرکت تلفن و تلگراف آمریکا (American Telephone & Telegraph) یا همان AT&T به کار خود ادامه داد. شبکه تلفن که از نیویورک آغاز شده بود، تا سال ۱۸۹۲ به ایلینویز شیکاگو رسید.

حق امتیاز گراهام بل برای تلفن در سال ۱۹۸۴ به پایان رسید؛ ولی این شرکت با سرویس‌های گسترده و وسیع مشتری مدار و ساختار جا افتاده خود در آن چند سال، ورود را برای شرکت‌های جدید مشابه دشوار نمود. در دسامبر سال ۱۸۹۹ به دلیل قوانین محدودکننده ایالت ماساچوست برای جذب سرمایه امریکن بل، این شرکت توسط AT&T خریداری شد.

در سال ۱۹۰۷شرکت AT&T دیگر نوعی انحصار در بازار تلفن آمریکا به دست آورده بود که هیچ رقیبی قدرت رقابت با آن را نداشت. تئودور ویل که در آن زمان رییس این شرکت بود، هدف خود را «سیاست واحد، سیستم واحد، سرویس همگانی» عنوان می‌کرد و با خریداری رقبای شرکت خود، یک امپراتوری در زمینه خطوط تلفن ایجاد کرد که توجه اکثر مخالفان صنایع بزرگ را به خود معطوف کرده بود. برای جلب رضایت این مخالفان، ویل معاهده کینگزبری را در سال ۱۹۱۳ قبول کرد که یکی از مفاد آن AT&T را از تاسیس هر شرکت مستقل دیگری بدون مجوز کمیسیون تجارت بین ایالتی منع می‌کرد.

در همان سال پس از اینکه «لی دفراست» مخترع لوله خلأ به دردسرهای مالی افتاد، AT&T حق امتیاز او را به قیمت پایینی خریداری کرد و علاوه بر آن مالکیت «آدیون» اولین لوله خلأ سه قطبی را از آن خود کرد که به شدت بر قدرت سیگنال‌های تلفن می‌افزود.

این امتیازات AT&T را به قدری قدرتمند کرد که خطوط راه دور تلفن تا سال ۱۹۱۵ به سان فرانسیسکو رسید و دوازده سال بعد به وسیله شبکه دوطرفه رادیویی به آن سوی اقیانوس اطلس کشیده شد.در سال ۱۹۲۵ آزمایشگاه‌های بل توسط این شرکت راه اندازی شد تا در آن به تحقیقات مختلفی در ارتباط با تلفن، رادیو، ترانزیستور، باتری‌های خورشیدی و سیستم عامل یونیکس بپردازند.این شرکت در سال ۱۹۴۹ از سوی دادگاه متهم به ساخت لوازم خارج از محدوده اختیاراتش از جمله کامپیوتر شد؛ ولی فعالیت‌های نوآورانه این شرکت ادامه یافت و حتی در سال ۱۹۶۲ ماموریت ماهواره تله استار-۱ را به عهده گرفت.

در سال ۱۹۶۸ مجوز استفاده از دستگاه‌های تلفن AT&T راه را برای فروش انواع پیغام‌گیر، فکس، تلفن‌های بی‌سیم و مودم‌های کامپیوتر باز کرد.

به دلیل فشارهای بسیار زیاد حقوقی و سیاسی، AT&T در سال ۱۹۸۲ مجبور شد مناطق مخابراتی خود را به ۷ قسمت تقسیم کرده و بر انحصار خود پایان دهد؛ ولی در عوض توانست مجوز ورود به بازار کامپیوتر را بگیرد و شرکت کامپیوتری AT&T را تاسیس کند.

اکنون نیز AT&T بزرگ‌ترین تشکیلات بازرگانی خصوصی جهان است و دو منطقه از ۷ قسمت قبلی خود را هنوز در اختیار دارد و کماکان در صنایع مخابراتی، سرویس‌های اینترنتی و تلویزیون دیجیتال فعالیت می‌کند. بیش از ۲۹۴ هزار نفر برای این شرکت کار می‌کنند و دفتر مرکزی آن در تگزاس واقع شده است. درآمد سال گذشته این شرکت نیز بالغ بر ۱۲۳ میلیارد دلار بوده‌است.