بازار یابی فعالان فرهنگی در فضای مجازی

گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی:‌ دسترسی گسترده جامعه ایرانی به شبکه جهانی اینترنت و رشد و گسترش شبکه‌های اجتماعی، هر روز بیشتر از دیروز عرصه را بر رسانه‌های رقیب فضای مجازی تنگ می‌کند.

در چهار سال اخیر در ایران بسیاری از نهادهای تولید آثار فرهنگی و هنری با درک اهمیت و اثرگذاری فضای مجازی در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده و کالاهای فرهنگی خود را در این فضا منتشر کرده‌اند.از همین رو دستیابی به مخاطبان از طریق گوشی‌های موبایل، لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها و ... برای تهیه‌کنندگان و سازندگان برنامه‌ها و آثار فرهنگی و هنری در اولویت قرار گرفت زیرا این فضا بسیار ارزان‌تر از دیگر رسانه‌ها امکان دسترسی به مخاطبان پرشماری را فراهم می‌کرد و هم اینکه معمولا محدودیت‌های دیگر رسانه‌ها را نداشت.

شاید یکی از مهم‌ترین اتفاقات در این باره، انتشار اینترنتی سریال «دندون طلا» بود که امسال همزمان با توزیع خانگی دی.وی.دی‌های این سریال انجام شد و مخاطبان ایرانی سریال‌های توزیع خانگی برای نخستین بار توانستند از طریق فضای مجازی به‌صورت زمان مند و در بازه‌های زمانی مشخص، سریال محبوب خود را خریداری کرده و آنلاین ببینند. اما توزیع اینترنتی آثار و اقلام فرهنگی و هنری به این اتفاق محدود نشد. در کمتر از یک هفته گذشته نیز اتفاقاتی رخ داد که نشان‌دهنده گسترش همه جانبه فضای مجازی و کوچ برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی به این فضا بود.

سفر برنامه‌ محبوب رادیو به اینترنت

دو روز پیش سعید توکل، ‌سردبیر برنامه طنز «جمعه ایرانی» که از سال ۶۴ تاکنون در رادیو با این برنامه فعالیت می‌کرده، از مهاجرت و کوچ رسانه‌ای این برنامه نوستالژیک به فضای مجازی سخن گفت.برنامه «جمعه ایرانی» پس از ۶ ماه توقف و به‌دنبال اعلام برنامه‌ای جایگزین از سوی مسوولان، از رادیو خداحافظی کرده بود؛ برنامه‌ای که با احتساب سال‌هایی که تحت عنوان «صبح جمعه با شما» پخش می‌شد، حدود سه دهه روی آنتن بود.سعید توکل در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه رادیو ایران برنامه جدیدی را جایگزین «جمعه ایرانی» کرده است، با این وجود تکلیف این برنامه چه خواهد بود، توضیح داد:

سرانجام دست تقدیر چنین رقم زد که گروه هنرمندان «جمعه ایرانی» (صبح جمعه با شما) اقدام به یک کوچ رسانه‌ای کنند و با استفاده از دنیای اینترنت و به کمک جمعی از متخصصان آی‌تی به انجام وظیفه چندساله‌شان که همانا شادی‌آفرینی برای هموطنان بوده، بپردازند. توکل یادآور شد: تلاشمان این است که از طریق تمامی مدل‌های گوشی‌های تلفن همراه، تبلت‌ها، نوت‌بوک‌ها و رایانه‌ها برنامه «جمعه‌ایرانی» را در دسترس قرار دهیم و با توسعه‌ای که در فضای مجازی کشور ایجاد شده و با حمایت تمامی حمایت‌کنندگان قدیمی به‌ویژه آحاد مردم دوست‌داشتنی و بانشاط سرزمین‌مان جایگاه خوبی پیدا کنیم و خدمتگزار باشیم.

انتقاد از بی‌توجهی صدا و سیما

سردبیر «جمعه ایرانی» در پاسخ به اینکه برای بازگشت «جمعه ایرانی» به رادیو چه انتظاری از صداوسیما داشتید، اظهار کرد:‌ ما با علاقه‌مندی منتظر بودیم شرایط حتی بهتر از گذشته برای این تیم ۵۰ نفره طوری هموار شود که بتوانیم شاداب‌تر از گذشته در خدمت مردم باشیم؛ به ویژه در شرایط جدید کشور که مردم نیاز به نشاط و روحیه بالاتری دارند.او گفت: انتظار داشتیم امکانات بیشتری در اختیار «جمعه ایرانی» قرار بگیرد، اما متاسفانه برخلاف تصور ما پیش آمد. نمی‌خواستیم بعد از ۳۰ سال بگوییم که از ما تقدیر و تشکر کنند، اما می‌خواستیم راه برنامه هموار شود و بهتر از گذشته فعالیت کنیم. به هر حال دست سرنوشت کار ما را این‌طور رقم زد.توکل در ادامه در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه گرد هم جمع کردن عوامل «جمعه ایرانی» پس از ۶ ماه امکان‌پذیر خواهد بود، گفت:

پراکندگی کمی به وجود آمده است، اما می‌دانم برای خدمت به مردم، همه هنرمندان «جمعه ایرانی» همدل و همزبان هستند و از اهدافشان دست برنداشته‌اند. امیدوارم در این عرصه هم این حمایت‌ها را داشته باشیم.وی همچنین درباره اهداف «جمعه ایرانی» که قرار است از این پس در فضای مجازی فعالیت کند، گفت: از جمله اهداف ما این است که پایگاه اطلاع‌رسانی جدیدی را راه بیندازیم تا به‌عنوان مرجعی کامل و همه‌جانبه در عرصه طنز باشد و از این طریق هم از وجود نخبگان هنر کمدی بهره بگیریم و هم مخاطبان را به سالن اجرای «جمعه ایرانی» دعوت کنیم.

شو مجری معروف در شبکه اجتماعی

پس از غیبت چند ساله رضا رشیدپور، مجری معروف برنامه‌های تلویزیونی در صدا و سیما،‌ وی با تهیه‌کنندگی و اجرای یک برنامه ترکیبی در شبکه اجتماعی آپارات بار دیگر به خانه مردم برگشت. برنامه «دید در شب» هر هفته به سبک Hard Talk از طریق پلت‌فرم اشتراک‌گذاری ویدئوی آپارات پخش خواهد شد.رضا رشیدپور درباره این برنامه می‌گوید: سال‌ها است که دغدغه‌هایی برای فضای مجازی وجود دارد که به‌خاطر اینکه محتوایی برای آن تولید نمی‌شود محتوای درجه ۲ و ۳ این فضا را گرفته است. هر تکنولوژی هم که وارد می‌شود زمان می‌برد تا ما به آن فضا مسلط شویم و از آن استفاده درست داشته باشیم.

حال اگر تاکنون هارد شو داشتیم، وقت آن است که‌ هاردتاک داشته باشیم. رشیدپور همچنین درباره محتوا و میهمانان این برنامه خاطرنشان کرد: برنامه کاملا گفت‌وگومحور خواهد بود و ستاره برنامه سبک گفت‌وگو خواهد بود و ما می‌خواهیم سبک گفت‌وگوی هارد تاک به معنای واقعی که در دنیا طرفداران بسیاری دارد و تاکنون در ایران نداشته‌ایم را در این برنامه اجرایی کنیم. اولین قسمت از این برنامه جمعه ۲۷ شهریور ساعت ۱۷ روی سایت آپارات قرار گرفت. در این برنامه علی کفاشیان میهمان این برنامه بود که گویا با استقبال مخاطبان نیز مواجه شده است.به نظر می‌رسد برنامه ترکیبی رشید‌پور نخستین برنامه‌ای باشد که به‌صورت منظم از طریق یک شبکه‌ اجتماعی برای مخاطبانش تولید و توزیع می‌شود.

انتشار 10 هزار فیلم در فضای مجازی

در کنار همه این اتفاق‌ها اما خبری که دو روز پیش در رسانه‌ها منتشر شد بیش از هر چیز قابل توجه بود. خبری که مدیر موسسه رسانه‌های تصویری اعلام کرد و گفت: بیش از ۱۰ هزار فیلم سینمایی در فضای مجازی منتشر شده است.

این در حالی است که در سینمای ایران به طور میانگین سالانه کمتر از یکصد فیلم تولید می‌شود و از این یکصد فیلم تعداد بسیار کمتری بخت اکران یا توزیع خانگی را دارند و تعداد قابل توجهی از این فیلم‌ها معمولا هرگز به دست مخاطب نمی‌رسد.تعداد پرشمار فیلم‌ها در فضای مجازی که طبیعتا متشکل از فیلم‌های ایرانی و غیرایرانی است، این امکان را برای مخاطب فراهم می‌کند تا در هر زمان به آرشیوی بسیار گسترده از فیلم‌ها، اطلاعات آنها،‌نظرات مخاطبان و ... دسترسی داشته باشد و انتخاب دلخواهش را انجام دهد.

حسین مسافرآستانه، مدیر موسسه رسانه‌های تصویری بر این باور است که بسیاری از آثار ارزشمند سینمایی بعد از انقلاب مشکلی برای پخش ندارند، اما مساله اینجاست که بسیاری از پخش‌کنندگان تقاضایی برای پخش این آثار ندارند؛ چراکه معتقدند توزیع این فیلم‌ها بازده مالی ندارد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. مسافرآستانه در عین حال خاطرنشان کرد: برای اینکه این فیلم‌ها مهجور نشوند، سرویس فروش فیلم در فضای مجازی را راه‌اندازی می‌کنیم تا مخاطبان بتوانند به آرشیو چندین هزاره فیلم‌های سینمایی ایران و جهان دسترسی پیدا کنند. وی ادامه داد: این آرشیو متفاوت با فیلم‌هایی است که به‌صورت اینترنتی از طریق بعضی سایت‌ها ارائه می‌شوند؛ چراکه این آثار از طریق سرویس VOD و بدون مصرف اینترنت منتشر می‌شوند، یعنی کاربران می‌توانند با کمترین هزینه فیلم‌های مورد نظر خود را انتخاب کنند.

مدیر رسانه‌های تصویری با اشاره به شرایط توزیع فیلم‌ها در جهان امروزی افزود: فروش فیزیکی در فضای فیزیکی خیلی مقرون به صرفه نیست، زیرا تولید و پخش این فیلم‌ها هزینه بالایی را می‌طلبد که این هزینه‌ها بر قیمت دی‌وی‌دی تاثیرگذار خواهد بود، اما فروش از طریق VOD شیوه بسیار معقول و به صرفه‌ای است.مسافر درباره زمان راه‌اندازی این سرویس گفت: در حال حاضر کار آن تمام شده است و به محض اینکه تامین محتوا از طریق تهیه‌کنندگان انجام شود این سرویس را با همکاری اپراتورهای مخابراتی ارائه می‌کنیم که امیدوارم مهرماه رونمایی بشود.