چگونگی استفاده از حق‌تقدم در خرید سهام جدید
احمد پنجه‌پور
وکیل پایه یک دادگستری
Ahmad. panjehpour@gmail. com
سهامداران شرکت‌های تجاری، گرچه تکالیف قانونی مشخص و بعضا سختی دارند، اما در کنار این وظایف، دارای حقوق و امتیازاتی نیز هستند. این امتیازات را غالبا خود قانون مشخص کرده است و البته در اساسنامه شرکت نیز می‌توان امتیازاتی را برای سهامداران یا برخی از آنها قائل شد. قائل شدن حقوق یا امتیازات ویژه در اساسنامه مشروط به این است که خلاف مقررات قانون تجارت نباشد و از قبل نیز به‌طور قانونی تشریفات آن جهت اطلاع به اداره ثبت شرکت‌ها و درج در روزنامه رسمی انجام شده باشد.
احمد پنجه‌پور
وکیل پایه یک دادگستری
Ahmad.panjehpour@gmail.com
سهامداران شرکت‌های تجاری، گرچه تکالیف قانونی مشخص و بعضا سختی دارند، اما در کنار این وظایف، دارای حقوق و امتیازاتی نیز هستند. این امتیازات را غالبا خود قانون مشخص کرده است و البته در اساسنامه شرکت نیز می‌توان امتیازاتی را برای سهامداران یا برخی از آنها قائل شد. قائل شدن حقوق یا امتیازات ویژه در اساسنامه مشروط به این است که خلاف مقررات قانون تجارت نباشد و از قبل نیز به‌طور قانونی تشریفات آن جهت اطلاع به اداره ثبت شرکت‌ها و درج در روزنامه رسمی انجام شده باشد. برای مثال قانون‌گذار به صراحت بیان می‌کند، اساسنامه شرکت نمی‌تواند متضمن اختیار افزایش سرمایه برای هیات‌مدیره باشد.
در این نوشتار به‌طور خاص به حق‌تقدم در خرید سهام جدید برای سهامداران قبلی می‌پردازیم. برابر با قانون، اصولا در شرکت‌های سهامی دو راهکار برای افزایش سرمایه شرکت بیشتر وجود ندارد: صدور سهام جدید یا بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود. مبلغ اسمی را در صورت حصول این شرایط می‌توان افزایش داد:
۱ - پرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد
۲- تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید
۳- انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت
۴- تبدیل اوراق قرضه به سهام
ناگفته نماند که هرگونه انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع است و دوم اینکه افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود در صورتی که برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود، مگر آنکه کلیه صاحبان سهام با آن موافق باشند.
چگونگی روند افزایش سرمایه از طریق فروش سهام جدید
این امر صرفا در صلاحیت مجمع عمومی فوق‌العاده است. مجمع عمومی فوق‌العاده به پیشنهاد هیات‌مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می‌کند. مجمع عمومی فوق‌العاده که در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می‌کند شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تأدیه قیمت آن را تعیین یا اختیار تعیین آن را به هیات‌مدیره واگذار خواهد کرد. همچنین پیشنهاد هیات‌مدیره راجع به افزایش سرمایه باید متضمن توجیه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارشی درباره شرکت از بدو سال مالی در جریان باشد و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حساب‌های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد باید حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد. همچنین گزارش بازرس یا بازرسان باید شامل اظهار نظر درباره پیشنهاد هیات‌مدیره باشد. قانون‌گذار ایرانی مقرر می‌دارد، مجمع عمومی فوق‌العاده می‌تواند به هیات‌مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز کند، سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ معینی به یکی از طرق مذکور در این قانون افزایش دهد. در نهایت اینکه، هیات‌مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف یک‌ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوطه به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام کند تا پس از ثبت جهت اطلاع عمومی آگهی شود.
حق‌تقدم چگونه به وجود می‌آید؟
پس از اینکه تشریفات قانونی در خصوص افزایش سرمایه شرکت به‌صورت صدور سهام جدید انجام پذیرفت، اتفاقی که می‌افتد پیدایش حق‌تقدم برای سهامداران قدیمی است. این دست از سهامداران از منظر قانون نسبت به افراد جدیدی که علاقه به حضور در شرکت و خرید سهام آن را دارند، حق‌تقدم دارند و با وجود شرایط مساوی سهامداران جدید نسبت به قدیمی‌تر‌ها امکان خرید سهام را نخواهند داشت. ماده ۱۶۶ لایحه اصلاحی قانون تجارت وضعیت را مشخص کرده است: در خرید سهام جدید صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق‌تقدم دارند و این حق قابل نقل و انتقال است. مهلتی که طی آن سهامداران می‌توانند حق‌تقدم مذکور را اعمال کنند کمتر از ۶۰ روز نخواهد بود. این مهلت از روزی که برای پذیره‌نویسی تعیین شده است، شروع می‌شود.
بنابراین نه تنها حق‌تقدم دارند، بلکه می‌توانند حق‌تقدم خود را منتقل کنند. طبیعتا این نقل و انتقال ممکن است در ازای اخذ مبالغی نیز صورت بپذیرد و منع قانونی در این خصوص وجود ندارد، اما به هر حال این حق‌تقدم مدت مشخصی خواهد داشت. این‌گونه نیست که تا مدت نامعلومی برای آنها محفوظ بماند. بلکه باید تکلیف نهایتا تا ۶۰ روز مشخص شود والا به‌طور خودکار و بدون اعلان قبلی حق‌تقدم از بین خواهد رفت و سهامداران جدید امکان خرید سهام را خواهند داشت. اما به سبب اینکه این حق‌تقدم، افراد علاقه‌مند و مشتاق را ناامید نکند، مجمع عمومی فوق‌العاده اختیاراتی دارد و می‌تواند اساسا این حق را نادیده بگیرد. مجمع عمومی فوق‌العاده که افزایش سرمایه را از طریق فروش سهام جدید تصویب می‌کند یا اجازه آن را به هیات‌مدیره می‌دهد، می‌تواند حق‌تقدم صاحبان سهام را نسبت به پذیره‌نویسی تمام یا قسمتی از سهام جدید از آنان سلب کند به شرط آنکه چنین تصمیمی پس از قرائت گزارش هیات‌مدیره و گزارش بازرس یا بازرسان شرکت اتخاذ شود. اگر این امر انجام نشود تصمیم مجمع، باطل و بی اثر است.
همچنین این امکان وجود دارد که حق‌تقدم صرفا برای برخی از سهامداران لحاظ شود و بقیه چنین حقی را نداشته باشند. در این صورت در گزارش هیات‌مدیره، لزوم افزایش سرمایه و سلب حق‌تقدم از سهامداران و معرفی شخص یا اشخاصی که سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است و تعداد و قیمت این گونه سهام و عواملی که در تعیین قیمت در نظر گرفته شده است باید به‌طور مشخص و شفاف تبیین شود. پس از ارائه این گزارش، بازرسان شرکت هم باید گزارش و دلایل آن را تایید کنند و در جلسه مجمع آن را به‌صورت گزارشی ارائه دهند. البته خاطر نشان می‌شود در مورد اخیر، سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آنها درنظر گرفته شده است، حق ندارند در اخذ رای درباره سلب حق‌تقدم سایر سهامداران شرکت کنند، چرا که آنها در چنین تصمیمی ذی‌نفع هستند و ممکن است نفع شرکت را در نظر نگیرند.
ارسال نظر