محبوبیت سینمای ایران؛ کاهشی یا افزایشی؟

گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: کاهش محسوس دما و سرمای هوا در چند روز گذشته به موانع متعدد حضور مردم در سینماها اضافه شد و فروش فیلم‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش داد. این کاهش چنان بود که میانگین مجموع فروش روزانه هشت فیلم مطرح روی پرده سینماها در پایتخت به ۸۰ میلیون تومان هم نرسید تا نمودار فروش در سینماها، یک هفته تمام با کاهش ادامه‌دار مواجه باشند.اما کاهش فروش فیلم‌های سینمایی نه تنها در هفته گذشته بلکه به عقیده برخی از کارشناسان در چند سال گذشته به صورت مداوم وجود داشته است و علت یابی این اتفاق نیازمند بررسی‌های بنیادین و ساختاری است. اما در مقابل برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دارند که کاهش موقت فروش فیلم‌ها در سینماها، ناشی از علت‌های محدود و موقتی است که با رفع شدن آنها، چهره واقعی فروش در سینماهای کشور نمایان می‌شود.به هر حال در دومین ماه پاییز، در سینماهای کشور غیر از فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» که نزدیک به ۸۰ روز از شروع اکرانش می‌گذرد فیلم‌های «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت»، «ارغوان»، «پدر آن دیگری»، «ماهی سیاه کوچولو»، «عاشق‌ها ایستاده می‌میرند»، «شاهزاده روم» و «۳۶۰ درجه» درحال نمایش هستند. این فیلم‌ها به غیر از فیلم سینمایی «۳۶۰ درجه»، همگی دو هفته ابتدایی اکران خود را پشت سر گذاشته‌اند.

وضعیت‌های متزلزل فروش

حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی درباره روند فروش در سینمای ایرانی می‌گوید: اینکه دخل و خرج سینما با هم می‌خواند یا نه، خیلی به بررسی دقیق و عمیق نیاز ندارد. من دو سال پیش، بلند فریاد زدم که دخل و خرج سینما با هم نمی‌خواند. ما در طول سال، ۹۰ - ۸۰ فیلم می‌سازیم و حدود ۱۳۰ میلیارد تومان هزینه می‌کنیم؛ فروش ما در سال گذشته که سال درخشان سینمای ایران بود، ۵۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بود؛ اما در کنار این، نرخ رشد را هم باید ببینیم. نکته دیگر درباره حمایت‌ها است. حمایت‌های دولتی باید کنار گذاشته و بخش خصوصی وارد شود و حمایت دولتی به پس از تولید برود. این را همه می‌گویند، اما در عمل این کار هنوز ممکن نیست. حتی خیلی از کسانی که این شعار را می‌دهند، خودشان در عمل به آن پایبند نیستند و اگر بخواهند فیلمی بسازند، به‌دنبال حمایت دولتی هستند.

با این همه در کنار این مسائل «ایلنا» در گزارشی که روزگذشته روی خروجی سایتش قرار داد، جزئیات فروش فیلم‌های روی پرده را با توجه به فروش روزانه‌شان در چند روز اخیر اعلام کرد. براساس این گزارش «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» به کارگردانی وحید جلیلوند با متوسط فروش روزانه ۱۷ میلیون تومان پرفروش‌ترین فیلم در حال اکران است. فروش این فیلم در ۱۵ روز گذشته از ۲۵۰ میلیون تومان رد شد.

«ارغوان» ساخته امید بنکدار و کیوان علیمحمدی با متوسط فروش روزانه ۹ میلیون تومان این روزها را سپری می‌کند و فروش خود را به ۱۳۰ میلیون تومان رسانده است.

متوسط فروش «پدر آن دیگری» به کارگردانی یدالله صمدی با فروش کلی ۱۵۰ میلیونی، ۱۰ میلیون تومان بوده است.

وضعیت «ماهی سیاه کوچولو» ساخته مجید اسماعیلی و «عاشق‌ها ایستاده می‌میرند» به کارگردانی شهرام مسلخی نسبت به هفته گذشته رو به بهبود نبوده و فروشی به ترتیب ۳۰ و ۱۵ میلیون تومان داشته‌اند. یعنی متوسط فروش دو و یک میلیون تومان.

فروش «۳۶۰ درجه» به کارگردانی سام قریبیان که در این روزها قطره‌چکانی است با بیش از ۴۰ روز اکران کمتر از نیم میلیارد تومان بوده است.انیمیشن «شاهزاده روم» ساخته هادی محمدیان پس از یک هفته از آغاز اکران فروشی حدود ۱۰۰ میلیون تومان داشته است.فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» که آخرین ماه اکران خود را می‌گذراند فروش حدود ۱۲ میلیارد تومان داشته است. در این روزها شیب فروش بلیت‌های این پروژه سینمایی عظیم نسبت به ماه‌های ابتدایی اکران به شدت کاسته شده است.

کاهش محبوبیت سینما؛ موقت یا دائمی؟

درحالی‌که برخی از کارشناسان سینمایی، اعتقاد دارند که افت شدید دمای هوا موجب کاهش مراجعه مردم به سینماها شده است، اما برگزاری نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها در تهران، موجب جذب بخشی از جمعیت طبقه متوسط تهرانی نیز شده است و از این جهات، کاهش فروش سینماها در چند روز گذشته قابل توجه است.

با این همه هنوز هم منتقدان و فعالان سینمایی، عامل‌های دیرپاتری را برای کاهش محبوبیت سینما در میان جامعه ایرانی برمی شمارند. عبدالحسن برزیده، نویسنده و کارگردان سینما معتقد است یکی از مشکلات عمده سینما این است که ۹۰ درصد مردم ایران به سینما نمی‌روند و البته سینماگران نیز توان جذب آنها را ندارند. این موضوع دلایل خاص خود را هم دارد. از مشکلات اجتماعی گرفته تا کمبود سینما و شرایطی از این دست.از دیگر سو برخی از فعالان سینما نیز، فضای موجود در سینمای امروز را در کاهش رغبت عمومی به سینماها اثرگذار می‌دانند. برای مثال پرویز پرستویی، ‌بازیگر باتجربه و مطرح سینما در نوشتاری که در واکنش به تعطیلی برنامه «فیتیله‌ای ها» نوشته، به این موضوع اشاره کرده ‌و نوشته است: «عزیزان چرا به «هفت» سینمایی حمله نمی‌کنید که سینما رو این‌ قدر سخیف کردند و کوچک که همیشه بیرق‌دار فرهنگ ایران بودند و افتخار آفرین در دنیا، شمارو به خدا سوگند در قضاوت عجول نباشید....»

در مقابل برخی از کارشناسان نیز افت کیفی فیلم‌های تولید شده را عامل اصلی کاهش رجوع به سینما قلمداد می‌کنند. یلدا جبلی کارگردان فیلم سینمایی «داره صبح میشه» در نشست خبری این فیلم، درباره سختی‌های کار و سرمایه اندک نیز گفت: هرقدر در سینما کار و علاقه به‌کار مهم باشد اما نبود سرمایه قطعا تاثیرگذار است. شاید در ابتدا تصمیم کارگردان بر این باشد تا در ۴۰ جلسه فیلمبرداری کار را به اتمام برساند اما وقتی وارد کار می‌شود متوجه می‌شود که باید در ۲۰ جلسه فیلمبرداری آن‌را به اتمام برساند که عامل مهم آن نبود تهیه‌کننده و سرمایه است. وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که با فروش ماشین و خانه در سینما نمی‌توانیم شاهکار خلق کنیم. ما برای ساخت این فیلم تهیه کننده و سرمایه نداشتیم اما همه عوامل با عشق در کنار هم کار کردند.

قیاس مع‌الفارق با سینمای جهان

همزمان با کاهش فروش در سینماهای ایران در یک هفته اخیر، ‌سایت یاهو با انتشار گزارشی پردرآمدترین بازیگران سینمای جهان را در سال ۲۰۱۵ معرفی کرد. در این فهرست سی و سه نفره، اندی لو با درآمد ۱۲ میلیون دلاری در سال در انتهای لیست و رابرت داونی جونیور با ۸۰ میلیون دلار درآمد سالانه در صدر آن قرار دارند. اگر به ریال حساب کنیم، آقای لو برای یکسال بازی در فیلم‌های سینمایی، درآمدی در حدود ۳۵ میلیارد تومان و آقای جونیور با همین اوصاف چیزی در حدود ۲۴۰ میلیارد تومان پول پارو کرده است؛ رقمی که کل هزینه فیلم‌های ساخته شده در ایران طی دو، ‌سه سال هم به آن نمی‌رسد و شاید اگر فیلم محمد رسول الله (ص) نبود، سینمای ایران هرگز یک فیلم پرهزینه و بهره‌مند از جلوه‌های ویژه در مقیاس جهانی و البته درآمدهای قابل‌توجه را تجربه نمی‌کرد. اما با این اوصاف نیز وضعیت فروش این فیلم در کشور چنگی به دل نزده است، هرچند که اکران جهانی این فیلم می‌تواند، نجات‌دهنده سینمای حرفه‌ای و پرهزینه در ایران باشد و ورود ایران به بازار سینمای جهانی را کلید بزند.

آینده سینمای ایران

با وجود کاهش روند فروش فیلم‌ها در چند سال اخیر، اما هنوز بسیارند کارشناسانی که اعتقاد دارند سینمای ایران سرزنده و محبوب است. این طیف از فعالان سینمایی عمدتا عقیده دارند که کاهش نسبی و موقت محبوبیت سینما به‌دلیلی است که برخی رسانه‌های بزرگ مثل تلویزیون نگاهی غیرواقع‌بینانه به سینما دارند و در واقع سینما را بایکوت کرده‌اند.

روز گذشته در ادامه همین روند، رئیس سازمان سینمایی با تاکید بر اینکه سینمای ایران به هیچ‌وجه روبه قبله نیست، از تلویزیون خواست تا «ناقوس مرگ سینما» را به صدا درنیاورد.

اتفاقی که در دو هفته گذشته شامل حال سینما شده، توفان نبوده، بلکه نسیمی بوده که در دو سال گذشته هم کمتر شاهد آن بوده‌ایم. اهالی سینما دو سال آرام را بعد از آن توفان‌های وحشتناک تجربه و ثمره این آرامش را هم حس کردند. یقین دارم خود اهالی سینما اجازه نخواهند داد که سینما دچار تنش شود. من هم به‌عنوان مدیر سینمایی همواره یادم هست که بر صندلی پدری نشسته‌ام و اجازه این اتفاق را نخواهم داد.

درباره اینکه سینمای ایران روبه موت است یا نه، معتقدم که به هیچ‌وجه این‌گونه نیست. البته به این معنا نیست که سینما دچار مشکل نباشد، ولی اگر بخواهیم علمی حرف بزنیم، خیلی از مسائل سینما قابل بررسی است. در دو سال گذشته، ۹۵ درصد سینماها را به سیستم مکانیزه مجهز کرده‌ایم و با توجه به این اعداد و ارقام صحیح می‌گوییم در سال ۹۱ ما هفت میلیون و ۹۰۰ هزار تماشاگر داشتیم و در سال ۹۳، ۱۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر. فروش سال ۹۱ سینمای ایران، ‌۲۶ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان بود و در سال ۹۳ به ۵۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون افزایش پیدا کرد. سال ۹۲ خیلی‌ها می‌گفتند سال ۹۳ «سال سیاه سینمای ایران» است، اما من همان زمان می‌گفتم «سال شکوه سینمای ایران» خواهد بود که همین‌طور هم شد.نیمه اول سال ۹۴ با توجه به افزایش قیمت بلیت، فروش سینما حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد و ۱۴ درصد به مخاطبان اضافه شد، یعنی سیر سینما کاملا صعودی است و پایدار هم خواهد بود، چون ثابت شده سلیقه مردم عوض شده است و دیگر به سالن‌های کهنه و قدیمی نمی‌روند.