17 میلیارد تومان سرمایه بلاتکلیف در سینما

گروه فرهنگ و هنر: هر سال در ماه‌های پایانی بحث چگونگی اکران فیلم‌ها در سینمای ایران و تعداد فیلم‌هایی که روی پرده رفته‌اند و فروش و رونق اقتصادی هنر هفتم بالا می‌گیرد و درنهایت هم این نتیجه تکراری حاصل می‌شود که ظرفیت تولید در سینما با کیفیت نمایش فیلم‌ها همخوانی ندارد، به‌عبارت ساده‌تر؛ یعنی عرضه و تقاضا رابطه چندانی با هم پیدا نمی‌کنند و باید فکری اساسی برای این معضل همیشگی کرد. این آمار امسال هم که بیش از نیمی از آن گذشته و سینما از لحاظ فروش نسبت به سا‌ل‌های قبل شرایط بهتری را پشت سر گذاشته است، چندان امیدوارکننده نیست. در گذر از این ناامیدی باید نگاهی بیندازیم به فیلم‌هایی که در سی‌ودومین دوره جشنواره فیلم فجر روی پرده رفته‌اند و امکان درست نمایش آنها در سیستم اکران سینمای ایران مهیا نشده است.

البته در این آمار تنها به فیلم‌هایی اشاره می‌شود که در بخش‌های رسمی جشنواره به نمایش درآمده‌اند و از فردا چهارشنبه هم قرار است تعداد دیگری به این لیست اضافه شوند که در این آمار منظور نشده‌اند. نکته قابل توجه اکران امسال این بود که چند فیلم پرفروش امسال مانند «شهر موش‌ها ۲ و آتش‌بس۲» که صدر جدول را به خود اختصاص دادند اصلا در جشنواره به نمایش درنیامده بودند و قاعدتا اگر منتظر می‌شدند تا در جشنواره آینده به نمایش دربیایند و بعد روی پرده بروند، قطعا متضرر می‌شدند.

نیمی از جمعیت ایران سینما ندارند

حجت‌الله ایوبی در جشنواره فیلم‌های کودک که یک ماه پیش برگزار شد اعلام کرد که ۳۲۰ سینما در کشور فعالیت می‌کنند و حدود ۸۰ سالن هم در آینده نزدیک ساخته خواهد شد. با این آمار ۴۰۰ سالن سینما در کشور خواهیم داشت که از این تعداد حدود ۱۲۰ سینما در تهران فعال است و بقیه در ۱۱۴۰ شهر دیگر. برای بررسی وضعیت سالن‌های سینما در کشور باتوجه به تقسیم‌‌بندی جغرافیایی و پراکندگی جمعیت کشور بر اساس دسترسی به سالن‌های سینما می‌توان به این نتیجه رسید که تعداد سالن‌هایی که در صنعت سینمای کشور فعال هستند بسیار کمتر از میزانی است که بشود یک فیلم را به درستی در چرخه اکران ارائه کرد و نتیجه مطلوب گرفت. براساس تحقیقات به عمل آمده برای اکران حدود ۸۰ تا ۱۰۰ فیلم (رقم تولیدات سالانه سینمای ایران) تقریبا ۶۷۰۰ سالن سینما نیاز است. طبق معیارهای جهانی بر اساس هر ۱۰ هزار نفر جمعیت یک سالن سینما تعریف می‌شود اما در ایران با توجه به جمعیت ۷۵ میلیونی برای هر ۲۳۴، ۳۷۵ نفر، یک سالن سینما وجود دارد. چنانچه ایران بخواهد به استانداردهای جهانی نزدیک شود، باید حدودا هفت هزار سالن سینما داشته باشد، یعنی ۶۷۰۰ سینمای دیگر.

جایگاه ایران در منطقه

اگر بین ایران و کشورهای همجوار مقایسه‌ای انجام شود که حتی سیستم مستقل فیلمسازی ندارند به نتیجه‌های جالبی می‌رسیم. کشور قطر به‌صورت متمرکز و با هدایت انستیتو فیلم قطر در بازار فیلم کن حضور پیدا می‌کند و عمده‌ فعالیت این سازمان سینمایی برای ارتقا و آموزش هنر سینما در قطر برنامه‌ریزی شده است. براساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۰۸ نزدیک به ۵/۱ میلیون بلیت در سینماهای قطر به فروش رفته است. امارات متحده‌ عربی هم با تبلیغات گسترده برای دو جشنواره‌ نوپای ابوظبی و دبی، توجه بسیاری از سینماگران بین‌المللی را به خود جلب کرده است. در سال ۲۰۰۸ مجموع فروش سالانه سینماهای این کشور به رقم ۷۴ میلیون دلار رسید که از این نظر رتبه‌ اول را در منطقه کسب کرد. ترکیه همسایه غربی ما نیز با رشد سریع خود تبدیل به یکی از مراکز سینمایی مهم در منطقه شده است. میزان تولید فیلم سالانه‌ این کشور در سال ۲۰۰۴ به ۱۸ فیلم ‌رسید که در سال ۲۰۰۹ این تعداد به رقم ۶۹ فیلم رسیده است. در سال ۲۰۱۲ نزدیک به ۳۷ میلیون بلیت سینما در این کشور ۷۱ میلیون نفری به فروش رفته که با میانگین قیمت ۳۷/۵ دلاری بلیت سینما، مجموع فروش سال آن به ۱۹۸ میلیون دلار می‌رسد. سینمای لبنان هم در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۲/۱۲ میلیون دلار درآمد داشته که این مبلغ از طریق فروش ۲ میلیون بلیت به قیمت متوسط ۶۵/۶ دلار به دست آمده است.

۱۷ میلیارد سرمایه بلاتکلیف

به گفته اعضای هیات انتخاب جشنواره فجر سال گذشته، رقمی بیشتر از ۱۰۰ فیلم به دبیرخانه برای حضور در جشنواره ارسال شد که از این تعداد ۳۰فیلم به بخش مسابقه و خارج از مسابقه سینمای ایران رفت، ۲۱ فیلم به بخش مسابقه فیلم‌های اول و ۱۲ فیلم به بخش تازه تاسیس نوعی تجربه راه پیدا کرد. تاکنون در سیستم اکران امسال ۲۶ فیلم روی پرده رفته است و از تعداد ۶۳ فیلمی که در بخش‌های رسمی جشنواره ۳۲ به نمایش در آمد تا کنون۲۱ فیلم به نمایش درآمده است. در یک محاسبه ساده اگر فیلم‌های میلیاردی سینمای ایران در تولید مثل «رستاخیز» و «چ» را از دایره این آمار بیرون بگذاریم و صرفا رقم متوسط ۴۰۰ میلیون تومان را برای هزینه تولید یک فیلم سینمایی در نظر بگیریم، رقمی حدود ۲۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان هزینه تولید سینمای ایران در سال جاری شده است. این رقم تولید، فیلم‌هایی که در بخش‌های رسمی جشنواره به نمایش در نیامدند را در بر نمی‌گیرد و تنها به فیلم‌هایی اختصاص دارد که بعد از تولید اکران شده‌اند. با این حساب در ۶ ماهه اول امسال با توجه به اعلام رسمی رقم فروش گیشه سینمای ایران به بیش از ۳۷میلیارد تومان رسیده است که البته حدود ۱۶ میلیارد آن برای دو فیلم «شهر موش‌ها ۲ و آتش‌بس ۲» است. یعنی اگر این دو فیلم را که در جشنواره اکران نشده‌اند از آمار فروش امسال کم کنیم، سینمای ایران تاکنون ۲۱ میلیارد تومان از گیشه سود برده است. با این حساب می‌توان گفت که سهم جشنواره فجر از گیشه سینمای ایران در سال‌جاری کمتر از ۲۰ میلیارد تومان برای ۲۰ فیلم (به جز دو فیلم ذکرشده و فیلم‌های رهاتر از دریا، اینجا شهر دیگری است، تجریش ناتمام و حراج هم در جشنواره به نمایش درنیامدند) بوده است. تا اینجای کار و با توجه به نمایش ۲۰ فیلم، حدود ۴۳ فیلم اکران شده در جشنواره سال گذشته از چرخه اکران سینمای ایران خارج مانده‌اند و با حساب سرانگشتی و متوسط هزینه تولید یک فیلم سینمایی، ۱۷میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه بلاتکلیف در سینمای ایران وجود دارد که هیچ راهکاری برای بازگشت آن اندیشیده نمی‌شود.

فصل اکران خوب برای سینمای ایران تقریبا تمام شده است و فیلم‌هایی مثل رستاخیز هم که می‌توانستند در محرم و صفر به نمایش در بیایند و مخاطبان زیادی را جذب کنند در بلاتکلیفی به سر می‌برند. از سوی دیگر حاشیه‌های سینمای ایران و فیلم‌های بالقوه‌ای مانند «عصبانی نیستم» و «قصه‌ها» که می‌توانستند تماشاگر را به سالن بکشانند هم با مساله ممیزی و بلاتکلیفی روبه‌رو هستند و حرف و حدیث بر سر نمایش دادن یا ندادنشان وجود دارد. در این شرایط سوال مهم این است که تکلیف سرمایه‌های خوابیده در سیستم تولید سینمای ایران چه می‌شود؟ سوالی که پاسخ آن به واکاوی زیادی نیاز دارد و شاید هیچ‌کس جوابی برایش پیدا نکند.