اعتراف ماریو بارگاس یوسا به سانسور

فرهنگ و هنر- نویسنده جنجالی برنده نوبل دوباره حاشیه ساخت. ماریو بارگاس یوسا نویسنده پرطرفدار جهان در گفت‌وگو با گاردین به قبول سانسور اعتراف کرد. این اعتراف از آن رو مهم به حساب می‌آید که یوسا عمرش را برای توسعه سیاسی و مبارزه باسانسور صرف کرده است. نویسنده برنده نوبل ادبیات اعتراف کرد پس از دیدار با رییس اداره سانسور حکومت دیکتاتور سابق اسپانیا قسمت‌هایی از کتاب «شهر و سگ‌ها» را سانسور کرده است.

شاید یوسا امروز برنده نوبل و یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان باشد، اما وقتی برای اولین بار سعی کرد کتابش را در اسپانیای دوران فرانکو چاپ کند با کمال میل اثرش را طبق خواسته‌های ژنرال سانسور کرد.

این سانسورها بر زبان و بی‌اخلاقی‌های موجود در رمان وارد شد و یوسای جوان برای اینکه کتابش چاپ شود با هرگونه تغییری موافقت کرد.

یکی از ناظران چاپ در توضیح کتاب «شهر و سگ‌ها» نوشته بود: «رایج‌ترین کلمات این کتاب «کثافت»، «لعنتی» و از این قبیل هستند، این عبارات در کل مذموم هستند، علاوه بر این کتاب به موضوعات قبیحی اشاره می‌کند.»ناظر چاپ دیگری درمورد کتاب «گفت‌وگو در کاتدرال» گفته بود: «به نظرم این کتاب تحت هیچ شرایطی نباید منتشر شود. این کتاب مارکسیستی، ضددین، ضدنظامی و قبیح است.»تلاش برای چاپ آثار ماریو بارگاس یوسا در اسپانیا، کشوری که اکنون این نویسنده پرویی ملیت آن را نیز دارد، توسط مجله «ال پاییز» فاش شد که در آرشیو «اورولیان» به این مدارک برخورد. یوسا به این روزنامه گفت: «سانسورها چنان بی‌مورد و دور از ذهن بود که حتی خود سانسورچی‌ها هم به کنترل و نظارت خود شک داشتند.» با این وجود «ال پاییز» تصریح کرد در آن رمان یوسا موافقت کرد بخش‌هایی که رژیم دیکتاتوری فرانکو «بی‌ادبانه» می‌خواند یا موجب ناراحتی دولت می‌شود، تغییر دهد. مثلا این نویسنده اعتراف می‌کند پس از دعوت شدن به مراسم نهار توسط کارلوس رابلز پیکر، رییس اداره سانسور هشت پاراگراف «شهر و سگ‌ها» را تغییر داده است. پیکر به چاپ کتاب علاقه داشته، اما ترسش از مخالفت ارتش بوده است. رابلز پیکر در مورد این کتاب که یوسا را به ستاره ادبیات آمریکای لاتین بدل کرد، گفت: «به ملاحظاتی فرمی اشاره کردم و او (یوسا) کاملا متوجه منظورم شد. در آن زمان می‌ترسیدم رمان ضد نظام و ارتش به نظر بیاید.»

نویسنده «مرگ در آند» در سال ۱۹۶۳ نامه‌ای به رابلز پیکر نوشت و گفت: تغییرات را لحاظ کرده است زیرا «در محتوا و البته فرم کتاب تغییری بنیادین ایجاد نمی‌کنند.» یوسا لحن برخی قسمت‌ها را تلطیف کرده و با استفاده از «واژگان مترادف و خنثی‌تر اندکی بر ابهام اثر افزوده است». هرچند او این کار را بدون «لذت یا رغبت» انجام داده است. برنده نوبل ادبیات سال ۲۰۱۰ در ادامه نامه نوشته است: «می‌خواهم وظیفه‌ام را در قبال لطف شما انجام دهم، اما این به معنی مخالفت من با اساس سانسور نیست، من معتقدم خلق اثری هنری باید کاملا آزادانه باشد، بدون هیچ محدودیتی مگر محدودیتی که نویسنده و وجدانش اعمال می‌کند.»

ناشر آثار یوسا در چاپ دوم آثار وی تمام بخش‌های تغییریافته را به حالت اول بازگرداند. اولین اثری از یوسا که به زبان اسپانیایی چاپ شد مجموعه داستانی بود به نام «سرکرده‌ها» که با تغییر چند کلمه چاپ شد. البته کلمات مترادفی که جایگزین شدند با کلمات اولیه تفاوت معنایی نداشتند و معلوم نیست چرا چنین تغییراتی لحاظ شد. این تغییرات موجب چاپ شدن کتاب‌های یوسا در اسپانیا شد، کتاب‌هایی که همگی به آثار کلاسیک بدل شدند.خوزه ماریا والورده، استاد ادبیات یکی دیگر از افرادی بود که در چاپ «شهر و سگ‌ها» نقش داشت. وقتی او متوجه مشکل کتاب می‌شود نامه‌ای به رابلز پیکر می‌نویسد و درمورد «شهر و سگ‌ها» می‌نویسد: «این بهترین رمانی است که در چند سال اخیر به زبان اسپانیایی نوشته شده است، دقیق‌تر بگویم در ۲۵، ۳۰ سال اخیر چیزی به این خوبی نخوانده‌ام.»

وی در ادامه نوشته است: «شاید به نظر پیش‌داوری بیاید، یا شاید هم پیشگویی، اما شاید در نظر اول نظرات من به عنوان منتقد ادبی عجیب به نظر بیاید، اما در گذر زمان متوجه درستی آن می‌شوید.» گذر زمان حق را به پروفسور والورده داد.