نقد امروزین تئاترهای ایرانی

مسعود رایگان

بازیگر و کارگردان تئاتر

برخی اتفاقاتی را که در تئاتر ایران رخ می‌دهد در هیچ کجای دیگر دنیا نمی‌توان دید و بدعت‌هایی در این حوزه پایه‌گذاری شده که مشخص نیست کدام عقل ناسلیمی بانیِ آن بوده است.

متاسفانه کمبود سالن به گونه‌ای است که جوابگوی تمام گروه‌های نمایشی نیست و باید این وضعیت ساماندهی شود، چون یک تئاترشهر داریم که آن را یک تئاتر انستیتویی می‌دانم، به علاوه سالن رودکی (تالار وحدت) که کلا برای اپرا ساخته شده و ما از آن برای تئاتر استفاده می‌کنیم، درحالی‌که این سالن برای تماشاگر تئاتر نقاط کوری دارد که امکان درست دیدن نمایش را از او می‌گیرد. در کنار اینها فقط دو سالن دیگر می‌ماند که شرایط نسبتا استانداردی دارند و آنها هم سالن‌های تماشاخانه ایرانشهر هستند.

از سویی رشته‌های هنرهای نمایشی و سینما بسیار حساس هستند و به نوعی نیاز معنوی جامعه را برآورده می‌کنند، یعنی در شرایطی که مثلا یک دانشجوی موسیقی با ساز سروکار دارد، یک بازیگر با روح، تن‌، استعداد و خلاقیت خود باید کار کند، به همین دلیل نابسامان بودن شرایط وضعیت را با معضل جدی‌تری روبه‌رو می‌کند. همزمان بسیاری از گروه‌های تئاتری که فارغ‌التحصیل می‌شوند باید شرایطی داشته باشند تا برای اجرا حداقل به شهرستان‌ها رفته و اشتغال‌زایی هم ایجاد شود، اما این کار بودجه‌‌ای نیاز دارد که باید فراهم شود ولی مسائل اقتصادی یکی از مشکلات وضعیت فعلی است که با برنامه‌ریزی می‌توان آنها را درست کرد، اما به‌طور کلی در چشم‌اندازی که می‌بینم شاید تا چند سال دیگر هم درست شدن این اوضاع طول بکشد.

در کشور ما، حدود ۵۰ سال قبل بنایی ساخته شد که در زمان خود یکی از حرفه‌ای‌ترین سالن‌ها بود، اما بعد با پلاتوهایی که به آن اضافه و تغییراتی که در آن ایجاد شد وضعیتی پیدا کرد که الان دچار مشکلاتی شده است. با توجه به طولانی شدن روند تعمیر این مجموعه به نظر می‌رسد اگر نمی‌توانیم این ساختمان را به درستی سروسامان دهیم باید از چند معمار خارجی خوب دعوت کنیم تا آنها بگویند چه کار باید انجام داد، ضمن اینکه تصور می‌کنم معمار خود این بنا هم بهتر می‌تواند به پیگیری بازسازی تئاترشهر کمک کند.

علاوه‌بر تمام مشکلاتی که در بحث سالن وجود دارد نکته‌ مهم دیگر این است که بسیاری از تئاتری‌های قدیمی براساس یک سنت پلکانی بالا آمده‌اند و من حتی به یاد دارم در زمان دانشجویی جرات فکر کردن به اجرا در تالار سنگلج یا سالن چهارسو و اصلی تئاترشهر را هم نداشتیم، اما الان به راحتی دانشجویانی که یک بار در فرهنگسرایی نمایشی را اجرا کرده‌اند، متقاضی کار در بهترین سالن‌های شهر هستند و این ناشی از درست پیش نرفتن سلسله مراتب است.