گروه فرهنگ‌وهنر: چرخه اکران در سینمای ایران وضعیت ناشناخته‌ای دارد. خیلی‌ها از وجود مافیایی در پشت پرده حرف می‌زنند که در چرخه اکران تعیین‌کننده هستند. حساسیت‌ها درباره اکران فیلم‌ها در ایران همیشه بالا است. چرا که اقتصاد سینمای ایران با چرخه اکران رابطه مستقیمی دارد. در این میان همیشه یک عده معترضند و یک عده هم راضی. اینکه فیلم باید چه مسیری را طی کند تا اکران موفقی را پشت سر بگذارد سوالی است که ذهن بسیاری از مخاطبان عادی را هم درگیر کرده است. به همین دلیل در این گزارش به چگونگی این اتفاق پرداخته شده است. در سیستم اکران سینمای ایران، پنج سرگروه ثابت (سینماهای آزادی، آفریقا، استقلال، قدس و فرهنگ) وظیفه برنامه‌ریزی برای اکران فیلم‌ها را برعهده دارند.همیشه گفته می‌شود اکران در سینمای ایران تابع توافق میان مثلث تهیه‌کننده، پخش‌کننده و سینمادار است و در واقع همیشه بیان این جمله دستاویزی برای پاسخ به منتقدان سیستم اکران در بخش خصوصی بوده است.

مالکیت سرگروه‌های سینمایی

به گزارش «ایسنا»، احتمالا بخش عمده‌ای از کلاف سردرگم ماجرای اکران را باید در میان مالکان سرگروه‌های سینمایی جست‌وجو کرد؛ مالکانی که با در اختیار داشتن نبض اکران، می‌توانند تاثیرات زیادی در مسیر رو به رشد یا رو به افول سینمای ایران داشته باشند.

سینما آزادی: قطعا پرقدرت‌ترین سرگروه سینمایی کشور، مجموعه سینما «آزادی» است که بیشترین درصد فروش سالانه سینمای ایران را به خود اختصاص می‌دهد. صاحبان بسیاری از فیلم‌ها برای آنکه بتوانند درصدی از فروش خود را تضمین کنند، ترجیح می‌دهند فیلم‌شان در این سینما اکران شود. این مجموعه متعلق به حوزه هنری (با درصد مالکیت بیشتر) و شهرداری تهران است که سه سال قبل (سال ۹۰) با توافق یکدیگر اجازه اکران چندین و چند فیلم را در این سینما ندادند و نهایتا با مدیریت مملو از اشکال وزارت ارشاد و سازمان سینمایی وقت، دعواها آنچنان بالا گرفت که حواشی عجیب و غریبی برای سینمای ایران به‌وجود آمد.

سینما استقلال: این سینما نیز به‌عنوان یکی دیگر از سرگروه‌های سینمایی، متعلق به حوزه هنری است و مدیر این نهاد دولتیِ پرقدرتِ فرهنگی برای آن تصمیم‌گیری می‌کند. سینما استقلال یک سینمای تک‌ سالنه قدیمی است اما به‌دلیل آنکه چند صد متر بالاتر از میدان ولیعصر (عج) و در منطقه‌ای پرتردد واقع شده، همچنان یکی از سینماهای پرفروش‌ تهران محسوب می‌شود. حوزه هنری در ماجراهای سال ۹۰ و حواشی‌ای که منجر به پایین کشیده شدن چند فیلم از روی پرده شد، اجازه نداد سینما استقلال چند فیلم را اکران کند. به‌طور کلی هر فیلمی که بخواهد روی پرده سینماهای «آزادی» و «استقلال» برود باید مجوز مسوولان حوزه هنری را بگیرد؛ مسوولانی که همچنان معتقدند رفتارشان در جلوگیری از نمایش بعضی از فیلم‌ها در سینماهای تحت مدیریت‌شان، حمایت از سینمای طراز جمهوری اسلامی است.

سینما آفریقا: چند متر آن طرف‌تر از سینما «استقلال» در شمال میدان ولی‌عصر (عج)، سینما «آفریقا» واقع شده که این دو سینما رقابت تنگاتنگی با یکدیگر در فرسوده شدن دارند! مالکیت این سینمای قدیمیِ تک سالنه در اختیار بنیاد مستضعفان بود. طبق دستور مقام معظم رهبری، بنیاد مستضعفان باید سینماهای خود را به حوزه هنری واگذار کند و طبیعتا این سینما را باید سومین سرگروهی دانست که تصمیم‌گیری برای آن احتمالا در آینده‌ای نزدیک در اختیار مدیران حوزه قرار می‌گیرد.

سینما فرهنگ: سینما فرهنگ که به خاطر کم‌فروغ و فرسوده بودن مجموعه سینمایی «عصر جدید» از چند ماه قبل به جرگه سرگروه‌ها پیوسته، متعلق به بنیاد سینمایی فارابی است و یکی از پرفروش‌ترین سالن‌های تهران (و البته کشور) محسوب می‌شود. این سینما دو سالن دارد و به لطفا بازسازی‌های مکرر و قرار گرفتن در منطقه پرتردد قلهک، مشتریان زیادی دارد. طبیعتا هر فیلمی بخواهد در این سینما روی پرده برود، باید با مدیرعامل بنیاد فارابی به توافق برسد؛ اتفاقی که جای برخورد‌های سلیقه‌ای با فیلم‌ها را باز می‌کند و موجب خروج بازی از قاعده منطقی خود می‌شود.

سینما قدس: تنها سرگروهی که مدیریتش در اختیار بخش خصوصی است، این روز‌ها به میمنت اکران شهر موش‌ها۲ به روزهای پررونق گذشته برگشته است. این سینمای بسیار قدیمی و نسبتا فرسوده در گوشه‌ای از میدان ولی‌عصر (عج) و در منطقه‌ای پرتردد واقع شده است.

برای اکران با چه کسی مذاکره می‌شود؟

اکران در سینمای ایران تابع توافق تهیه‌کننده، پخش‌کننده و سینمادار است و اگر تهیه‌کننده‌ای بخواهد فیلمش را اکران کند، به‌طور معمول باید با یکی از پنج گروه سینمایی به توافق برسد؛ گروه‌هایی که تصمیم‌گیری درباره سه تا از آنها در اختیار مدیریت حوزه هنری است و مدیریت یکی دیگر را هم مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی برعهده دارد. هر دو نهاد مذکور، بودجه‌های زیادی در حوزه فیلمسازی دارند و تولید در این حوزه از وظایف اصلی‌شان است. حال با این وضعیت طبیعی نیست که نهادهای مذکور، در هر شرایطی فیلم‌های خود را برای اکران در سرگروه‌های‌شان دارای اولویت بدانند؟! البته چنین پرسشی بارها و بارها مطرح شده، اما هربار پاسخی در پی نداشته است. به‌عنوان مثال، سینما «عصر جدید» که متعلق به حسین فرح‌بخش و عبدالله علیخانی است و تا چند ماه قبل یکی از سرگروه‌های سینمایی بود، در دوره گذشته اکران‌های خوب خود را به فیلم‌های دفتر این دو تهیه‌کننده اختصاص می‌داد که این روند با توجه به سوابق گروه‌های سینمایی، طبیعی است.

سینماگران در این‌باره چه می‌گویند؟

محمدقاصد اشرفی که هم رئیس انجمن سینماداران است و هم پردیس سینمایی «ماندانا» در بخش خصوصی متعلق به او است، دراین‌باره گفت: «در حال حاضر بخش خصوصی چندانی در سینما نداریم، بخش خصوصی ما در تولید و نمایش نابود شده و سینما بیشتر از هر زمان دیگری دولتی است. ما جایگزینی برای سینماهای سرگروه نداریم، به همین دلیل است که سال‌های سال سرگروه‌های سینمایی هیچ تغییری نکرده‌اند.»

محمدرضا صابری هم به‌عنوان سخنگوی انجمن سینماداران و مدیر سینما «استقلال» بیان کرد: «اگر به قبل از تدوین آیین‌نامه سال ۹۲ یا ۹۳ شورای صنفی نمایش بازگردیم، می‌بینیم که بارها درباره سرگروهی سینماهای مختلفی بحث شده‌ است؛ اما هیچ‌یک حاضر به پذیرفتن این مسوولیت نیستند. مگر شورای صنفی نمایش بود که «عصر جدید» را از سرگروهی کنار گذاشت؟ خیر! آقایان فرح‌بخش و علیخانی به‌عنوان مالکان آن سینما به ما نامه زدند و گفتند که اگر سرگروهی‌شان ادامه داشته باشد، ادامه حیات این سینما کلا زیرسوال می‌رود. آقای نصیری به‌عنوان مالک سینما «قدس» بارها و بارها به شورای صنفی نمایش‌نامه زده‌اند که نمی‌خواهند دیگر سرگروه باشند یا سینما «آزادی» با اینکه می‌دانیم یکی از پرفروش‌ترین سینماهای کشور است بارها به انجمن سینماداران درخواست داده است که دیگر مسوولیت سرگروهی را نداشته باشد تا بتواند آزادانه‌تر فیلم‌ها را اکران کند.» رضا سعیدی‌پور، مدیر سینما «آزادی» قانون فعلی سرگروه‌ها را ظلم به سینمادار دانست و اظهار کرد: «مشکل پردیس‌های سینمایی برای سرگروهی این است که شورای صنفی نمایش می‌گوید باید بهترین و بزرگ‌ترین سالن‌شان را به فیلم سرگروه اختصاص دهند و این‌کار شدیدا دست مدیر سینما را می‌بندد.»

رابطه مستقیم اقتصاد سینما با چرخه اکران