احتیاج نبود لیلا حاتمی سینما بخواند
امروز سالروز درگذشت علی حاتمی است
او با ذوق و علاقه و پشتکار زیادی دکور«هزاردستان» را در شهرک سینمایی، در کیلومتر۱۵جاده کرج آماده کرد؛ شهرکی که هنوز دکورهای «هزار دستان» با اصطبل اسب‌ها و درشکه‌ها، خیابان لاله‌زار، و گراندهتل در دسترس بازدیدکنندگان از این شهر قرار دارد. بسیاری انتظار داشتند این شهرک که ابتدا به نام غزالی معروف بود به نام علی حاتمی نام بگیرد اما متاسفانه این امر تا سال‌ها پس از مرگش محقق نشد تا اینکه در سال ۱۳۹۶سرانجام به نام شهرک سینمایی تلویزیونی ایران (علی حاتمی) تغییر یافت.
حاتمی در این مجموعه از پنج بازیگر پیشکسوت، عزت‌الله انتظامی،علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی و داوود رشیدی و ده‌ها بازیگر حرفه‌ای و شناخته‌شده استفاده کرد. محمدعلی کشاورز درباره این مجموعه و خاطراتش و مرارت‌هایی که حاتمی در ساخت آن کشید تعریف می‌کرد: حاتمی راجع به فیلم‌نامه و خود شخصیت‌ها با بازیگرانش صحبت می‌کرد و از نظرات آنها هم در کار استفاده می‌برد. حاتمی همراه با آقای خاکدان و دکوراتوری ایتالیایی از پایه‌گذاران و طراحان اصلی شهرک سینمایی غزالی بود و قسمت عمده پولی را که تلویزیون برای ساخت سریال «هزاردستان» می‌داد، صرف ساخت این شهرک سینمایی کرد. او با دقت و نکته سنجی تمام آن شهرک را با خیابان لاله‌زار و تمام المان‌هایی که از تهران قدیم می‌شناخت بازسازی کرد و حق بود آن شهرک در زمان حیاتش به نام علی می‌شد که نشد!
کشاورز گفته بود: خاطرم هست در زمان ساخت سریال «هزاردستان» ایشان خیلی تاکید داشتند که از پنج بازیگر پیشکسوت آن سریال (جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، مرحوم داوود رشیدی، علی نصیریان و خودم) یک قاب ماندگار بسازند و حتی در آنجا برای نقش‌های فرعی و سیاهی‌لشکر هم از بازیگران قدیمی که دیگر کنار گذاشته شده بودند، استفاده می‌کردند تا منبع درآمدی برایشان حاصل شود.
جمشید مشایخی، دیگر بازیگر این مجموعه، نیز معتقد بود: پایه‌گذار شهرک سینمایی علی بود و باید اسم ایشان را بر آن می‌گذاشتند که این کار را نکردند. آن زمان که ایشان مشغول فعالیت بود هیچ‌گاه جایزه‌ای به او ندادند و وقتی از دنیا رفت تازه فهمیدند که بوده. او نابغه‌ای بود که بسیار بسیار مطالعه داشت و علاوه بر آن استعداد، نبوغ و خلاقیتی داشت که در کمتر کسی دیده می‌شود.
اما هیچ‌کس به اندازه همسر علی حاتمی، زری خوشکام، از رنجی که او برد آگاه نبود. زنده‌یاد خوشکام در مصاحبه‌ای توضیح داده است: «چه زحمتی برای ساخت شهرک و این سریال کشید و بعد هم این‌طور با او و اثرش برخورد کردند و حتی حاضر نشدند نام این شهرک را «شهرک سینمایی علی حاتمی» بگذارند. او همیشه می‌گفت من به‌قدری مشغول کار بودم که بزرگ‌شدن و رشد دخترم را ندیدم؛ ١٠سال، ١٢سال بچه‌ام را ندیدم. او به‌خاطر ساخت شهرک از سر صبح سر کار بود و از بیل‌زدن و سنگ‌فرش‌کردن تا مدیریت کلی را بر عهده داشت و آخر هم دستمزد کارش تکه‌تکه‌شدن «هزاردستان» بود. سازمان دستمزد مرا که نداد هیچ، دستمزدهای علی حاتمی را هم برای کارگردانی «هزاردستان» درست نداد. آن زمان آقای هاشمی که مدیرعامل بود، به حسابداری نامه نوشت که دستمزد علی حاتمی را پرداخت کنند. حسابداری برای پرداخت، باج می‌خواست و علی هم اهل باج‌دادن و باج‌گرفتن نبود. دائم به او می‌گفتم برو حقمان را بگیر، ولی او بابت این طرز برخورد، به‌طورکامل از پیگیری حقوقش صرف‌نظر کرد.»
خوشکام گفته: «درواقع او را دق دادند. ارشاد که تقریبا بعد از فیلم «دلشدگان» محترمانه کارکردن او را ممنوع کرد. دو سال تمام، علی به ارشاد فیلم‌نامه می‌فرستاد و تصور کنید فیلم‌نامه‌های علی حاتمی را رد می‌کردند. فقط به این دلیل که چرا در فیلم علی حاتمی تنبک هست. خب، حضرت امام موسیقی را آزاد کرده بودند و علی هم به این فکر افتاد که برای موسیقی سنتی ایرانی کاری کند. چقدر هم برای این موضوع سرمایه‌گذاری کرد. بگذریم... برگردیم به همان بی‌مهری‌های صداوسیما. این سازمان یک ریال از طلب‌های علی حاتمی را پرداخت نکرد. دائم می‌گفتند پول نداریم و مدام جلسه می‌گذاشتند پشت جلسه و هیچ نتیجه‌ای هم حاصل نمی‌شد. طوری رفتار می‌کردند که به همسرم برخورده بود و برای خیلی از جلسات مرا می‌فرستاد. بالاخره قرار شد دو فیلم سینمایی از کل این مجموعه به علی حاتمی بدهند که جبران زحمات و ضرر و زیان‌های او شود.»
او گفته بود: «زمانی که آقای ضرغامی مسوول صداوسیما شدند خوشحال شدم. چون یکی دوبار ایشان در دوره بیماری همسرم محبت کرده بود و به عیادت او آمد، گفتم حالا که مدیر شده، پس حتما روی ما را زمین نمی‌اندازد. از دفتر ایشان درخواست وقت ملاقات کردم، حتی یک زنگ نزد بگوید اصلا شما این وقت را برای چه می‌خواهی؟! ما را بی‌جواب گذاشت. هر بار زنگ می‌زدم و خودم را معرفی می‌کردم و می‌گفتم من همسر علی حاتمی‌ام ، هیچ جوابی نمی‌گرفتم. آن سال‌ها واقعا گرفتار و مقروض بودم. این همه هزینه‌ای که برای معالجه علی حاتمی در خارج از کشور کردیم، بی‌هیچ کمکی بود. حتی ارز دولتی هم به ما ندادند.»
همسر علی حاتمی از نقش کارگردان بزرگ بر زندگی هنری دخترش توضیح می‌دهد: «به قول یکی از منتقدان، خانه ما دانشگاه هنر بود، احتیاجی نبود لیلا سینما بخواند. رشته لیلا مکانیک بود. ولی در خانه ما دائم یا فیلمی در حال تولید بود، یا علی حاتمی مشغول طراحی صحنه و لباس یا تدوین بود. در خانه ما دائم تبادل نظر بین اهالی سینما جریان داشت. هر کاری که علی می‌ساخت، طی مدت فیلم‌برداری، بازیگرانش در خانه ما زندگی می‌کردند. لیلا در چنین محیطی رشد کرد. البته که خودش هم علاقه‌مند بود. وقتی فیلم آقای فرهادی رفت اسکار و لیلا هم دعوت شد آنجا، نمی‌دانید چه حالی شدم و چقدر جای خالی علی را احساس کردم. چون آرزوی علی حاتمی این بود که سینمای ایران به اسکار راه پیدا کند.همیشه می‌گفت فیلم ایرانی باید خصوصیات فرهنگی ما را داشته باشد و کپی از روی فیلم‌های خارجی نباشد. اگرچه خودش آن زمان نبود تا موفقیت سینمای ایران را ببیند، ولی خوشبختانه دخترش آنجا حضور داشت.»
