تزریق یارانه به بازار را کد کتاب

دنیای اقتصاد: ناشران و کتابفروشان از فصل تابستان به عنوان فصل کسادی بازار کتاب یاد می‌کنند و معتقدند عوامل مهمی همچون تعطیلی دانشگاه‌ها و برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب، در رکود بازار کتاب در این پروسه زمانی نقش دارند. از این‌رو فعالان عرصه نشر از هر بهانه‌ای که موجب افزایش انگیزه مخاطبان شود استقبال می‌کنند. شاید رکوردشکنی طرح تابستانه کتاب و حضور ۸۲۸ کتابفروشی از ۳۱ استان کشور که در این طرح حضور پیدا کرده‌اند یکی از نشانه‌های اقبال کتابفروشان به شمار بیاید. طرح «تابستانه کتاب» امسال با شعار «این چنین دوست کتاب است از او دست مدار» از روز گذشته در کتابفروشی‌ها آغاز شده است و علاقه‌مندان و خریداران کتاب می‌توانند با همراه داشتن کارت ملی تا پنجم شهریور در مراکز استان‌ها و تا پانزدهم شهریور در شهرستان‌ها به کتابفروشی‌های عضو طرح، مراجعه و از تخفیف ۲۰ تا ۲۵ درصدی خرید کتاب استفاده کنند. این طرح تا کنون در پنج دوره برگزار شده و در مجموع ۱۵۹۴ کتابفروشی مشارکت داشتند که بیشترین میزان مشارکت کتابفروشان در طرح «تابستانه کتاب» امسال رخ داده است.

سابقه طرح‌های حمایتی

از سال‌ها پیش دولت برای گسترش فرهنگ مطالعه و حمایت از صنعت نشر به انواع حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم اقدام کرده‌ است که برخی موفق و تعدادی ناموفق بوده‌اند. براساس تجربه‌های مختلفی که از دخالت مستقیم دولت برای فرهنگ‌سازی در زمینه کتاب صورت گرفته، به نظر می‌رسد طرح‌های حمایتی که به سوی کتابفروشی‌ها متمایل شده‌اند در عمل از دیگر طرح‌ها موفق‌تر بوده است زیرا احتمال سوء استفاده و هدر رفت سرمایه در آن کمتر به چشم می‌خورد. پرداخت یارانه به ناشران برای خرید کاغذ از آنجا که اغلب با فروش کاغذ در بازار آزاد از سوی برخی ناشران کم کار روبرو شد، تجربه‌ای ناکام بود. متاسفانه در آن سال‌ها بسیاری از جوانان جویای کار بدون داشتن تجربه‌ و انگیزه برای ورود به این صنعت در سودای سودی بی‌دغدغه پا در این راه گذاشتند و سرانجام بدون هیچ کمکی به اقتصاد نشر و کاهش هزینه‌های تولید کتاب با رانت‌های ایجاد شده در این مسیر، جز احساس اجحاف و بی‌عدالتی در جامعه اثری به‌جا نگذاشت.

طرح خرید کتاب از ناشران نیز با توجه به اعمال سلیقه‌ها، روابط برخی ناشران بزرگ با تصمیم‌گیرندگان خرید کتاب، تنها به سود تعدادی از ناشران تمام شد آن‌چنان‌که تعداد اندکی از آنها توانستند در چند سال از این نمد کلاهی فراهم سازند و کتابفروشی‌های بزرگ دائر کنند درحالی‌که سر خیل انبوهی از ناشران بی‌کلاه ماند.در مرحله بعد وزارت ارشاد با هدف انتقال یارانه از تولیدکننده به مصرف‌کننده به توزیع بن‌های کاغذی و سپس الکترونیکی اقدام کرد که متاسفانه این طرح نیز با نقد کردن این بن‌ها از سوی اصحاب قلم و فرهنگ و زدن پول آن به زخم‌های زندگی، جز اینکه کار و کاسبی جدیدی برای واسطه‌ها ایجاد کند فایده‌ای در پی نداشت و همچنان بازار کتاب و اهل مطالعه واقعی از آن طرفی نبستند. خوشبختانه چند سالی است که در نتیجه آزمون و خطاهای گذشته، مسوولان فرهنگی به این نتیجه رسیده‌اند که سازوکار جدیدی برای رونق اقتصاد نشر و گسترش فرهنگ کتابخوانی پایه‌گذاری کنند و آن پرداخت یارانه از طریق کتابفروشی‌ها در ازای خرید کتاب است.

اکنون بعد از طرح‌های «عیدانه کتاب» و «کتابفروشی به وسعت ایران» و «تابستانه کتاب» و «عیدانه کتاب» دوم، پنجمین گام به نشانه توجه وزارت ارشاد به اعطای یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌ها در حال اجرا است. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران و بنا به گفته غلامی جلیسه مدیرعامل خانه کتاب، طی پنج دوره برگزاری این طرح‌ها، به ترتیب استان‌های تهران، اصفهان و خراسان رضوی رتبه‌های نخست تا سوم میزان کل خرید کتاب را به خود اختصاص داده‌اند و استان‌های سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویراحمد و هرمزگان کمترین میزان خرید کتاب را داشتند.طرح‌های حمایتی که بودجه آن از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تامین می‌شود در پی تحقق شعار «ایران فقط تهران نیست» اجرا می‌شود و تنها ۱۷ درصد یارانه‌ها در استان تهران و بقیه در سایر استان‌ها مصرف می‌شود.

طی پنج دوره برگزاری طرح‌های حمایتی از کتابفروشان، ۱۵۹۴ کتابفروشی به عضویت این طرح درآمدند که البته ۱۱۹۹ کتابفروشی فعال بودند. در این طرح‌ها فروشندگان کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی جایی ندارند. همچنین کتابفروشی‌هایی که مجوز کسب و کار از صنف مربوطه را ندارند، از شرکت در این طرح‌ها محروم هستند.طی برگزاری این طرح‌ها، به‌ترتیب استان‌های تهران، قم و اصفهان سه رتبه نخست کتابفروشی‌های عضو و فعال را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین سه رتبه آخر کتابفروشی‌های عضو و فعال در این طرح، شامل استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کهکیلویه و بویراحمد است. در این طرح‌ها درصد مشارکت کتابفروشی‌های استان‌های یزد، بوشهر، زنجان، قزوین، ایلام، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کهکیلویه و بویراحمد ۱۰۰ درصد بوده است. این موضوع بیانگر حضور چشمگیر شهرستان‌ها در این طرح‌ است.

در دوره‌های گذشته از نظر تعداد خرید، کتابفروشی فرازمند رشت در جایگاه نخست و شهر کتاب مشهد و مهرگان به ترتیب در جایگاه دوم و سوم جدول مقایسه کتابفروشی‌های برتر از نظر تعداد خریداران نسبت به تعداد خریداران در سراسر کشور و کل طرح‌های انجام شده قرار گرفتند. در این طرح‌ها بیشترین توزیع استانی جمعیت، خرید کتاب و سهم فرد را به ترتیب استان‌های قم، یزد و اصفهان به خود اختصاص داده‌اند و استان‌های البرز، سیستان و بلوچستان و هرمزگان به ترتیب کمترین توزیع استانی جمعیت، خرید کتاب و سهم فرد را شامل شده‌اند. در این طرح‌ها تعداد ۱۱۹۹ کتابفروشی فعال شرکت کردند که این تعداد مساحتی افزون بر ۱۱۸۶۹۹ متر مربع فضا را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی علایق در دوره‌های گذشته

تعداد یک میلیون و ۹۶۳ هزار و ۹۱۲ جلد کتاب در پنج طرح انجام شده فروخته شده که آمارها بیانگر این هستند که علاقه‌مندی خریداران بیشتر از همه مربوط به کتاب‌های داستان خارجی بوده است و کتاب‌های با موضوع دین و شعر فارسی در جایگاه‌های بعدی علاقه‌مندی قرار دارند. در این طرح، برای کتابفروشانی که برای نخستین‌بار شرکت می‌کنند مبلغ ۲ میلیارد ریال یارانه اختصاص می‌یابد. برای کتابفروشانی که از قبل در این طرح حضور داشتند، ۵۰ درصد از یارانه قبلی ارائه خواهد شد. کتابفروشانی که زیر ۵میلیون تومان فروش داشتند، تا مبلغ ۹ میلیون تومان و برای کتابفروشانی که بالای ۹ میلیون تومان فروش داشتند، یارانه به صورت مشارکتی پرداخت خواهد شد. برای کتابفروشانی که بیش از ۱۰ میلیون فروش داشتند، تا سقف ۱۰ میلیون یارانه توزیع می‌شود.

ویژگی‌های این دوره

بنا به گفته مدیرعامل خانه کتاب، امسال بودجه حمایتی نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده و نیز پنل این دوره از طرح «تابستانه کتاب» کاملا تغییر کرده است. به‌طور مثال کتابفروشان می‌توانند فاکتور مرجوعی داشته باشند. همچنین می‌توانند به‌صورت روزانه هم فاکتور به صورت کل و هم موردی دریافت کنند. همچنین این دوره به‌منظور کمک به کتابفروشان برای تبلیغ، باشگاه مخاطبان راه‌اندازی شده است. در این باشگاه امکان دسترسی کتابفروشان به خریداران دوره‌های گذشته فراهم می‌شود. آنها می‌توانند با ارسال پیامک مشتریان دوره‌های پیشین خود را نسبت به اجرای دوره جدید آگاه کنند. البته این پیامک تنها برای نخستین بار رایگان است. علاقه‌مندان می‌توانند با استفاده از «اپلیکیشن کتابفروشی» کتابفروشی‌های شهر را روی نقشه مشاهده کرده و بهترین مسیر برای رسیدن به آن را پیدا کنند. این اپلیکیشن با امکان به‌روزرسانی خودکار، شماره تماس و آدرس تمامی کتابفروشی‌های دارای مجوز را در اختیار کاربران قرار می‌دهد و آنها را برای رسیدن به مقصد راهنمایی خواهد کرد. این اپلیکیشن را می‌توانید از سایت ketab.ir دانلود کنید.