نت‌های خاموش ساز ایرانی

درحالی‌که دنیا از اجرای نوازنده برجسته ایرانی در تور کنسرت‌هایش در اروپا شگفت‌زده می‌شود و به تمجید از نوازندگی او می‌پردازد و مشتاقان خارجی زیادی را ترغیب می‌کند تا به تماشای هنرنمایی جهانی‌ترین موزیسین ایرانی در سالن‌های پرزرق و برق کشورهای اروپایی بنشینند اما در همین‌جا و زیر همین آسمان دود گرفته کنسرت کیهان کلهر لغو می‌شود تا علاقه‌مندان بی‌شمار این چهره نجیب از لذت یک اجرای دلنشین محروم بمانند. پس از لغو سریالی کنسرت‌ها در تهران و شهرستان‌ها حالا نوبت به موزیسین شناخته شده ایرانی رسید تا اجرایش لغو شود. کیهان کلهر که قرار بود امروز سه‌شنبه ۱۹ خردادماه بعد از مدت‌ها در ایران روی صحنه برود؛ با لغو برنامه‌اش از سوی اداره اماکن روبه‌رو شد تا پروازش را از ایتالیا به تهران به تاخیر بیندازد و به برنامه‌هایش در اروپا ادامه بدهد و این‌گونه چهره‌ بین‌المللی موسیقی ایران، آهنگساز آثار متعدد در حوزه‌ موسیقی کلاسیک ایرانی همچنان بعد از چند سال محرومیت از اجرا در کشورش، نتواند با طرفدارانش دیداری تازه کند.

او در این برنامه در نظر داشت برای اولین بار در ایران، کنسرتی را همراه با «بروکلین رایدر» روی صحنه ببرد که در یک ماه و نیم گذشته نیز مقدمات چنین اجرایی فراهم شد و همه مسائل از قبیل اخذ ویزاها، خرید بلیت‌ها و مسائل اقامت هم انجام شده بود اما درآستانه برگزاری این برنامه که قرار بود در سالن میلاد اجرا شود به‌دلیل ملاحظات امنیتی صدور مجوز کنسرت از سوی اداره اماکن لغو شده است. روز گذشته بعد از لغو این برنامه کیهان کلهر با سایت موسیقی ما گفت‌وگو کرد و گفت:«کنسرت‌ها دوباره برگزار نخواهد شد. تا زمانی‌ که فرهنگ و هنر ایران گروگان زورآزمایی جناح‌های سیاسی است و خط مشی‌ مشخصی‌ برای این‌گونه فعالیت‌ها تعریف و اجرا نشده، بنده از انجام هرگونه فعالیت در ایران خودداری خواهم کرد.»

کارنامه هنرمند سرشناس

این برنامه در حالی لغو شده است که اعضای گروه «بروکلین رایدر» اشتیاق بسیاری برای برگزاری این برنامه در ایران داشتند و برای دریافت ویزای حضور در ایران به ایتالیا رفته بودند اما به خاطر لغو کنسرت به آمریکا بازگشتند. از سویی دیگر علاقه‌مندان نوازنده ایرانی از این اتفاق ناراحتند. او در سال ۱۳۴۲ خورشیدی در خانواده‌ای کرمانشاهی و در تهران متولد شد. کار موسیقی را از پنج سالگی به صورت آزاد شروع کرد و دوازده ساله بود که به صورت حرفه‌ای به موسیقی پرداخت و در سیزده سالگی با ارکستر رادیو تلویزیون کرمانشاه شروع به همکاری کرد. کلهر مدتی کوتاه با گروه شیدا در مرکز هنری «چاووش» همکاری کرد و در هفده سالگی مقیم ایتالیا شد و سپس به نیت ادامه تحصیل راهی کانادا شد و در رشته آهنگسازی از دانشگاه کارلتون اتاوا فارغ‌التحصیل شد. او در چند سخنرانی و مصاحبه مجموعه جاده ابریشم انگیزه و الگوی خود را در نوازندگی کمانچه استاد علی‌اصغر بهاری نام برده‌است. او مدت‌ها عضو گروه دستان بود و در کنسرت‌های این گروه به همراه استاد شهرام ناظری به نوازندگی و تنظیم پرداخت.

از میان این آثار می‌توان به سفر به دیگر سو و دو اثر دیگر که در ایران انتشار نیافته‌اند اشاره کرد. پس از جدایی از گروه دستان و آغاز فعالیت‌های مستقل با موسیقیدان‌های خارجی، با همکاری استادان موسیقی سنتی ایران محمد رضا شجریان و حسین علیزاده آثاری را پدید آورد که شامل ۶ آلبوم زمستان است، بی تو به سر نمی‌شود، فریاد، ساز خاموش، شب، سکوت، کویر و سرود مهر می‌شوند. او تنها موسیقیدان ایرانی است که ۴ بار نامزد جایزه گرمی آمریکا شده‌است. نوای کمانچه کیهان کلهر در موسیقی متن فیلم «جوانی بدون جوانی» ساخته فرانسیس فورد کاپولا ازجمله آثار به‌یادماندنی اوست.

روز گذشته پس از انتشار خبر لغو کنسرت این هنرمند سرشناس پیروز ارجمند مدیر کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد هم به این موضوع واکنش نشان داد. ارجمند در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفت که دفتر موسیقی از کنسرت کیهان کلهر در ایران استقبال کرد اما اماکن اجازه برگزاری این کنسرت را نداد؛ با چنین رویه‌ای که نیروی انتظامی در پیش گرفته تعامل فرهنگی با دنیا را باید تعطیل کنیم. مدیر کل دفتر موسیقی افزود: شرکتی که نماینده آقای کلهر بود از چند ماه قبل تقاضای کنسرت را به ما دادند. ما هم از این امر استقبال کردیم.

انتقاد دفتر موسیقی ارشاد

مدیر کل دفتر موسیقی با اشاره به هماهنگی‌های لازم با وزارت خارجه برای برگزاری کنسرت کلهر و آمدن نوازندگان خارجی همراه او به ایران، ‌گفت: استعلام‌های لازم را از وزارت خارجه گرفتیم و مسائل مربوط به گرفتن ویزا برای هنرمندان انجام شد و از نظر دفتر موسیقی هم صدور مجوز برای این کنسرت بلامانع بود؛ اما با مخالفت اداره اماکن روبه‌رو شدیم.

وی تاکید کرد: ندادن مجوز اجرا به کیهان کلهر و گروهش برای دفتر موسیقی و وزارت ارشاد قابل پذیرش نیست. مجوز ندادن به هنرمندی ایرانی که برای معرفی موسیقی ایران به جهانیان تلاش بسیار کرده از نظر ما کار درستی نیست. ارجمند با بیان این نکته که مخالفت اداره اماکن با کنسرت کیهان کلهر را در کمیسیون هنر و معماری شورای انقلاب فرهنگی بیان کرده، گفت: یکی از بحث‌های مفصل ما در جلسه کمیسیون هنر و معماری شورای انقلاب فرهنگی کنسرت‌های خارجی بود. در این جلسه من صادر نکردن مجوز برای کنسرت‌های خارجی و مخصوصا عدم صدور مجوز برای کنسرت کیهان کلهر را بیان کردم که مورد تعجب اعضای شورا هم قرار گرفت.

وی ادامه داد: این نوع نگاه و ندادن مجوز به کنسرت‌های خارجی با برنامه‌های ریاست محترم جمهوری و سیاست‌گذاری‌های کلی نظام که تعامل فرهنگی با دنیا را مدنظر دارند؛ منافات دارد. نیروی انتظامی باید در این باره جوابگو باشد. ما استعلام‌های لازم را از وزارت خارجه گرفته‌ایم. مکان برگزاری کنسرت هم سالن همایش‌های برج میلاد بوده که هیچ مشکلی برای اجرای کنسرت‌های موسیقی ندارد و هر ماهه کنسرت‌های بسیاری در این سالن برگزار می‌شود. ارجمند خطاب به مسوولان نیروی انتظامی گفت: نیروی انتظامی باید تعیین کند که در عرصه سیاست‌گذاری فرهنگی برنامه‌ای دارد یا نه؟ اگر در این بخش هم برنامه‌ای دارد که ما دفتر موسیقی را هم به آنها محول کنیم.

مدیرکل دفتر موسیقی گفت: گزارش این مساله را برای ارائه به وزیر ارشاد آماده کرده‌ام و امروز برایشان ارسال می‌کنم و منتظر تعیین تکلیف از سوی مسوولان بلندپایه هستم. بدون شک با روندی که نیروی انتظامی در پیش گرفته با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌شویم. با چنین رویه‌ای که نیروی انتظامی در پیش گرفته تعامل فرهنگی با دنیا را باید تعطیل کنیم. وی افزود: این تنها باری نیست که برگزاری کنسرت‌های خارجی در ایران به مشکل برمی‌خورد؛ صدور مجوز اجرای کنسرت «جیپسی کینگز» هم در اداره اماکن مانده است. البته این تنها مواردی است که رسانه‌ای شده و موارد دیگری هم هست که صدور مجوزشان در اداره اماکن به مشکل برخورده است. ارجمند با اشاره به حضور هنرمندان ساکن خارج در ایران گفت: هنرمندان ایرانی که در خارج هستند سرمایه‌های ما هستند.

اینها سال‌ها برای اعتلای هنر ایران کار کرده‌اند. گروهی که همراه کیهان کلهر می‌خواستند به ایران بیایند ترکیبی از نوازندگان ایرانی و خارجی بودند که متاسفانه با حضور این گروه هم مخالفت شد. وی با اشاره به برنامه‌هایی که برای حضور گروه‌های خارجی در نظر داشته، گفت:‌ برای ایام عید فطر قصد داشتیم گروه‌هایی از لبنان، تونس، مراکش و عراق را به ایران دعوت کنیم. با رویه‌ای که نیروی انتظامی در پیش گرفته که با حضور گروه‌های خارجی مخالفت می‌کند؛ باید این برنامه را فراموش کنیم. آنها حتی با حضور گروه‌هایی که ترکیبی از نوازندگان ایرانی و خارجی باشند هم مخالفند.

آغاز یک ماجرا

کیهان کلهر در این روزها، کنسرت‌های متعددی را در کشورهای مختلفی برگزار می‌کند که از جمله‌ می‌توان به اجراهای مشترکش با اردال ارزنجان و همچنین شجاعت حسین‌خان اشاره کرد که در نقاط مختلف دنیا روی صحنه رفته است. او با همراهی گروه «بروکلین رایدر» نیز برنامه‌های متعددی را در کشورهای مختلف اجرا کرده و چند آلبوم نیز به همراه این گروه منتشر کرده که آلبوم «شهر خاموش» یکی از معروف‌ترین آنها است.

نخستین اجرای زنده‌ «شهر خاموش» در کارنگی هال منهتن نیویورک و با حضور نوازندگان اصلی برگزار شد. همچنین در مینیاپولیس ایالت مینه‌سوتا، نیویورک، دانشگاه‌های شیکاگو، ویرجینیا و چند شهر دیگر آمریکا، دانشگاه هاروارد واقع در ماساچوست، کالیفرنیا، جشنواره موسیقی ساحل لاگونا در شهرستان اورنج و بسیاری دیگر از شهرها و کشورها هم این کنسرت اجرا شده است. همکاری کلهر و بروکلین رایدر در یک تور اروپایی از اتریش به لندن رسیده بود و قرار بود ایران هم شاهد هنرنمایی آنها باشد که امکان اجرایش فراهم نشد. کیهان کلهر سال‌ها برای شناساندن موسیقی ایرانی به غیر ایرانی‌ها تلاش بسیاری کرده‌است. همکاری‌اش با هنرمندان هندی از جمله «شجاعت حسین خان» (غزل) یا با کوارتت کرونوس (Kronos Quartet) (جاده ابریشم)، یویوما و ارکستر فیلارمونیک نیویورک او را به هنرمندی جهانی تبدیل کرده‌است و شنوندگان زیادی در بین غیرایرانی‌ها دارد.