بازار نشر با چالش‌های مهمی دست‌وپنجه نرم می‌کند
روزهای ناآرام کتاب‌فروش‌ها
در روزهای اخیر، خبرهای مهمی در حوزه کتاب منتشر شده که بی‌واسطه به این چالش مرتبط است. یکی حمایت دقیقه‌نودی تیم وزارت ارشاد دولت سیزدهم از ناشران و دیگری گلایه‌های کتاب‌فروشان از وضعیت بازار که هر دو حاکی از این است که بازار نشر در ایران دارد روزهای اوج گذار را از سر می‌گذراند.از یک سو حمایت دولت‌ها از ناشران با حاشیه‌های بسیاری همراه است و از سوی دیگر، کتاب‌فروش‌ها می‌گویند وقتی ناشران کتاب‌ها را با تخفیف در سایت خود می‌فروشند، کتاب‌فروشی‌ها عملا بازار نخواهند داشت. در ادامه جزئیاتی از این دو چالش بازار کتاب را مرور خواهید کرد.
حمایت ناگهانی از ناشران
در شرایطی که وضعیت بازار نشر آرام‌آرام در حال عبور از کتاب‌های کاغذی است، دولت‌ها معمولا تلاش می‌کنند در یک اقدام فرهنگی از ناشران کتاب‌های کاغذی حمایت کنند. این حمایت در قالب خرید کتاب به صورت گسترده از ناشران انجام می‌شود. روز گذشته برخی از رسانه‌ها از یک اتفاق عجیب در حوزه کتاب گزارش دادند. بر اساس این گزارش‌ها، در همه سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، یکی از خریداران کتاب ناشران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است. گرچه در این چند دهه این اقدام فرازوفرودهایی داشته و حاشیه‌هایی درباره چند و چون حمایت‌ها وجود داشته اما گویا در دولت یازدهم، در دوره معاونت فرهنگی سیدعباس صالحی، که اکنون به عنوان وزیر پیشنهادی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مجلس معرفی شده، تاکید شد که حمایت‌ها در اتاق شیشه‌ای و براساس یک الگوی شفاف انجام شود.بر این اساس، همه مصوبات هیات خرید بلافاصله در سامانه همین هیات بارگذاری می‌شد و همه اصحاب نشر از تعداد عناوین و شمارگان هر کتاب و ناشر مطلع می‌شدند؛ اما گویا در چند سال اخیر این موضوع با چالش‌هایی روبه‌رو شد. تغییر شیوه دولت برای حمایت از ناشران انتقادهایی را برانگیخت و سرانجام کار به آنجا رسید که در یک و نیم سال گذشته، هیات انتخاب و خرید کتاب تعطیل بود و ناشران خبری از خرید جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نداشتند. تا اینکه با توجه به رخدادهای دو سه ماه اخیر و تغییر دولت، در آستانه مراسم تنفیذ و تحلیف رئیس‌جمهور، هیات خرید کتاب وزارت ارشاد، اقدام به برگزاری فوری جلسات خرید کتاب کرد. این اتفاق با اعتراض برخی ناشران همراه بود و برخی نیز نوشتند که این خریدها باید ابطال و با شفافیت کامل دوباره انجام شود.
تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها؟
اگرچه در سال‌های اخیر اقبال جامعه ایرانی به کتاب و مطالعه بیشتر از گذشته شده است، اما طبق آمارهای رسمی همچنان دسترسی به کتاب در ایران با چالش‌هایی همراه است. بنا به گفته معاون فرهنگی وزارت ارشاد، بیش از نیمی از مردم کشور به کتاب‌فروشی‌ها دسترسی ندارند.این امر سبب شد برخی دولتی‌ها برای توسعه کتاب‌فروشی‌ها در شهرهای کوچک‌تر تلاش کنند، اما سرمایه‌گذاری برای تاسیس یک کتاب‌فروشی به نظر می‌رسد راهی پرخطر است؛ زیرا در سال‌های اخیر اقتصاد کتاب‌فروشی‌ها صدمات بسیاری دیده و بسیاری از آنها تعطیل شده یا تغییر کاربری داده‌اند و چنان پیداست که بازار کتاب کاغذی در ایران دچار یک بحران است.
پیمان علی‌پور، مدیر کتاب‌فروشی آگورا در مهاباد، گفته: متاسفانه عرضه کتاب با تخفیف در سایت‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی زمینه‌ساز نابودی کتاب‌فروشی‌ها در سراسر کشور به‌ویژه در شهرستان‌ها شده است. در دوره‌ای که کتاب‌فروشان مجبورند کتاب را به قیمت پشت جلد بفروشند و دو هفته بعد همان کتاب را با قیمت جدیدتری بخرند، سایت‌های فعال در فضای مجازی کتاب‌ها را با تخفیف‌های ۴۰درصد به فروش می‌رسانند؛ این در حالی است که کتاب‌فروش کتاب را نهایتا با ۲۵ درصد تخفیف پشت جلد می‌تواند خریداری کند. او گفت: برخی ناشران بزرگ در سایت‌های خود کتاب‌هایشان را با ۴۰درصد تخفیف عرضه می‌کنند، در صورتی که همین ناشران کتاب‌ها را به ما با تخفیف ۲۵ تا ۳۰درصد پشت جلد می‌فروشند. در این شرایط خریدار کتاب براساس چه منطقی باید از من کتاب‌فروش خریداری کند؟ چرا نرود از سی‌بوک بخرد؟ یا از ایران‌کتاب که ارسال رایگان دارد؟
این فعال بازار کتاب ادامه داد: اتحادیه به عنوان نهاد صنفی باید وارد این کارزار شود و به ساماندهی وضعیت بپردازد. مجموعه «آتش بدون دود» در چاپ جدید ۲میلیون تومان قیمت خورده است. من کتاب‌فروش مجبورم کتاب را با ۲۵درصد تخفیف از پخش تهیه کرده و به همان قیمت عرضه کنم، اما در ایران‌کتاب با ۲۵درصد تخفیف و ارسال رایگان و در سی‌بوک با حدود ۴۰درصد تخفیف یعنی ۷۰۰هزار تومان کمتر عرضه می‌شود، آیا دیگر منطقی برای ادامه کارکرد کتاب‌فروشی من باقی می‌ماند؟
